Το θρίλερ με τα συντρίμμια του Boeing 777 της Malaysia Airlines, που εξαφανίστηκε μυστηριωδώς πριν από περίπου ενάμιση χρόνο μοιάζει να παίρνει τέλος, όπως και η πληθώρα σεναρίων για το τι ακριβώς συνέβη στο «χαμένο αεροπλάνο». Και, για μια ακόμη φορά, το μαύρο κουτί της πτήσης θα δείξει ότι προφανώς τίποτα μεταφυσικό δεν συνέβη αλλά ότι ο λόγος τής πτώσης του αεροπλάνου οφείλεται σε απολύτως ορθολογικά αίτια. Δύσκολο να γινόταν αλλιώς, εφόσον στην εξίσωση «αεροπορικό δυστύχημα» υπεισέρχεται πάντοτε ο παράγων «άνθρωπος»…
Αυτό το καλοκαίρι, πολλοί τηλεθεατές, πριν ή μετά τις διακοπές τους, έχουν την ευκαιρία να παρακολουθούν σε επανάληψη στο ΜTV την πολύ ενδιαφέρουσα σειρά Mayday, που εξηγεί τους λόγους πτώσης διαφόρων αεροπλάνων, ενώ περιγράφει και τις εξονυχιστικές έρευνες που ακολουθούν προκειμένου να βγει το επίσημο πόρισμα για το δυστύχημα. Εκείνο που πραγματικά προξενεί τεράστιο ενδιαφέρον, είναι για πόσους -άπειρους και συχνά… χαζούς λόγους- μπορεί να προκύψει μια αεροπορική τραγωδία με δεκάδες νεκρούς.
– Έντονα προσωπικά προβλήματα των πιλότων που μπορεί να τους οδηγήσουν στη σκέψη της αυτοκτονίας, φουντάροντας το αεροπλάνο και παίρνοντας βεβαίως μαζί τους και αθώους επιβάτες όπως και συναδέλφους τους. Προβλήματα που κάποιοι ίσως έχουν ανιχνεύσει αλλά για λόγους διαφόρων σκοπιμοτήτων είτε δεν τα αναφέρουν στους υπεύθυνους είτε εκείνοι κωφεύουν, προσπερνώντας τα ως μη σημαντικά.
– Ανάληψη καθηκόντων από πιλότους και προσωπικό που είναι ήδη πολύ κουρασμένοι για πολλούς και διάφορους λόγους (κάποιες φορές επειδή πρέπει να καλύψουν μεγάλες αποστάσεις για να φτάσουν από το σπίτι τους στο σημείο απογείωσης κι επειδή η εταιρεία δεν διατίθεται να τους καλύψει έξοδα μετάβασης με έναν ακριβότερο αλλά λιγότερο κουραστικό τρόπο).
– Διάσπαση προσοχής στο πιλοτήριο, τις στιγμές που πρέπει να υπάρχει απόλυτη συγκέντρωση, ώστε, κι αν ακόμη προκύψει κάτι απροσδόκητο, να αντιμετωπιστεί άμεσα και αποτελεσματικά. Ούτως ή άλλως, σε αυτές τις περιπτώσεις, όταν μιλάμε για χρόνο αντίδρασης, μιλάμε για λίγα ή πολλά… δευτερόλεπτα, μάξιμουμ στο επίπεδο του ενός λεπτού. Η διάσπαση τής προσοχής στο πιλοτήριο δεν είναι δύσκολο να προκύψει και από… φλερτ, εάν υφίσταται σε θέση συγκυβερνήτη γυναικεία παρουσία.
– Κάποιες φορές, υπερβολική -«θρησκευτική»- πίστη στις ενδείξεις κάποιων οργάνων, ενώ όλα δείχνουν ότι κάτι πάει λάθος. Και κάποιες άλλες φορές, ακριβώς το αντίθετο: υπερβολική πίστη των κυβερνητών στο ένστικτό τους ή το εγώ τους ενώ όλα τα όργανα «φωνάζουν» για το λάθος.
– Σε αντίστοιχες περιπτώσεις, σημαντικό ρόλο παίζει η σχέση κυβερνήτη-συγκυβερνήτη και η άνεση επικοινωνίας που υπάρχει μεταξύ τους. Ενώ κάτι που δύσκολα μπορεί να σκεφτεί κανείς ότι παίζει ρόλο, είναι η κουλτούρα της χώρας από την οποία προέρχεται το «κυβερνητικό δίδυμο». Για παράδειγμα, στις ανατολικές κουλτούρες (ιαπωνική, κορεατική κ.ά.) το να διορθώσει ο συγκυβερνήτης τον κυβερνήτη ακόμη κι όταν όλα δείχνουν ότι εκείνος κάνει ένα λάθος που μπορεί να αποβεί μοιραίο, θεωρείται κάτι σαν ασέβεια. Έτσι, ο συγκυβερνήτης δεν μιλά και το αεροπλάνο… πέφτει.
– «Χαλαρός» πύργος ελέγχου που συχνά δεν αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα της κατάστασης ώστε αποφασιστικά να παρέμβει.
– Η υποτίμηση του βάρους που κουβαλά το αεροπλάνο και που κάποιες φορές είναι μεγαλύτερο από το σχετικό όριο ασφαλείας.
– Αναμφίβολα η εκτίμηση του καιρού και η αίσθηση των κυβερνητών ότι μπορούν να περάσουν «μέσα» από μια καταιγίδα ή να αποδειχθούν υπέρτεροι των κλιματολογικών συνθηκών. Συνήθως αυτού του είδους η αυτοπεποίθηση δεν έχει καλά αποτελέσματα…
– Συχνά, η αίσθηση των πιλότων ότι πρέπει οπωσδήποτε να προσγειώσουν το αεροπλάνο, καθώς μεταφέρουν κάποια δημοφιλή αθλητική ομάδα ή κάποιον ισχυρό πολιτικό, ανεξαρτήτως του αν αυτό είναι δυνατόν ή όχι. Η πίεση να αποδειχθεί η εταιρεία -και οι ίδιοι- συνεπείς και να μην εισπράξουν παράπονα από τους VIP επιβάτες τους, εύκολα μπορεί να οδηγήσει σε τραγωδία.
Όλα αυτά διαπιστώνονται μετά, από τους ειδικούς που αναλαμβάνουν την έρευνα για την πτώση. Στον προσομοιωτή πτήσης ή ακούγοντας τις συζητήσεις στο μαύρο κουτί, όλα τα αεροπορικά δυστυχήματα έχουν συνήθως μια απλή εξήγηση. Πάντως να σημειωθεί ότι ορισμένες φορές, το επίσημο πόρισμα των ειδικών που προκύπτει μετά από ενδελεχή έρευνα μηνών ή και περισσότερο, δεν γίνεται δεκτό από την αεροπορική εταιρεία, όσο εμπεριστατωμένο κι αν είναι. Βλέπετε προέχει η αίσθηση ασφάλειας των μελλοντικών εκατομμυρίων επιβατών. Ακόμη κι αν αυτό συνδέεται με κίνδυνο της ζωής τους…
Τελικό συμπέρασμα; όσο τα αεροπλάνα τα χειρίζονται άνθρωποι, τίποτε δεν αποκλείεται.
Ο Γιάννης Τριανταφύλλου είναι δημοσιογράφος.