Τον παρατηρούσα, σε απόσταση αναπνοής, μπροστά από το μικρόφωνο να αναλύει με εξαιρετική διεισδυτικότητα τα αίτια της Αραβικής Άνοιξης, και λίγο αργότερα, να ακτινογραφεί την κατάσταση στη Συρία. Όχι ακατάπαυστη μπουρδολογία, από αυτές των τηλεοπτικών πάνελ, που διάφοροι άσχετοι καμώνονται τους ειδικούς και προβαίνουν σε αστοιχείωτες αναλύσεις. Ο δικός του λόγος του ήταν μεστός, με έμφαση στην ουσία κι όχι στην απλή καταγραφή των γεγονότων. Πού και πού, φορώντας το αγαπημένο του μπλε κοστούμι, συνοφρυωνόταν σαν γνήσιος ρεπουμπλικάνος που γνωρίζει τη βαρύτητα της σκέψης του- η έκφραση του σκλήραινε, τα φρύδια του ενώνονταν στο κέντρο του μετώπου και τα μάτια του έπαιρναν μια γερακίσια, επιθετική όψη. Όταν η συζήτηση έφτασε στον Ομπάμα, έξυσε το τετραγωνισμένο γκριζωπό μούσι του και ξεδίπλωσε αβίαστα την αντιπάθειά του για τον πρόεδρο των Η.Π.Α. Η αποδόμηση του ανθρώπου που κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης ήταν άψογα σχεδιασμένη: «ευθυνόφοβος και ανεπαρκής, όποτε βλέπει δυσκολία στο χάρτη αλλάζει πλευρό. Κανένας πια δεν μπορεί να βασίζεται στην Αμερική», είπε πικρόχολα.

Για τρεις ώρες απαντούσε τις ερωτήσεις των φοιτητών, που μαγεμένοι από την καταιγιστική του ομιλία τον βομβάρδιζαν με απορίες. Δεν αρνήθηκε ούτε μία, παρότι ως ντίβα της παγκόσμιας διπλωματίας, θα μπορούσε άνετα να αποφύγει πολλές. Ο Daniel Pipes, ένας από τους εκατό απόφοιτους του Χάρβαντ με την ισχυρότερη επιρροή στον κόσμο, που η προσωπική του ιστοσελίδα είναι από τις πιο επισκέψιμες για ζητήματα Μέσης Ανατολής, αυτός ο μετρ της γεωστρατηγικής ανάλυσης ήταν στην ίδια αίθουσα με μένα! Μαζί μας, καμιά κατοσταριά άτομα- καθηγητές του Πανεπιστημίου Μακεδονία, φοιτητές του Εργαστηρίου Διεθνών Σχέσεων κι Ολοκλήρωσης, το οποίο διοργάνωνε την εκδήλωση, Έλληνες στρατιωτικοί του ΝΑΤΟ, δημοσιογράφοι και διάφοροι άλλοι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης. Δίχως να πληρώσουμε εισιτήριο, χωρίς κανέναν περιορισμό, ο Daniel Pipes ήταν εκεί μόνο για μας. Το ημερολόγιο έγραφε Τρίτη 22 Οκτωβρίου. Είχα ενθουσιαστεί.

Ένα πραγματικό Εργαστήριο γνώσης

Έκτοτε, σταμάτησα να σβήνω χωρίς να διαβάσω τις ηλεκτρονικές προσκλήσεις που μου έστελνε το συγκεκριμένο τμήμα. Τουναντίον, τις διάβαζα κι εκνευριζόμουν που σε αρκετές δεν μπορούσα να παρευρεθώ. Σε μια εποχή όπου με τις παρατεταμένες απεργίες θαρρείς ότι τα πανεπιστήμια έχουν καταρρεύσει ολοκληρωτικά, σε μια Θεσσαλονίκη που οι αφορμές για πνευματική καλλιέργεια περιορίζονται στο ντόπιο κινηματογραφικό Φεστιβάλ, σε μια καλή παράσταση του Μεγάρου Μουσικής και σε αναμασημένες αθηναϊκές θεατρικές παραγωγές, ένα πανεπιστημιακό εργαστήρι πάει κόντρα στον καιρό και ανάβει με πείσμα τη φλόγα της εκπαίδευσης. Ανοιχτό για το κοινό, με εντυπωσιακή εξωστρέφεια, μέσω των τακτικών συζητήσεων που προγραμματίζει με διακεκριμένους καθηγητές και διπλωμάτες, αποτελεί κυριολεκτικά ένα μελίσσι παραγωγής γνώσης.

