H καταγραφή ή πιο σωστά η ταξινόμηση της ζωής που υπάρχει στη Γη ξεκίνησε πριν από περίπου δύο αιώνες και μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί περίπου δύο εκατ. είδη ζώων, φυτών και μικροοργανισμών. Κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι έχουμε καταφέρει να εντοπίσουμε σχεδόν το σύνολο της ζωής που υπάρχει στον πλανήτη ενώ άλλοι εκτιμούν ότι ο αριθμός των ειδών φυτών και ζώων αλλά και των μικροβιακών μορφών ζωής μπορεί να ανέρχεται στα 100 εκατ.!
Η αλήθεια είναι ότι σχεδόν σε καθημερινή βάση εντοπίζονται νέα είδη χλωρίδας και πανίδας. Είναι επίσης αλήθεια ότι πολλά είδη κινδυνεύουν με εξαφάνιση ενώ κάποιοι λένε ότι κάποια είδη και κάποιες μορφές ζωής εξαφανίζονται ή πρόκειται να εξαφανιστούν πριν καταφέρουμε να τις ανακαλύψουμε. Είναι δεδομένο ότι η απειλή της εξαφάνισης, αν όχι του συνόλου των ειδών πάντως της συντριπτικής πλειοψηφίας, οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα είτε αυτή σχετίζεται με τις κλιματικές αλλαγές, είτε με την αποψίλωση των δασών, είτε την μόλυνση των θαλασσών. Ενα μέρος της επιστημονικής κοινότητας συμφωνεί ότι βρισκόμαστε σε μια φάση μαζικής εξόντωσης των ειδών, την έκτη κατά σειρά στον πλανήτη. Οι διασημότερες και πιο δραματικές μαζικές εξοντώσεις ειδών είναι αυτή στην Πέρμια περίοδο πριν από περίπου 300 εκατ. έτη η οποία άνοιξε τον δρόμο για την εμφάνιση και κυριαρχία των δεινοσαύρων και εκείνη που συνέβη πριν από 66 εκατ. έτη η οποία οδήγησε στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων και άνοιξε τον δρόμο για την κυριαρχία των θηλαστικών και φυσικά την εμφάνιση του ανθρώπου.
Ο ρυθμός
Για να διαπιστώσουν αν πράγματι βρισκόμαστε σε μια περίοδο μαζικής εξαφάνισης οι επιστήμονες πρέπει να καθορίσουν τόσο τον ρυθμό με τον οποίο εξαφανίζονται τα είδη όσο και τον ρυθμό με τον οποίο θα εξαφανίζονταν αν δεν υπήρχε η ανθρώπινη δραστηριότητα.
Το 2015, μια ομάδα αμερικανών και μεξικανών ερευνητών πραγματοποίησαν μελέτη για τα σπονδυλωτά ζώα και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι εξαφανίζονται με ρυθμό εκατό φορές ταχύτερο από εκείνον που θα εξαφανίζονταν αν δεν υπήρχε ο άνθρωπος. Ο ρυθμός αυτός είναι παρόμοιος με εκείνον με τον οποίο θεωρείται ότι εξαφανίζονταν οι δεινόσαυροι μετά την πτώση του αστεροειδή που πιστεύεται ότι προκάλεσε εκείνη την εξαφάνιση ειδών.
Δείτε ένα βίντεο για το τι θα συμβεί στον πλανήτη σε περίπτωση εξαφάνισης των εντόμων:
Οπως όμως αναφέρει σε δημοσίευμά της η εφημερίδα Guardian υπάρχουν και άλλες φωνές, όπως αυτή του διάσημου αμερικανού εντομολόγου Τέρι Εργουιν που θεωρείται αυθεντία στα τροπικά είδη εντόμων. Ο Εργουιν υποστηρίζει ότι οι εκτιμήσεις για την «έκτη μαζική εξαφάνιση» γίνονται με βάση ένα μικρό δείγμα της βιοποικιλότητας του πλανήτη και δεν λαμβάνονται υπόψη τα ασπόνδυλα όντα (σκουλήκια, καβούρια, χταπόδια, αράχνες κλπ) και πάνω από όλα τα έντομα. Ο Εργουιν λέει ότι οι περιβαλλοντολόγοι κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν αλλά χωρίς να υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία για τα έντομα.
Οι απόψεις του Εργουιν βρίσκουν σύμφωνους και άλλους ειδικούς που σημειώνουν ότι, από τα όλα είδη που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα στο ζωικό βασίλειο μόλις το 5% έχει σπονδυλική στήλη ενώ το 70% είναι είδη εντόμων. Συνεπώς αν θέλουμε να αποκτήσουμε μια πραγματική εικόνα της έκτασης της εξαφάνισης ειδών στον πλανήτη θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να μελετηθούν οι πληθυσμοί των εντόμων. Πρόκειται όμως για μια εξαιρετικά δύσκολη και πολυσύνθετη προσπάθεια.
Ο Εργουιν έγινε διάσημος στις αρχές της δεκαετίας του 1980 όταν αποφάσισε να διαπιστώσει πόσα διαφορετικά είδη εντόμων ζούσαν σε ένα τροπικό δάσος του Παναμά το οποίο εξερευνούσε εκείνη την περίοδο. Σκέφτηκε αρχικά να ερευνήσει εξονυχιστικά ένα και μόνο δέντρο του δάσους. Διαπίστωσε έκπληκτος ότι σε αυτό το ένα δέντρο ζούσαν περισσότερα από 1.200 διαφορετικά είδη εντόμων και μάλιστα τα 100 εξ αυτών ζούσαν αποκλειστικά σε αυτό το δέντρο και πουθενά αλλού! Με απλά λόγια, αν το συγκεκριμένο δέντρο καταστρεφόταν, αυτά τα 100 είδη εντόμων πιθανότατα θα εξαφανίζονταν την ίδια στιγμή.
