Σε άρθρο τους την Δευτέρα οι New York Times έθεταν τον προβληματισμό για το πώς η έξαρση του κορονοϊού στην Ευρώπη μπορεί να ταρακουνήσει πολλά στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, με πρώτο ίσως απ’ όλα τη Συμφωνία Σένγκεν: «Ο ιός παρουσιάζει ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση της Ευρώπης από τη μεταναστευτική κρίση του 2015, η οποία μετέβαλε ριζικά την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εξέθεσε τις θεσμικές αδυναμίες της. Η εξάπλωση του ιού θα βάλει σε δοκιμασία την –τόσο κεντρικής σημασίας για την ταυτότητα του μπλοκ– θεμελιώδη αρχή των ανοικτών συνόρων σε ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης καθώς και τα φημισμένα, αλλά υπό πίεση, ευρωπαϊκά συστήματα δημόσιας υγείας».
Την ίδια Δευτέρα, ενώ στην Ιταλία μετρούσαν περισσότερα από 200 κρούσματα και επτά τότε νεκρούς, και πριν καν εμφανιστούν το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στην Ελλάδα και το δεύτερο θύμα στη Γαλλία, η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι δεν σκέφτεται προς το παρόν μέτρα την λήψη μέτρων που να αλλάζουν το καθεστώς της ελεύθερης μετακίνησης των πολιτών ανάμεσα στις χώρες της ζώνης Σένγκεν. Ερωτηθείσα από τους δημοσιογράφους εάν οι Βρυξέλλες εξέταζαν σχετικά μέτρα, η Επίτροπος της ΕΕ για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων, Στέλλα Κυριακίδη, δήλωσε ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν είχε συμβουλέψει την επιβολή ταξιδιωτικών περιορισμών στην Ευρώπη. Λίγο μετά, εντός της ίδιας ημέρας, ανακοινώθηκε ευρωπαϊκό κονδύλι ύψους 232 εκατ. ευρώ «προκειμένου να προωθηθεί η παγκόσμια ετοιμότητα, πρόληψη και ο περιορισμός του ιού». Μέρος αυτών των κονδυλίων διατίθεται άμεσα σε τομείς υγείας, ενώ τα υπόλοιπα σταδιακά μέσα στους επόμενους μήνες.
Το ποσό των 232 εκατ. ωχριά σε σχέση με το κόστος επιβολής συνοριακών ελέγχων –για την εκκίνησή τους και μόνο θα χρειάζονταν τριακονταπλάσια ποσά. Σύμφωνα με μελέτη του Ευρωκοινοβουλίου που εκπονήθηκε το 2016, μετά την έκρηξη των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη, τα έκτακτα έξοδα για την «φυσική αποκατάστασή» των ελέγχων στο σύνολο των χωρών της ζώνης ανέρχονται σε 7,1 δισ. ευρώ! Από εκεί και πέρα το κόστος ανεβαίνει ανάλογα με την διάρκεια επιβολής τους. Για παράδειγμα, η αναστολή της Συνθήκης Σένγκεν για δύο χρόνια κοστολογήθηκε σε 51 δισ. ευρώ.
Επιπλέον, κόστος προκύπτει από τις καθυστερήσεις επιβατών και εμπορευμάτων στα σύνορα: σύμφωνα με έρευνα στη Γαλλία, μόνο ο επιπλέον χρόνος που απαιτούταν για να περάσουν οι ευρωπαίοι πολίτες τα σύνορα μετά τα μέτρα που ελήφθησαν λόγω του τρομοκρατικού χτυπήματος στο Μπατακλάν τον Νοέβριο του 2015 στοίχισε στην ευρωπαϊκή οικονομία περί τα 320 εκατ. ευρώ . Στο σύνολο της Σένγκεν, σύμφωνα με την μελέτη του ευρωκοινοβουλίου, το κόστος από τις καθυστερήσεις εκτιμάται κάπου ανάμεσα στα 2,5 και 5,1 δισ. ευρώ ετησίως!
Πέρα από το κόστος, το μέτρο επιβολής συνοριακών ελέγχων στην περίπτωση του κορονοϊού είναι αμφίβολο ότι μπορεί να προσφέρει επιθυμητά αποτελέσματα, σύμφωνα με ειδικούς.
Ο Γιάννης Κυριόπουλος, ομότιμος καθηγητής της Σχολής Δημόσιας Υγείας, θεωρεί ότι το σκανάρισμα στα σύνορα των ευρωπαϊκών χωρών δεν θα πιάσει τους φορείς που δεν βρίσκονται στη φάση εκδήλωσης των συμπτωμάτων, όπως για παράδειγμα ο πυρετός. Δεδομένου ότι κάποιος μπορεί να έχει κολλήσει και να είναι «ασυμπτωματικός» για τουλάχιστον δύο εβδομάδες –χρονική διάρκεια κατά την οποία όμως μπορεί να μεταδίδει τον ιό- οι συνοριακοί έλεγχοι πριν εκδηλώσει για παράδειγμα πυρετό απλά δεν θα τον έπιαναν. Αυτό, σε συνδυασμό με τα πρόσφατα ευρήματα κινέζων ερευνητών για την περίπτωση 20χρονης που μετέδωσε τον ιό σε πέντε συγγενείς της χωρίς ποτέ η ίδια να αρρωστήσει, καθιστά ακόμα πιο δύσκολο τον εντοπισμό και τον περιορισμό του ιού.
Σύμφωνα με δηλώσεις μέλους του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας την Τρίτη, οι περιπτώσεις ασυμπτωματικής μετάδοσης δεν φαίνεται να αποτελούν μεγάλο μέρος της όλης εικόνας.
Προς το παρόν η Κομισιόν συνιστά ψυχραιμία: «Πρέπει να λάβουμε την κατάσταση με ιδιαίτερη σοβαρότητα – αλλά δεν πρέπει να ενδώσουμε στον πανικό, και φυσικά, στην παραπληροφόρηση», είπε η ευρωπαία Επίτροπος Υγείας τη Δευτέρα, όταν ανακοίνωσε ότι η Ευρώπη δεν βλέπει προς το παρόν μέτρα για τους ταξιδιώτες στην Σένγκεν. Σήμερα, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου επανέλαβε ότι τα κράτη μέλη δεν πρέπει να ενδώσουν στον πανικό. Προσέθεσε δε ότι όλες οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να ενημερώσουν την Κομισιόν για τα σχέδια ετοιμότητάς τους και ότι θα πρέπει να αποφευχθούν οι αποκλίνουσες προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση του ιού. Και συμπλήρωσε ότι οι ευρωπαϊκές αρχές θα εκδώσουν πληροφορίες για τους ταξιδιώτες.
Όπως φαίνεται μέχρι στιγμής, με τη συνεχή εξάπλωση του ιού εντός της ΕΕ, η Σένγκεν και οι έλεγχοι στα σύνορα θα αποτελέσουν, αν μη τι άλλο, μεγάλο θέμα συζήτησης.