Ηταν Δευτέρα, 3 Ιουλίου του 1942, όταν η Ρουθ, κατάλαβε ότι άλλη μία συμμαθήτριά της δεν εμφανίστηκε για μάθημα εκείνη την ημέρα, στο Εβραϊκό Λύκειο του Αμστερνταμ.
Δεν έδωσε σημασία όμως, γιατί αυτό συνέβαινε συνέχεια, εκείνη την περίοδο. Τα παιδιά εξαφανίζονταν μία ημέρα, έτσι απλά και κανείς δεν μπορούσε να πει με σιγουριά τι τους συνέβαινε.
Οι Ναζί ζητούσαν άτομα να πάνε στη Γερμανία «για δουλειά» αλλά όλοι ήξεραν ότι στην πραγματικότητα αυτή ήταν πρόσκληση για τα στρατόπεδα θανάτου, έτσι προσπαθούσαν να το αποφύγουν με κάθε τρόπο. Αλλοι κρύβονταν, άλλοι έφευγαν μακριά, άλλοι συλλαμβάνονταν. Οπότε, όταν ένα παιδί δεν εμφανιζόταν στο σχολείο, μπορεί να είχε συμβεί οτιδήποτε.
Η μαθήτρια που έλειπε εκείνο το πρωινό, ήταν η Μάργκο Φρανκ, αδελφή της Αννας Φρανκ. Η Ρουθ άκουσε ότι η οικογένεια του Οτο και της Εντιθ Φρανκ είχαν καταφέρει να διαφύγουν στην Ελβετία, όπου ο Οτο είχε συγγενείς.
Οπως διηγείται στους Times, ο Ντάνιελ Φίνκελσταϊν, ανιψιός της Ρουθ, πολύ αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1944, η θεία του έμαθε ότι τα πράγματα δεν είχαν γίνει έτσι. Και το έμαθε με τον χειρότερο τρόπο: φυλακισμένη η ίδια πλέον στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλσεν, μαζί με την αδελφή της Μίριαμ, είδαν μέσα από τα συρματοπλέγματα, σε άλλο τμήμα του στρατοπέδου, την Μάργκο και την Αννα ξανά. Ηταν αιχμάλωτες των Ναζί. Αργότερα, έμαθαν ότι οι αδελφές Φρανκ πέθαναν στο στρατόπεδο, δύο μήνες αργότερα, λίγο πριν την απελευθέρωση.
Η ιστορία της Αννας Φρανκ και της οικογένειάς της είναι πλέον πασίγνωστη χάρη στο περίφημο ημερολόγιό της. Είχαν μετακομίσει σε ένα κρυφό διαμέρισμα, στα γραφεία του πατέρα της, στο Αμστερνταμ και είχαν κρυφθεί εκεί, με τη βοήθεια και την υποστήριξη των πρώην συναδέλφων του Οτο. Μαζί τους κρύβονταν και οι Βαν Πελς, φιλική τους οικογένεια, για περισσότερα από δύο χρόνια. Μέχρι την ημέρα που έσπασε την πόρτα τους ο θάνατος, μεταμφιεσμένος σε γερμανό αξιωματικό.
Ηταν 4 Αυγούστου του 1944, την ώρα που ο Οτο παρέδιδε μάθημα γραμματικής Αγγλικών στον νεότερο Πέτερ βαν Πελς, όταν άκουσε βαριά βήματα στη σκάλα, μέσα στο σπίτι. Η πόρτα άνοιξε και ένας στρατιώτης τους σημάδευε με το όπλο του.
Οι κάτοικοι της σοφίτας, οι Φρανκ, οι Βαν Πελς και ο οδοντίατρος Φριτζ Φέφερ, είχαν ανακαλυφθεί από τους Ναζί. Τι κρίμα, τα είχαν σχεδόν καταφέρει, το τέλος του πολέμου πλησίαζε, στο ραδιόφωνο άκουγαν για τις νίκες των Συμμάχων. Αλλά τελικά μόνο στον Οτο έμελε να επιβιώσει στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι άλλοι επτά δεν τα κατάφεραν, ανάμεσά τους και η 15χρονη Αννα.
