Μια από τις πιο αποθαρρυντικές και συγχρόνως τραγικές πτυχές του εμφυλίου πολέμου στη Συρία έγκειται στο γεγονός ότι αναγεννιέται διαρκώς και παίρνει συνεχώς νέες πιο περίπλοκες μορφές. Και οι εμπλεκόμενες δυνάμεις είναι τόσο πολλές, εσωτερικές αλλά και εξωτερικές, που τα συμβατικά ΜΜΕ έχουν σχεδόν εγκαταλείψει την προσπάθεια σύνοψης των δραματικών εξελίξεων ενώ η παγκόσμια κοινότητα των πολιτών σχεδόν αδιαφορεί.
Ο οκταετής πόλεμος της Συρίας υποτίθεται πως τερματίστηκε πέρυσι, μας υπενθυμίζει ο Ρίτσαρντ Σπένσερ, ανταποκριτής των λονδρέζικων Times στη Βηρυτό. Αλλά αυτό σίγουρα δεν το γνωρίζει το 18 μηνών κοριτσάκι που κείτεται αναίσθητο στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου έχοντας χάσει το ποδαράκι της. Δεν το γνωρίζουν ούτε η βαριά τραυματισμένη μητέρα της ούτε ο πατέρας και ο αδελφός της που είναι νεκροί. Δεν το γνωρίζουν επίσης ούτε οι είκοσι άμαχοι που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού της πόλης Αρίχα, στην βορειοδυτική επαρχία του Ιντλίμπ, από τις δυνάμεις του Μπασάρ αλ Ασαντ, την προηγούμενη εβδομάδα, ούτε οι 31 άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους καθώς ψώνιζαν σε μια αγορά στην όμορη πόλη Μααρέτ αλ Νουμάν πριν από οκτώ ημέρες. Με λίγα λόγια ελάχιστοι είναι εκείνοι στη Συρία που θεωρούν πως ο πόλεμος τερματίστηκε ή, έστω, πως πρόκειται να τελειώσει στο άμεσο μέλλον.
Τα 2/3 της χώρας ελέγχονται εκ νέου από το καθεστώς του Μπασάρ αλ Ασαντ. Αλλά οι αντικαθεστωτικές δυνάμεις εξακολουθούν να εξαπολύουν σποραδικές επιθέσεις κατά κυβερνητικών στόχων και άνδρες νεαρής ηλικίας συνεχίζουν να κατατάσσονται σε αντάρτικες ομάδες.
Οι συνεχιζόμενες, ωστόσο, αεροπορικές επιδρομές κατά της Αρίχα και της Μααρέτ αλ Νουμάν είναι παντελώς αναίτιες, σύμφωνα τουλάχιστον με τις συμβατικές θεωρίες και στρατηγικές πολέμου. Γιατί δεν βρίσκονται κοντά στα πεδία των μαχών μεταξύ των καθεστωτικών δυνάμεων και των μονάδων των ανταρτών που διεξάγονται νοτιότερα και ούτε αποτελούν ιστορικά προπύργια των τζιχαντιστών οι οποίοι ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος του αντάρτικου θύλακα στην επαρχία Ιντλίμπ.
Αμφότερες οι πόλεις, ωστόσο, ισοπεδώθηκαν. «Καθημερινά άνθρωποι διαμελίζονται και σκοτώνονται εν ψυχρώ», ανέφερε στον βρετανό δημοσιογράφο ο Αχμέντ Τρίσι, κάτοικος της Αρίχα. «Βλέπουμε πτώματα παιδιών, καμμένα σώματα και ακρωτηριασμένα μέλη. Είναι τρομακτικό. Στην πόλη δεν υπάρχουν στρατιωτικές εγκαταστάσεις, βάλλουν κατά αμάχων, στοχεύοντας αγορές, κατοικίες, εστιατόρια», πρόσθεσε.
Ανάλογες σκηνές, σφαγές αμάχων δηλαδή, κατά τα προηγούμενα χρόνια του πολέμου, εκτυλίσσονταν συνήθως πριν από την προέλαση των καθεστωτικών δυνάμεων και την παράδοση αντάρτικών ομάδων. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, οι άμαχοι της Αρίχα και της Μααρέτ αλ Νουμάν δολοφονούνται εξαιτίας της αποτυχίας του καθεστώτος να κάμψει την ισχυρή αντίσταση που προβάλλουν οι αντικαθεστωτικές δυνάμεις.
