Ποιοι είναι οι αποκαλούμενοι «τσιγκούνηδες» ή άλλως «φειδωλοί» λαοί της Ευρώπης; Και γιατί αντιπαθούν (τουλάχιστον οι κυβερνήσεις τους αν όχι οι ίδιοι οι πολίτες) τόσο πολύ τα κράτη του ευρωπαϊκού Νότου – την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ελλάδα και την Ιταλία;
Στην προκειμένη περίπτωση είναι οι Σουηδοί, οι Δανοί, οι Ολλανδοί και οι Αυστριακοί που εξακολουθούν να εναντιώνονται στο Ταμείο Ανάκαμψης (Recovery Fund) τη σύσταση του οποίου πρότειναν από κοινού η Ανγκελα Μέρκελ και ο Εμανουέλ Μακρόν με στόχο την αρωγή των χωρών που επλήγησαν και εξακολουθούν να πλήττονται χειρότερα από την πανδημία Covid – 19.
Πριν από περισσότερο από μία τριετία, τον Μάρτιο του 2017, ο Γερούν Ντάισελμπλουμ είχε υποστηρίξει ανερυθρίαστα πως οι λαοί του ευρωπαϊκού Νότου ξοδεύουν τα χρήματά τους σε «γυναίκες και ποτά». Και στο πλαίσιο της λαϊκιστικής θεώρησης των πραγμάτων που κερδίζει έδαφος εδώ και πολύ καιρό σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επικράτεια, πάρα πολλοί – πολίτες και πολιτικοί – των «φειδωλών» κρατών της Βόρειας Ευρώπης εξακολουθούν να πιστεύουν πως οι Νοτιοευρωπαίοι είναι όντως τεμπέληδες, όπως ακριβώς πολλοί Ιταλοί, πολίτες αλλά και πολιτικοί επίσης, θεωρούν πως η ΕΕ αποτελεί ένα δημιούργημα των Γερμανών με στόχο την οικονομική και πολιτική καθυπόταξη όλων των υπόλοιπων ευρωπαϊκών λαών.
Σύμφωνα, ωστόσο, με τον Αντρέα Μπονάνι, ανταποκριτή της ιταλικής La Repubblica στις Βρυξέλλες, τα αίτια της εναντίωσης των Δανών, των Σουηδών, των Ολλανδών και των Αυστριακών στη σύσταση του Ταμείου Ανάκαμψης είναι βαθύτερα και εδράζονται κατά κύριο λόγο στην πρόσφατη ευρωπαϊκή ιστορία.
Οι λόγοι που δεν τους επιτρέπουν να επιδείξουν την απαραίτητη αλληλεγγύη δεν είναι πολιτικοί. Ο ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε είναι φιλελεύθερος όπως και ο πρόεδρος Μακρόν, ο αυστριακός καγκελάριος Σεμπάστιαν Κουρτς ανήκει στους κόλπους του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, όπως η Ανγκελα Μέρκελ και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ενώ η Μέτε Φρεντέρικσεν της Δανίας και ο Στέφαν Λέβεν της Σουηδίας ανήκουν στην σοσιαλιστική παράταξη όπως και ο Πέδρο Σάντσεθ της Ισπανίας.
Ο ιταλός δημοσιογράφος υποστηρίζει στο άρθρο του πως όσον αφορά το ζήτημα της αλληλεγγύης στην Ευρώπη, οι πολιτικές συγγένειες έχουν ελάχιστη σημασία ενώ συγχρόνως φαίνεται πως και ο ωφελιμιστικός υπολογισμός διαδραματίζει ασήμαντο ρόλο, λαμβάνοντας υπόψη πως μια ενδεχόμενη διάλυση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς θα κόστιζε σε αυτές τις τέσσερις χώρες πολύ πιο ακριβά συγκριτικά με τη σύσταση του Ταμείου Ανάκαμψης ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Τα ευρωπαϊκά κράτη ερμηνεύουν διαφορετικά το καθήκον της αλληλοβοήθειας εξαιτίας του διαφορετικού πολιτισμικού μοντέλου αναφοράς με βάση το οποίο εισήλθαν στην ΕΕ. Και το μοντέλο των τεσσάρων «φειδωλών χωρών», οι οποίες πολλοί θεωρούν πως είναι υποτελείς στη Γερμανία, ήταν πάντα «το μοντέλο της Βρετανίας», υποστηρίζει ο ιταλός σχολιαστής.