Με βάση τα ευρήματα του ο Εργουιν υπολόγισε ότι σε κάθε τέσσερα στρέμματα του συγκεκριμένου δάσους ζούσαν 41 χιλιάδες διαφορετικά είδη εντόμων. Στην συνέχεια κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν περί τα 30 εκατ. είδη εντόμων παγκοσμίως. Αν και οι εκτιμήσεις του αποτελούν ακόμη και σήμερα αντικείμενο συζητήσεων αλλά και διενέξεων στην επιστημονική κοινότητα, εκείνος υποστηρίζει ότι όλοι όσοι τον επικρίνουν δεν κάνουν καμία έρευνα και απλά κάθονται σε ένα γραφείο και παράγουν αριθμούς. Ο Εργουιν έχει μάλιστα αναθεωρήσει προς τα πάνω τους αρχικούς του υπολογισμούς υποστηρίζοντας ότι ο αριθμός των ειδών εντόμων κυμαίνεται κάπου ανάμεσα στα 80-200 εκατ.
Σύμμαχος του Εργουιν είναι ο Μπράιαν Φίσερ, εντομολόγος της Ακαδημίας Επιστημών της Καλιφόρνιας που είχε μια ανάλογη εμπειρία. Ο Φίσερ, που ειδικεύεται στην μελέτη μυρμηγκιών, ταξίδεψε σε ένα δάσος της Μαδαγασκάρης το 1993 ευελπιστώντας ότι θα ανακαλύψει μερικά νέα είδη. Τελικά εντόπισε περισσότερα από χίλια νέα είδη ανάμεσα στα οποία και τον περίφημο «Δράκουλα», ένα είδος μυρμηγκιού που τρέφεται με το αίμα των παιδιών του.
Ομως τα επόμενα χρόνια η αποψίλωση των δασών στην Μαδαγασκάρη θα έχει πάρει δραματικές διαστάσεις. Υπολογίζεται ότι σήμερα έχει απομείνει μόλις το 10% των παρθένων δασών της νησιωτικής χώρας και όπως φαίνεται σύντομα δεν θα υπάρχει κανένα δάσος εκεί. Με δεδομένο ότι μεγάλος αριθμός εντόμων ζουν συμβιωτικά με συγκεκριμένα είδη δέντρων και φυτών η απώλεια αυτών των δέντρων και φυτών λόγω της αποψίλωσης θα σημάνει την ταυτόχρονη εξαφάνιση ανυπολόγιστου αριθμού εντόμων. Αν και κανείς δεν μπορεί να πει όχι με σχετική βεβαιότητα αλλά ούτε καν κατά προσέγγιση το πόσα είδη εντόμων υπάρχουν στην Γη, η επιστημονική κοινότητα φαίνεται ότι συμφωνεί σε ένα γεγονός: οι πληθυσμοί όλων των εντόμων μειώνονται δραματικά.
Την ίδια στιγμή επιστήμονες του Γαλλικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Παρίσι εκτιμούν ότι τα τελευταία 400 έτη έχουν εξαφανιστεί περί τα 130 χιλιάδες είδη ασπόνδυλων όντων. Ο Εργουιν και οι συνεργάτες του υποστηρίζουν ότι τα στοιχεία που έχουν στην διάθεση τους δείχνουν ότι τα τελευταία 35 έτη ο Αμαζόνιος αργοπεθαίνει και φυσικά οτιδήποτε ζει εκεί πεθαίνει μαζί του.
Ο εφιάλτης
Σε ένα ακόμη σημείο που οι ειδικοί συμφωνούν είναι ότι τα έντομα παίζουν κρίσιμο ρόλο στο παγκόσμιο οικοσύστημα. Παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ύπαρξη των φυτών και ειδικά των λουλουδιών και αποτελούν για την τροφική αλυσίδα της στεριάς ότι αποτελεί το πλαγκτόν για της τροφική αλυσίδα των ωκεανών.
O διακεκριμένος εντομολόγος του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Εντουαρντ Οσμπορν Ουίλσον, υποστηρίζει ότι χωρίς την παρουσία των εντόμων και κάποιων άλλων αρθρόποδων η ανθρωπότητα θα καταρρεύσει και θα οδηγηθεί σε εξαφάνιση μέσα σε διάστημα λίγων μηνών. Θα ακολουθήσουν τα αμφίβια, τα ερπετά, τα πτηνά, τα θηλαστικά και στην συνέχεια τα φυτά και ο πλανήτης θα μετατραπεί σε ένα απέραντο άγονο νεκροταφείο γεμάτο πτώματα και νεκρά δέντρα που μάλιστα δεν θα αποσυντίθενται! Αυτό το εφιαλτικό σκηνικό περιγράφει ο Ουίλσον που είναι δημιουργός του τομέα της κοινωνιοβιολογίας η οποία μελετά την πληθυσμιακή βιολογία, τη ζωολογία ασπονδύλων, την εντομολογία και τη ζωολογία των σπονδυλωτών.