«Η ιστορία του Εγκλήματος και της Τιμωρίας είναι μία ιστορία αίματος και πόνου». Η φράση ανήκει στον αείμνηστο Ιωάννη Μανωλεδάκη, κορυφαίο νομικό επιστήμονα, με ακαδημαϊκές περγαμηνές στον κόσμο του Ποινικού Δικαίου. Κι όπως κάθε αιμάτινη ιστορία, έχει κι αυτή βασανισμένους πρωταγωνιστές, ταλανισμένες οικογένειες, αβάσταχτες αφηγήσεις. Αδιόρατα όλα τους, καλά κρυμμένα από επιστημονικούς τίτλους και ψυχρά ονόματα σχεδίων νόμων.
«Τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα, του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και λοιπές επείγουσες διατάξεις του υπουργείου Δικαιοσύνης», λέγεται το νομοσχέδιο που ψηφίζεται την Πέμπτη 11 Νοεμβρίου στη Βουλή. Η «Δογματική» του Ποινικού Δικαίου, ο Ποινικός Κώδικας και ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, τα δυο σημαντικότερα νομοθετήματα της Θέμιδος, τροποποιούνται και μοιάζει να μη χωράνε στην αίθουσα της Ολομέλειας τα πρόσωπα που στοιχίζονται πίσω τους…
Το Protagon συνομίλησε με τον υπουργό Δικαιοσύνης Κώστα Τσιάρα, για να καταστήσει εναργέστερες τις αλλαγές, την κατεύθυνση, την υφή τους. Η αίσθηση είναι σαφής. Οφείλεται συγκερασμός στο μελλοντικό νομοθέτημα, και τις επιταγές για ένα σύγχρονο δικαιικό σύστημα, που να μην απέχει από αντίστοιχα ευρωπαϊκά, και τη διαχείριση του φόβου του έλληνα πολίτη περί μη απονομής Δικαιοσύνης, στα όρια της ατιμωρησίας.
Το βίαιο ανδρικό χέρι
Η Καρολάιν και η Νεκταρία. Η Ανίσα και η Γαρυφαλλιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., από το 2010 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2021, 108 γυναίκες δολοφονήθηκαν από άνδρες σε ενδοοικογενειακό πλαίσιο. Μόνο το 2021, οι απώλειες ήταν 13. Το βίαιο ανδρικό χέρι. Η κοινή γνώμη που αγανακτεί και κρίνει με το θυμικό της.
Ο υπουργός θεωρεί ότι η εγκληματικότητα δεν μπορεί και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μονοδιάστατα. Η ανθρώπινη ζωή είναι το υπέρτατο έννομο αγαθό και προστατεύεται απόλυτα και αδιαπραγμάτευτα. Στην απόλυτη αυτή προστασία της ανθρώπινης ζωής, δεν χωρούν ούτε διαφοροποιήσεις, ούτε παρεκκλίσεις, ούτε εξαιρέσεις. Η ανθρωποκτονία, εναντίον οποιουδήποτε στρέφεται, θα τιμωρείται με την αυστηρότερη των ποινών. Στο ποινικό δικαιϊκό μας σύστημα, αυτή είναι η ποινή της ισοβίου καθείρξεως. Αυτή θα αποτελεί τη μία και μοναδική προβλεπόμενη ποινή για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας, «διορθώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την απολύτως εσφαλμένη επιλογή της προηγούμενης κυβέρνησης να τιμωρεί την ανθρωποκτονία και με τη διαζευκτική ποινή της πρόσκαιρης καθείρξεως».
Ο κ. Τσιάρας εντάσσει δε το φαινόμενο, που «αναμφίβολα γνωρίζει έξαρση», σε ευρύτερο πλαίσιο. Το υπουργείο έχει ήδη δρομολογήσει τη συγκρότηση ειδικής νομοπαρασκευαστικής επιτροπής με αντικείμενο την επεξεργασία του νομοθετικού πλαισίου για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας. Και παράλληλα προτίθεται να δώσει έμφαση σε συνέργειες τόσο με τα υπουργεία Προστασίας του Πολίτη και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, όσο και με την Περιφέρεια, η οποία διαθέτει σχετικά κέντρα και δομές προστασίας.