Πόσο σπουδαίο πράγματι είναι να διευρύνονται οι ορίζοντες σου μόνο από τη συμμετοχή σου σε μια πανεπιστημιακή κουβέντα. Σαν να πηγαίνεις μονοήμερο ταξίδι στο εξωτερικό και να επιστρέφεις άλλος άνθρωπος. Από την Άνοιξη του 2011, όπου ξεκίνησε να λειτουργεί το Εργαστήρι, οι «εκδρομές» που προσφέρει δωρεάν κάθε μήνα καταργούν εμπράκτως τα στενά όρια της ελληνικής μιζέριας. Το Κυπριακό, οι συσχετισμοί στη Μέση Ανατολή, το μέλλον της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στις σχέσεις των κρατών-μελών, είναι μερικοί από τους τόπους που έχουν επισκεφθεί όσοι παρακολούθησαν τις διαλέξεις του. Για τους ξεναγούς, ούτε λόγος. Ο πολλά «βαρύς» John Mearsheimer, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο πανεπιστήμιο του Σικάγο, ο ανατρεπτικός συγγραφέας Pedro Ollala- δείτε εδώ το ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ που γύρισε για τη χώρα μας-, κι ο σύγχρονος πατέρας της επιστήμης των Διεθνών Σχέσεων, καθηγητής Kenneth Waltz, έχουν κατά καιρούς ξεναγήσει το κοινό στα συναρπαστικά μονοπάτια ανάλυσης της διεθνούς πραγματικότητας.

Το πανεπιστήμιο ως μοχλός πολιτισμικής διπλωματίας

Μάλιστα, αν κάποιος αναζητήσει στο διαδίκτυο το όνομά του Kenneth Waltz, ο οποίος απεβίωσε τον περασμένο Μάιο, θα δει στην ιστοσελίδα τηςWikipedia -όχι πάντοτε έγκυρη, αλλά σίγουρα με εκατομμύρια επισκέπτες- να φιγουράρει και το «University of Macedonia» (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), με μία παρένθεση δίπλα του να αναφέρει ότι βρίσκεται στην Ελλάδα. Σε μια περίοδο, όπου κακά τα ψέματα, οι προκλήσεις των γειτόνων εύκολα μπορούν να εξελιχθούν σε διεκδικήσεις, η κατοχύρωση του ονόματος «Μακεδονία», που αυτόματα συνεπάγεται και σαφή γεωγραφική οριοθέτηση, με ανώδυνους τρόπους είναι ιδιαιτέρως σημαντική. Θα μου πείτε, η Wikipedia είναι σοβαρή κατοχύρωση; Προφανώς και η απάντηση είναι καταφατική- στη διπλωματία, οι εντυπώσεις μετράνε όπως τα pixel στην οθόνη. Βήμα-βήμα χτίζεται η εικόνα, βήμα-βήμα δημιουργείται από την αρχή μια καινούργια αφήγηση για τη χώρα μας. Λόγου χάριν, στη σελίδα του Daniel Pipes μπορεί κάποιος να δει τη διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Το να ποντάρει συστηματικά η Ελλάδα στα πανεπιστήμιά της για να ασκήσει -και- πολιτισμική διπλωματία προφανώς είναι κάτι που με τα σημερινά δεδομένα φαντάζει απίθανο. Δεν πειράζει όμως. Υπάρχει ένα Εργαστήριο ενός δημόσιου Πανεπιστημίου, ξεχασμένο κάπου εκεί στον Βορρά, αδιάφορο για τα Μ.Μ.Ε, που έχει πάρα σοβαρά τον κοινωνικό του ρόλο: καλλιεργεί κουλτούρα συζήτησης, αναπτύσσει οργανωμένα την επιστημονική γνώση-τα αποτελέσματα των εκδηλώσεων συγκεντρώνονται και αναρτούνται εδώ -,εμπλουτίζει τη φοιτητική εμπειρία και συμμετέχει σε δεκάδες ευρωπαϊκά προγράμματα με το όνομα «Πανεπιστήμιο Μακεδονίας». Τι άλλο να ζητήσει κανείς; Ίσως μια μεγαλύτερη αίθουσα εκδηλώσεων για να αισθανθούν ακόμη περισσότεροι άνθρωποι την ελπίδα που γεννάει η γνώση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News