Μια απρόσμενα μεγάλη νίκη σημείωσε ο κεντροαριστερός πρωθυπουργός της Πορτογαλίας στις πρόωρες βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν την περασμένη Κυριακή στη χώρα. Παρότι οι δημοσκοπήσεις τον έφεραν να βρίσκεται στήθος με στήθος με την κεντροδεξιά αντιπολίτευση, ο Αντόνιο Κόστα διέψευσε τις προβλέψεις, με το κόμμα του να βελτιώνει τις επιδόσεις του σε σχέση με το 2019, εξασφαλίζοντας, τελικά, απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, το οποίο σημαίνει ότι δεν χρειάζεται, πλέον, τη στήριξη των πρώην συμμάχων του στη ριζοσπαστική Αριστερά για να κυβερνήσει.
Γράφοντας για αυτόν τον μικρό εκλογικό θρίαμβο που κατάφερε o Κόστα στην πατρίδα του (μελανό σημείο αποτελεί η άνοδος της Ακρας Δεξιάς) ο Αντρέα Νικάστρο της Corriere della Sera υποστηρίζει πως «για την ευρωπαϊκή κυβερνώσα σοσιαλδημοκρατική Αριστερά, από τον Ολαφ Σολτς έως τον Πέδρο Σάντσεθ και τον Ενρίκο Λέτα, η απόλυτη πλειοψηφία που κέρδισε ο Κόστα στις εκλογές είναι μία ένεση αισιοδοξίας».
Γιατί υποδεικνύει πως «μέσω και της σωστής διαχείρισης της εξουσίας, η (σοσιαλδημοκρατική) Αριστερά μπορεί να καταγάγει νίκες παρά την πανδημία, παρά τον πληθωρισμό, παρά τον κίνδυνο παγώματος της οικονομίας», εξηγεί ο ιταλός δημοσιογράφος, κάνοντας λόγο για «μοντέλο Κόστα», για έναν «τέταρτο δρόμο», για «λουζιτανικό πραγματισμό» και για «καπιταλισμό της σαρδέλας».
Επιδιώκοντας να ερμηνεύσει την εξαιρετική επιτυχία του πορτογάλου πρωθυπουργού αναφέρει καταρχάς πως ο Αντόνιο Κόστα είναι ένας ξεχωριστός, «μοναδικός» πολιτικός ο οποίος κατάφερε «απτά αποτελέσματα που του προσέφεραν μια νίκη που την άξιζε». Σημαντικό ρόλο, όμως, στην καθαρή επικράτησή του διαδραμάτισε, σύμφωνα με το Νικάστρο και το γεγονός πως οι ψηφοφόροι της Πορτογαλίας φαίνεται πως είναι «ορθολογιστές όσο και οι εκπρόσωποί τους».
Εστιάζοντας την προσοχή του στην «πορτογαλική εξαίρεση», διερωτάται σε ποια άλλη χώρα της Ευρώπης, στην αρχή της πανδημίας, ο επικεφαλής της αντιπολίτευσης προσέφερε την αμέριστη στήριξή του στον επικεφαλής της κυβέρνησης, όπως έκανε ο Ρούι Ρίο, τον Απρίλιο του 2020. Τον συντηρητικό πολιτικό ο Νικάστρο τον επαινεί και για την απόφασή του να υποβάλει την παραίτησή του, το βράδυ της Κυριακής, μετά τη βαριά ήττα που υπέστη το κόμμα του.
Οσον αφορά τους Πορτογάλους στο σύνολό τους, «δεν υπάρχει άλλη χώρα στην Ευρώπη, όπου ο πρωθυπουργός, ο Κόστα, έχει ινδικές ρίζες αλλά κανένας δεν διανοείται να μιλήσει για το “μαύρισμά” του, όπως έκανε ο Μπερλουσκόνι για τον Ομπάμα». Παρότι βρίσκεται δίπλα στην Αφρική, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες την Πορτογαλία την προσπερνούν, «επειδή είναι πολύ φτωχή», ενώ οι πολίτες της «είναι πειθαρχημένοι, σχεδόν παραδομένοι στην οπισθοδρομικότητα, αλλά αντί να διαμαρτύρονται, μεταναστεύουν». Αυτήν τη χώρα ο Αντόνιο Κόστα την παρέλαβε χρεοκοπημένη αλλά κατάφερε να την κάνει να σταθεί ξανά στα πόδια της.
