Λίγα είναι τα συμπτώματα της λοίμωξης Covid-19 που έχουν κεντρίσει τόσο το ενδιαφέρον των ειδικών, όσο η ανοσμία, δηλαδή η απότομη απώλεια όσφρησης, η οποία είναι μοναδικό χαρακτηριστικό αυτού του ιού. Τα υπόλοιπα συμπτώματα που προκαλεί, είναι λίγο-πολύ αναμενόμενα από έναν κορονοϊό.
Οι ασθενείς με Covid-19 χάνουν την αίσθηση της οσμής ακόμη και αν η μύτη τους δεν είναι βουλωμένη. Η απώλεια της οσμής οδηγεί και σε απώλεια της γεύσης και κάνει το φαγητό να έχει γεύση σαν χαρτόνι. Αλλωστε οι δύο αυτές αισθήσεις έχουν άμεση σύνδεση, καθώς ακόμη και όταν η μύτη μας είναι απλώς βουλωμένη, η αίσθηση της γεύσης μειώνεται. Μάλιστα, όπως γράφουν οι New York Times (ΝΥΤ), σε αρκετές περιπτώσεις, ακόμη και όταν όλα τα υπόλοιπα συμπτώματα υποχωρήσουν, η απώλεια της όσφρησης παραμένει και υποχωρεί αργότερα.
Οι επιστήμονες τώρα αρχίζουν να αποκαλύπτουν τους βιολογικούς μηχανισμούς, οι οποίοι είναι κάτι σαν μυστήριο. Κι αυτό διότι οι νευρώνες που ανιχνεύουν τις οσμές, δεν έχουν τους υποδοχείς που χρησιμοποιεί ο κορονοϊός για να εισέλθει σε άλλα κύτταρα του οργανισμού. Αυτό άλλωστε είναι και το ζητούμενο που έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις μεταξύ των ειδικών και επίσης το αν θα μπορούσαν τέτοιου τύπου κύτταρα να μολυνθούν από τον κορονοϊό.
Οι γνώσεις που προέκυψαν από νέα έρευνα, στην οποία αναφέρονται οι NYT, θα μπορούσαν να ρίξουν φως στο πώς ο κορονοϊός μπορεί να επηρεάσει και άλλους τύπους νευρικών κυττάρων, οδηγώντας σε καταστάσεις όπως η ομίχλη του εγκεφάλου και πιθανόν να εξηγήσουν τους βιολογικούς μηχανισμούς πίσω από τη μακρά Covid.
Τα άτομα με ομίχλη του εγκεφάλου εμφανίζουν συμπτώματα όπως μειωμένη πνευματική οξύτητα, γνωστικά προβλήματα, δυσκολίες στην ικανότητα συγκέντρωσης και εκτέλεσης πολλαπλών καθηκόντων ταυτοχρόνως, προβλήματα στη βραχυπρόθεσμη μνήμη, προβλήματα με την ολοκλήρωση εργασιών και τον προγραμματισμό, καθώς και έντονη υπνηλία ή σύγχυση.
«Παράπλευρη» απώλεια
Η νέα έρευνα, σε συνδυασμό με προηγούμενες μελέτες, δίνει απάντηση στη συζήτηση για τον αν ο κορονοϊός μολύνει τα νευρικά κύτταρα που ανιχνεύουν τις οσμές. Στην πραγματικότητα δεν το κάνει, αλλά επί της ουσίας επιτίθεται σε άλλα, υποστηρικτικά κύτταρα, τα οποία επενδύουν τη ρινική κοιλότητα, όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές. Τα μολυσμένα κύτταρα αποβάλλουν τον κορονοϊό και πεθαίνουν, ενώ τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος κατακλύζουν την περιοχή για να τον καταπολεμήσουν. Η φλεγμονή που δημιουργείται τοπικά στη ρινική κοιλότητα από αυτήν την έντονη διαδικασία, προκαλεί τον όλεθρο στους υποδοχείς της οσμής, με πρωτεΐνες να καλύπτουν την επιφάνεια των νευρικών κυττάρων στη μύτη, τα οποία ανιχνεύουν και μεταδίδουν τις πληροφορίες στον εγκέφαλο σχετικά με τις οσμές.