Η γυναίκα που βρίσκεται σε ανάγκη, η σύζυγος που καταγγέλλει, η σύντροφος που κακοποιείται, ψάχνει να βρει στηρίγματα στον δρόμο για τη σωτηρία από την προσωπική κόλασή της, πολύ προτού φθάσει στο καταφύγιο της Δικαιοσύνης.
Η ισόβια κάθειρξη προβλέπεται ως μοναδική ποινή όχι μόνο για την ανθρωποκτονία, αλλά και για τα αδικήματα της εσχάτης προδοσίας, της θανατηφόρας ληστείας και του ομαδικού βιασμού.
Τα ανήλικα και το #MeToo
Η 8χρονη στη Ρόδο. Η 12χρονη στην Ανατολική Μάνη. Τα αδέλφια στη Λέρο, πάει καιρός. Εγκλήματα βουβά που ανατριχιάζουν, μοιάζει άλλωστε να έχουν επικίνδυνα πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια.
Το νομοσχέδιο προβλέπει ρητά για πρώτη φορά την περίπτωση βιασμού σε βάρος ανηλίκου, με προβλεπόμενη ποινή την ισόβια κάθειρξη. Επιπλέον η αιμομιξία αναβιβάζεται σε κακούργημα. Αποκλειστικά ως κακούργημα θα θεωρείται πια και το αδίκημα γενετήσιων πράξεων ενώπιον ανηλίκων, η αποπλάνησή τους.
Ο υπουργός στέκεται ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους ανηλίκους και τις διατάξεις που αλλάζουν τον χρόνο έναρξης της παραγραφής των εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας και της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής. Το σημείο-κλειδί του νομοσχεδίου; Η παραγραφή για τα συγκεκριμένα εγκλήματα θα αρχίζει τρία χρόνια μετά την ενηλικίωση του θύματος, στα 21 χρόνια του δηλαδή, εφόσον πρόκειται για κακούργημα. Θα δίνεται με άλλα λόγια η ευκαιρία περισσότερου χρόνου στην ενήλικη ζωή, έτσι ώστε το θύμα να σταθεί στα πόδια του, για να μπορέσει να καταγγείλει και να λυτρωθεί.
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι και η διάταξη που προστατεύει τους εφήβους από 12 έως 18 ετών σε περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης, προβλέποντας αυτεπάγγελτη πια δίωξη –και όχι κατ’ έγκληση όπως μέχρι σήμερα. (Κάτω των 12 ετών, η πράξη θεωρείται ούτως ή άλλως βαρύτερη και αυτεπαγγέλτως διωκόμενη).
Το νομοσχέδιο επιχειρεί πολλαπλώς να τιθασεύσει την ασυδοσία των δραστών του ελληνικού #MeToο. Το ελληνικό θέατρο ξέρει. Ο κόσμος του αθλητισμού γνωρίζει εξίσου καλά.
Η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας, όταν τελείται στον χώρο εργασίας, τιμωρείται πλέον μόνο με φυλάκιση και διώκεται αυτεπαγγέλτως
Η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας, όταν τελείται στον χώρο εργασίας, τιμωρείται πλέον μόνο με φυλάκιση και διώκεται αυτεπαγγέλτως. Δεν θα υπάρχει πια η ασφυκτική τρίμηνη προθεσμία για την καταγγελία τέτοιας φύσης αδικημάτων.
Οι εμπρηστές, το βιτριόλι, το τσεκούρι
Η σκιά της Ιωάννας Παλιοσπύρου, η θεραπευτική μάσκα της, το υγρό που κατέκαψε το πρόσωπό της. Όλα μέσα σε τρεις – τέσσερις αράδες, νομοτεχνικής διατύπωσης. Αυστηροποιείται η ποινή για το αδίκημα της πρόκλησης βαριάς σωματικής βλάβης στην περίπτωση κατά την οποία ο δράστης επεδίωκε την πρόκλησή της και προστίθενται στην έννοια της βαριάς σωματικής βλάβης η αναπηρία και η μόνιμη παραμόρφωση. Η «μόνιμη παραμόρφωση», ναι, αυτή είναι ξεκάθαρα η ιστορία με το βιτριόλι, με συσσωρευμένη την έκπληξη και την οργή του κόσμου για την παλιομοδίτικη πράξη εκδίκησης.