Δύο άθλοι
Από το 2015 μέχρι σήμερα η Πορτογαλία έφερε σε πέρας τουλάχιστον δύο εξαιρετικά δύσκολες αποστολές. Μπόρεσε καταρχάς να πείσει την Ευρώπη της λιτότητας, πως θα κατάφερνε να ξεπεράσει την κρίση αλλά όχι μέσω επώδυνων περικοπών. «Η τρόικα είχε επιβάλει ιδιωτικοποιήσεις, περικοπές στις συντάξεις, στην υγεία, στον δημόσιο τομέα», υπενθυμίζει ο Νικάστρο, κάνοντας λόγο για μια «Ελλάδα νούμερο δύο» με τον ίδιο υψηλό βαθμό «κοινωνικής απόγνωσης».
Ομως ο Κόστα έπεισε τους «θεματοφύλακες του χρέους» πως μπορούσε να αυξήσει (λίγο) τις συντάξεις, να τονώσει το εθνικό σύστημα υγείας, να προβεί σε προσλήψεις στο Δημόσιο δίχως το έλλειμμα να αυξηθεί. Ο πορτογάλος πρωθυπουργός τα κατάφερε, προσελκύοντας κεφάλαια, προσφέροντας κίνητρα στους εύπορους συνταξιούχους και επενδυτές του ευρωπαϊκού Βορρά, δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη. Το 2019 τα οικονομικά της χώρας ήταν πλεονασματικά ενώ το 2021 ο Κόστα επανεθνικοποίησε την αεροπορική εταιρεία Tap.
Το δεύτερο εξαιρετικό επίτευγμα της κυβέρνησης Κόστα σχετίζεται με την πανδημία. Παρότι είναι μία χώρα γηρασμένη και το Εθνικό Σύστημα Υγείας της ακόμη «αναρρώνει» από τα χρόνια της λιτότητας και των περικοπών, «ο Κόστα (και η αντιπολίτευση) μετέτρεψαν την Πορτογαλία σε υπόδειγμα, καθώς είναι η πιο εμβολιασμένη χώρας της Ευρώπης».
Δεινός διαπραγματευτής
Ενα από τα πιο σημαντικά προσόντα του πορτογάλου ηγέτη είναι η συμβιβαστικότητα που τον διακρίνει. Το 2015, πατώντας πάνω σε μία εκλογική ήττα, κατάφερε να σχηματίσει μια κυβέρνηση, φέρνοντας για πρώτη φορά τους κομμουνιστές στην εξουσία. Ο Αντόνιο Κόστα είναι μετριοπαθής και διαλλακτικός αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορεί να υψώσει τη φωνή του.
Ενώπιον της αντίστασης των Ολλανδών να βάλουν το χέρι στην τσέπη για την από κοινού αντιμετώπιση της πανδημίας από τα κράτη-μέλη της ΕΕ, δεν δίστασε να χαρακτηρίσει «αποκρουστική» και «μικροπρεπή» τη στάση της χώρας αυτής.
Με το βλέμμα στην Αριστερά
Ο Αντόνιο Κόστα είναι επίσης «ρεφορμιστής που αποφεύγει τους θεατρινισμούς και προτιμά τη σταδιακή αλλαγή, αλλά, μόλις μπορεί, στρέφεται αριστερά», σημειώνει ο Νικάστρο. Μείωσε σημαντικά την ανεργία (από το 18% στο 6%, αν και στη συνέχεια αυξήθηκε στο 8% εξαιτίας της πανδημίας) με κατώτατους μισθούς και έθεσε εκ νέου σε λειτουργία το κράτος πρόνοιας αλλά δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την «δομική οπισθοδρόμηση» της Πορτογαλίας. Πριν από μία εικοσαετία το κατά κεφαλήν εισόδημα στη χώρα ήταν 16.000 ευρώ, έξι χιλιάδες λιγότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σήμερα είναι 17.000 ευρώ αλλά η απόσταση από την Ευρώπη έχει φτάσει στις 9.000 ευρώ.
Πάντως ο Κόστα κατάφερε επίσης να μετατρέψει τη Λισαβόνα σε τουριστικό προορισμό για όλον τον χρόνο και θέσπισε τις αφορολόγητες χρυσές βίζες για εύπορους συνταξιούχους και φιλόδοξους επενδυτές ενώ σήμερα έχει την προσοχή του στραμμένη στην ψηφιακή ανάπτυξη, επιδιώκοντας να καταστήσει την πατρίδα του Λετονία του Νότου. «Οι Πορτογάλοι εξακολουθούν να είναι φτωχοί, αλλά ενδέχεται να είναι αυτοί οι πραγματικοί νικητές της Κυριακής: ψήφισαν υπέρ του εφικτού, όχι υπέρ της οργής», καταλήγει ο Νικάστρο.