Τον περασμένο Απρίλιο οι πιο επίλεκτες μονάδες από τις δυνάμεις του Μπασάρ αλ Ασαντ ηγήθηκαν της επίθεσης κατά της επαρχίας Ιντλίμπ. Τις πρώτες ημέρες κατάφεραν να καταλάβουν πολλά χωριά. Στη συνέχεια, ωστόσο, οι αντάρτες, έχοντας στο πλευρό τους ισχυρές πολιτοφυλακές τζιχαντιστών, ανασύνταξαν τις δυνάμεις τους και άρχισαν να αντεπιτίθενται με την κατάσταση στο εν λόγω, τελευταίο μέτωπο, του πολέμου να παραμένει στάσιμη από τότε έως και σήμερα. Αναφορές για έως και 900 νεκρούς μεταξύ των καθεστωτικών δυνάμεων σε συνδυασμό με τις σημαντικές ελλείψεις τροφίμων και καυσίμων, αποθάρρυναν πάρα πολλούς στις ελεγχόμενες από τον Ασαντ περιοχές της χώρας.
Η υποτιθέμενη αρχή του τέλους
Πέρυσι την άνοιξη και το καλοκαίρι πολλοί ήταν εκείνοι που έκαναν λόγο για την αρχή του τέλους του πολυετούς και δεύτερου πιο αιματηρού κατά τον 21ο αιώνα πολέμου. Επειτα από μια επίθεση με χημικά όπλα από τις δυνάμεις του Ασαντ στο προάστιο της Δαμασκού Γκούτα, η αντίσταση των αντικαθεστωτικών στα πέριξ της πρωτεύουσας της Συρίας τερματίστηκε και οι κυβερνητικές δυνάμεις εξαπέλυσαν μια εκστρατεία με στόχο να καταλάβουν όλα τα προπύργια των ανταρτών. Και τον Ιούλιο, μετά από μια σειρά από επιδρομές που συνδυάστηκαν με πολύπλοκες διαπραγματεύσεις υπό την καθοδήγηση της Ρωσίας, εισήλθαν στον έως τότε ανταρτοκρατούμενο τομέα της Ντεράα, της πόλης που αποτελούσε το λίκνο της εξέγερσης εναντίον του Μπασάρ αλ Άσαντ και από όπου ξεκίνησε το 2011 ο εμφύλιος πόλεμος.
Διάφορες συμφωνίες «συμφιλίωσης» και υποσχέσεις περί μερικής αυτονομίας παρείχαν τη δυνατότητα σε κάποιους από τους αντάρτες να κρατήσουν τον οπλισμό τους ενώ αρκετοί εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και επέστρεψαν στα σπίτια τους. Συγχρόνως, δυνάμεις που υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ προήλαυναν κατά μήκος του ποταμού Ευφράτη, εξολοθρεύοντας τους εναπομείναντες τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους και καταλαμβάνοντας τα εδάφη που τελούσαν ακόμα υπό τον έλεγχό τους.
Μετά την κατάληψη του χωριού Μπαγκούζ, του τελευταίου θύλακα του Ισλαμικού Κράτους, από τους Κούρδους και τους «συμβούλους» τους από τις ειδικές δυνάμεις της Βρετανίας, της Γαλλίας και των ΗΠΑ, το καθεστώς Ασαντ έλεγχε, πλέον, τα 2/3 των εδαφών της Συρίας ενώ οι εναπομείνασες περιοχές ελέγχονταν από τους Κούρδους και τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις.
Η επαρχία Ιντλίμπ παρέμεινε υπό τον έλεγχο μιας χαοτικής συμμαχίας μεταξύ ομάδων τζιχαντιστών και μονάδων ανταρτών του πρώην Ελεύθερου Συριακού Στρατού. Ελάχιστοι, ωστόσο, ήταν οι ξένοι διπλωμάτες που δεν δήλωναν με σιγουριά πως σύντομα θα καταλαμβανόταν από τις δυνάμεις του Ασαντ που υποστηρίζονταν από ιρανικές πολιτοφυλακές και ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη.
Οι τζιχανιστές, ωστόσο, άντεξαν και σήμερα οι ίδιοι διπλωμάτες υποστηρίζουν πως η αποτυχία των καθεστωτικών δυνάμεων αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου προβλήματος που καλείται να αντιμετωπίσει ο Ασαντ – το γεγονός ότι οι εξωτερικές δυνάμεις που τον βοήθησαν να αντιμετωπίσει την εξέγερση, τώρα δεν του επιτρέπουν να την τερματίσει.