Η Δανία και η Σουηδία, χώρες που ανήκουν στην Ευρωζώνη, ασπάστηκαν εξαρχής το βρετανικό μοντέλο ενώ οι Ολλανδοί, παρότι κάποτε ήταν ένθερμοι υποστηρικτές του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, άρχισαν να αποστασιοποιούνται στις αρχές του 21ου αιώνα υπό τις λαϊκιστικές ιαχές που είχαν ήδη αρχίσει να ακούγονται εντός της ΕΕ. Οσον αφορά την Αυστρία, πρόκειται περισσότερο για προσωπική επιλογή του Σεμπάστιαν Κουρτς, με τον αυστριακό καγκελάριο να επιδιώκει μέσω της (μερικής) εναντίωσής του στη σύσταση του Ταμείου Ανάκαμψης να διαφοροποιηθεί από την απερχόμενη καγκελάριο της Γερμανίας.
Τι ορίζει, όμως, το βρετανικό μοντέλο; Πως η συμμετοχή στην ΕΕ πρέπει να ερμηνεύεται απλά και μόνο ως μια δοσοληψία, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, δίχως καμία υποχρέωση «ταυτοτικού» χαρακτήρα.
«Η Ευρώπη είναι καλή μόνον εάν βολεύει. Εάν δεν είναι βολική γίνεται στόχος επιθέσεων και υποτιμάται ανηλεώς», επισημαίνει ο Μπονάνι, υπενθυμίζοντας πως αυτή ανέκαθεν ήταν η στρατηγική των περισσότερων ΜΜΕ και πολιτικών της Βρετανίας. Και υποστηρίζει πως η εν λόγω στάση εδράζεται σε μια ανομολόγητη αίσθηση ανωτερότητας, ψωροπερηφάνειας αν θέλετε, των Βρετανών και των υπόλοιπων βορειοευρωπαϊκών λαών: «δεδομένου ότι στη χώρα μου επικρατούν καλύτερες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, η ταυτότητα μου παραμένει προσκολλημένη στην εθνική υπερηφάνεια. Η ευρωπαϊκή ταυτότητα φοριέται μόνον όταν είναι βολική», σκέφτονται σύμφωνα με τον ιταλό αρθρογράφο, πάρα πολλοί στη Σουηδία, τη Δανία, την Ολλανδία και την Αυστρία.
Η εν λόγω στρατηγική στη Βρετανία είχε ως συνέπεια έπειτα από πολλά χρόνια την αποχώρηση της χώρας από την ΕΕ. Το να προβούν σε μια τόσο ακραία επιλογή οι τέσσερις «φειδωλοί» της ΕΕ, θεωρείται απίθανο, ειδικά για την Ολλανδία και την Αυστρία, δεδομένου ότι ανήκουν και στην Ευρωζώνη.
Αλλά αποτελεί γεγονός πως, όπως ακριβώς συνέβη και στη Βρετανία, έχει αρχίσει να εξαντλείται η υπομονή των πολιτών και να διχάζεται η κοινή γνώμη όσον αφορά την ΕΕ και κυρίως το μέλλον της.
Αυτό σημαίνει πως όλα όσα αποφασιστούν κατά την επικείμενη εξαιρετικά κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής των ευρωπαίων αρχηγών για το Ταμείο Ανάκαμψης που θα πραγματοποιηθεί με φυσική, μάλιστα, παρουσία, το διήμερο 17-18 Ιουλίου, θα (πρέπει να) αναγκάσουν όλους τους ευρωπαίους ηγέτες αλλά και τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης να αναλογιστούν σοβαρά τι πραγματικά σημαίνει η συμμετοχή τους στο κοινό ευρωπαϊκό εγχείρημα.