«Η νέα μελέτη βοηθά σημαντικά στην κατανόηση του μηχανισμού με τον οποίο τα κύτταρα που είναι κρίσιμα για την αίσθηση της όσφρησης, επηρεάζονται από τον κορονοϊό, παρά το γεγονός ότι δεν μολύνονται άμεσα», είπε ο δρ Σάντιπ Ρόμπερ Ντάτα, αναπληρωτής καθηγητής Νευροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.
«Είναι ξεκάθαρο ότι έμμεσα, αν επηρεάσεις τα υποστηρικτικά κύτταρα στη μύτη, συμβαίνουν πολλά άσχημα πράγματα», σημειώνει ο δρ Ντάτα. «Η φλεγμονή στα γειτονικά κύτταρα πυροδοτεί αλλαγές στους αισθητήριους νευρώνες που τους εμποδίζουν να λειτουργήσουν σωστά», εξηγεί ο ίδιος.
Εξάλλου είναι πολλές οι επιπλοκές της Covid-19 που προκαλούνται από την έντονη ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο καθώς ανταποκρίνεται για να αντιμετωπίσει τη μόλυνση, πλημμυρίζει την κυκλοφορία του αίματος με φλεγμονώδεις πρωτεΐνες, τις γνωστές κυτοκίνες, οι οποίες μπορούν να βλάψουν ιστούς και όργανα.
Η νέα μελέτη βασίστηκε σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Zuckerman, το Ιατρικό Κέντρο Irving στο Πανεπιστήμιο της Columbia στη Νέα Υόρκη, την Ιατρική Σχολή Frossman του Πανεπιστήμιου της Νέας Υόρκης, την Ιατρική Σχολή Icahn του Ορους Σινά στη Νέα Υόρκη, το Ιδρυμα Baylor Genetics στο Χιούστον και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας και είχε δημοσιευτεί τον Φεβρουάριο στην επιστημονική επιθεώρηση Cell.
Το πείραμα με τα τρωκτικά
Οι επιστήμονες εξέτασαν τρωκτικά και ανθρώπινους ιστούς από 23 άτομα που είχαν χάσει τη ζωή τους από λοίμωξη Covid-19. Αφού οι ειδικοί μόλυναν τα τρωκτικά με κορονοϊό, παρακολούθησαν τη βλάβη στο οσφρητικό τους σύστημα για αρκετό χρονικό διάστημα.
Πώς κατάλαβαν όμως ότι τα τρωκτικά έχασαν την αίσθηση της οσμής τους; Οι ερευνητές τα άφησαν νηστικά για πολλές ώρες και στη συνέχει έκρυψαν δημητριακά στο κλουβί τους. Αν λειτουργούσε η οσμή τους, θα μπορούσαν να τα μυρίσουν και να τα βρουν σε δευτερόλεπτα, εξηγεί ο Μπέντζαμιν Τενόβερ, καθηγητής Μικροβιολογίας στο Langone Health της Νέας Υόρκης και υπεύθυνος της μελέτης.
Οπως παρατήρησαν από τους νεκρούς, ο κορονοϊός δεν εισέβαλε στους νευρώνες, αλλά μόνο στα υποστηρικτικά κύτταρα του οσφρητικού συστήματος. Ωστόσο, αυτό ήταν αρκετό για να αλλάξει η λειτουργία των γειτονικών νευρώνων και να οδηγήσει σε απώλεια της όσφρησης.
«Η ανοσολογική ανταπόκριση άλλαξε την αρχιτεκτονική των γονιδίων στους νευρώνες, διαταράσσοντας την παραγωγή των υποδοχέων της όσφρησης», εξηγεί από την πλευρά της η Μαριάνα Ζαζίτσκα, μεταδιδακτορική φοιτήτρια στο Ινστιτούτο Zuckerman και μία από τους συγγραφείς της μελέτης.
Η ικανότητα των οσφρητικών νευρώνων τελικά διαταράσσεται από τη λοίμωξη Covid-19, όμως ευτυχώς οι νευρώνες δεν πεθαίνουν και έτσι το σύστημα μπορεί να ανακάμψει μετά την υποχώρηση της νόσου.