Ο Πούτιν, ο Ερντογάν και τα άλλα παιδιά
Ενώ τον Σεπτέμβριο του 2015, για παράδειγμα, η εμπλοκή της Ρωσίας είχε ως αποτέλεσμα να αρχίσει να γέρνει η πλάστιγγα προς την πλευρά του Ασαντ, το Κρεμλίνο δεν στήριξε όσο θα μπορούσε τις δυνάμεις του σύρου δικτάτορα κατά την εκστρατεία στο Ιντλίμπ. «Η Ρωσία δεν έδωσε ιδιαίτερο βάρος», υποστήριξε ένας διπλωμάτης χώρας της Δύσης γιατί ο Πούτιν «έχει άλλες προτεραιότητες», κυρίως να μην δυσαρεστήσει τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος δεν θέλει σε καμία περίπτωση να δει το Ιντλίμπ να τίθεται υπό τον έλεγχο του Ασαντ.
Η Αγκυρα απέστειλε ακόμα και πολεμοφόδια στους αντάρτες που πολεμούν τον Ασαντ, παραβλέποντας πως συνεργάζονται με ομάδες τζιχαντιστών. Γιατί «η Τουρκία στήριξε την αντιπολίτευση από την αρχή του πολέμου και παρότι ο κ. Ερντογάν δεν έχει πλέον την παραμικρή εντύπωση ότι θα ανατραπεί το καθεστώς, μια τελειωτική ήττα θα αποτελέσει μια προσωπική ταπείνωση» για τον πρόεδρο της, σημειώνει ο βρετανός πολεμικός ανταποκριτής, ενώ την ίδια ώρα εκατοντάδες χιλιάδες άμαχοι θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τη Συρία και να μεταβούν κατά κύριο λόγο στην Τουρκία όπου φιλοξενούνται ήδη περισσότερα από τρία εκατομμύρια πρόσφυγες.
Οσον αφορά την κατάσταση που επικρατεί στα ανατολικά της χώρας, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν υπό καθεστώς μόνιμης αβεβαιότητας, δεδομένου ότι τα εδάφη τους ελέγχονται από έναν ασταθή συνασπισμό των Κούρδων με αντικαθεστωτικούς άραβες φυλάρχους και μέλη των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων. Κανένας δεν γνωρίζει, ωστόσο, εάν οι Αμερικανοί θα παραμείνουν εκεί ή εάν το καθεστώς θα προσπαθήσει να ανακτήσει την περιοχή ή εάν η Τουρκία θα εισβάλει, όπως απειλεί, όντας αποφασισμένη να απαλλαγεί από τους Κούρδους.
Οι Αμερικανοί επιδιώκουν να αφήσουν πίσω τους στην ανατολική Συρία μια φιλοδυτική διοίκηση, με επικεφαλής τους Κούρδους, ούτως ώστε να περιοριστεί η ιρανική επιρροή. Ο Ερντογάν, ωστόσο, όχι μόνον αποκλείει το εν λόγω ενδεχόμενο αλλά και απαιτεί τη δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας κατά μήκος των συνόρων της πατρίδας του με τη Συρία, ούτως ώστε να αποκοπούν οι Κούρδοι της Συρίας από τους ομοεθνείς τους που ζουν στην Τουρκία. Μάλιστα ο Ερντογάν δηλώνει πως θα επιτύχει το στόχο του πάση θυσία, ακόμα και καταφεύγοντας στη βία.
Η κατάσταση, οπότε, στην επαρχία Ιντλίμπ επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα. Καθώς οι τζιχαντιστές αυξάνουν την ισχύ και την επιρροή τους στην ευρύτερη περιοχή, ανθρωπιστικές οργανώσεις δυτικών χωρών αναγκάζονται να τερματίσουν την παροχή βοήθειας προς τους αμάχους. «Η παράνοια των τελευταίων ημερών θα συνεχιστεί, και αυτό σημαίνει ότι πολλές χιλιάδες άμαχοι κατά πάσα πιθανότητα θα σκοτωθούν», δήλωσε πρώην αξιωματούχος των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων, αφότου μετέβη στο τελευταίο μέτωπο του εμφυλίου πολέμου της Συρίας ο οποίος συνεχίζεται με αμείωτη ένταση. Πλέον, όμως, ελάχιστοι εκτός της εμπόλεμης χώρας δείχνουν να νοιάζονται…