Ο κ. Τσιάρας τονίζει από την πλευρά του ότι η αυστηροποίηση των ποινών σε μια σειρά από αδικήματα, όπως για παράδειγμα οι εμπρησμοί, έρχεται ως αποτέλεσμα διαχρονικού προβληματισμού. Δεν εφευρέθηκαν οι πυρκαγιές όταν καιγόταν η βόρεια Εύβοια, το περασμένο καλοκαίρι. Ο εμπρησμός ορίζεται πια ότι θα διώκεται ως κακούργημα όταν προκαλεί εκτεταμένες καταστροφές, ακόμα και αν η πράξη έγινε από αμέλεια και όχι από πρόθεση.
Προστίθεται επιπλέον νέα ποινική διάταξη κατά την οποία συνιστά επιβαρυντική περίσταση η τέλεση σωματικής βλάβης σε βάρος υπαλλήλου κατά την εκτέλεση της εργασίας ή στο πλαίσιο της εργασίας του. Ποιος μπορεί να ξεχάσει την τυφλή επίθεση με τσεκούρι στην Εφορία Κοζάνης, που προκάλεσε τον θάνατο ενός υπαλλήλου, τον σοβαρό τραυματισμό μιας γυναίκας (έχασε το μάτι της), τον ελαφρύτερο άλλων δυο προσώπων; Καλοκαίρι του 2020 ήταν.
Σε κάθε περίπτωση, το πλαίσιο που θέτει το υπουργείο είναι αυστηρότερο και για τις αποφυλακίσεις, τις «υφ’ όρον απολύσεις», σε πολύ σοβαρά αδικήματα. Κοινώς, όποιος μπαίνει στη φυλακή για βαριές πράξεις, θα βγαίνει δυσκολότερα ή, ακριβέστερα, θα παραμένει έγκλειστος μεγαλύτερο διάστημα από όσο θα παρέμενε σήμερα. Ποια είναι τα αδικήματα αυτά; Τα σχετικά με ναρκωτικά (σε διακεκριμένη μορφή), εγκληματική οργάνωση, τρομοκρατικές πράξεις, εσχάτη προδοσία, ανθρωποκτονία, ληστεία, εμπρησμό, εμπρησμό σε δάση, εκβίαση, βιασμό ανηλίκου, εμπορία ανθρώπων, αρπαγή ανηλίκου και όλα τα κατά της γενετήσιας ελευθερίας εγκλήματα. Κι ούτε λόγος για «βραχιολάκι», κατ’ οίκον έκτιση της ποινής με ηλεκτρονική επιτήρηση.
Δικαστές και εργαλεία
Πόσο εύκολο είναι όμως για τους δικαστές να επεξεργαστούν και να «χωνέψουν» τις νέες αλλαγές, κατά τρόπον ώστε να μη συναντούν πρακτικές δυσκολίες στην άμεση εφαρμογή τους; Η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων έχει αντιδράσει και επισήμως, κάνοντας λόγο ακόμη και για ανασφάλεια δικαίου.
Είναι βέβαιο ότι ο κ. Τσιάρας θεωρεί τους Κώδικες «πολύτιμα εργαλεία» στην απονομή Δικαιοσύνης. Θέτει εξάλλου ως προτεραιότητα τους γοργούς ρυθμούς στην απονομή της. Οι καθυστερήσεις είναι το αληθινό πρόβλημα. Δίνει έμφαση στη μεγάλη εικόνα, κάνει λόγο για μεταρρυθμιστικό πλάνο, αναφέρεται στη νομοθετική πρωτοβουλία για τον εκσυγχρονισμό του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Δικαστικών Λειτουργών, αλλά και το νέο σχέδιο νόμου για τις μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο λειτουργίας της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών. Το διακύβευμα για τον υπουργό είναι «να στέκεται η Δικαιοσύνη στο ύψος της».