Πώς όμως τους ανακάλυψαν; Τους πρόδωσε κάποιος; Αν ναι, ποιος; Γιατί; Από τη στιγμή που επέστρεψε από το Αουσβιτς, ο Οτο έψαχνε τις απαντήσεις. Οι ολλανδικές αρχές δεν ήταν πρόθυμες να τον βοηθήσουν. Είχαν διώξει μεγάλο μέρος του προσωπικού τους γιατί είχε συνεργαστεί με τους Γερμανούς και είχαν πάρα πολλή δουλειά να κάνουν. Και κανείς μάλλον δεν θα το μάθαινε ποτέ, αν ο γερμανός αξιωματικός που τους συνέλαβε, δεν ήταν τόσο άπληστος.
Ο Καρλ Γιόσεφ Σίλμπερμπαουερ, μέλος των SS και λοχίας της ομάδας που κυνηγούσε τους Εβραίους, είπε στην οικογένεια να ετοιμαστεί για τη μεταφορά της στο αρχηγείο της Γκεστάπο. Η Αννα έβαλε γρήγορα σε μία βαλίτσα όλα της τα πράγματα, αλλά ο αξιωματικός την άρπαξε από τα χέρια της και αυτή άνοιξε και όλα έπεσαν στο πάτωμα. Ανάμεσά τους και τα χαρτιά στα οποία είχε γράψει το ημερολόγιο της παραμονής της στην κρυψώνα. Ο αξιωματικός ήθελε τη βαλίτσα για να βάλει μέσα ό,τι πολύτιμο είχαν οι οικογένειες και το χρυσό του οδοντίατρου. Αν δεν το είχε κάνει, η βαλίτσα με το ημερολόγιο θα είχε κρατηθεί στην Γκεστάπο και το πιθανότερο είναι ότι κανείς δεν θα το διάβαζε ποτέ. Αθελά του, ο Σίλμπερμπαουερ έσωσε μία από τις διασημότερες μαρτυρίες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, που αργότερα έγινε ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, θεατρικά, μιούζικαλ, βιβλία, μουσεία, εκθέσεις, και η μικρή του συγγραφέας ένα από τα πιο γνωστά σύμβολα του 20ού αιώνα, που ακόμα συναρπάζει όσους μαθαίνουν την ιστορία της.
Οταν η σοφίτα άδειασε και οι Εβραίοι μεταφέρθηκαν, μία από τις γυναίκες που βοηθούσε τους Φρανκ, η Μίεπ Γκίες, βρήκε τα χαρτιά πεταμένα στο πάτωμα, τα διάβασε και τα κράτησε. Τα έδωσε στον Οτο, όταν επέστρεψε στο Αμστερνταμ. Δύσκολο να μπορούσε να φανταστεί την αξία που θα έπαιρνε το ημερολόγιο στο μέλλον και τη δεύτερη ζωή που θα χάριζε στην κόρη του, αλλά ήξερε ότι της όφειλε να το εκδώσει. Και έτσι έγινε. Και η ιστορία της εύρεσής τους από τους Ναζί, δεν ενδιέφερε πια μόνο τον Οτο και κάποιους άσημους ολλανδούς ντετέκτιβ.
Από τότε, πολλοί προσπάθησαν να βρουν αν και ποιος πρόδωσε την οικογένεια, όμως, όπως γράφει ο Φίνκελσταϊν, καμία έρευνα και κανένα συμπέρασμα δεν ήταν πλήρες ούτε έγινε τόσο προσεκτικά. Οι πιθανοί ύποπτοι ήταν δεκάδες, αλλά κανένας επικρατέστερος. Θα μπορούσε να είναι αυτοί που προμήθευαν με τρόφιμα την οικογένεια, οι γείτονες, οι συνέταιροι του πατέρα, οι περαστικοί που είδαν μία ύποπτη κίνηση μέσα στο κτίριο.
Το 2016, ο ολλανδός κινηματογραφιστής Θις Μπάγιενς και ο φίλος του δημοσιογράφος Πίετερ βαν Τβισκ, αποφάσισαν ότι έπρεπε να βρουν επιτέλους την αλήθεια. Δεν τους ικανοποιούσε καμία έρευνα έως τότε. Αποφάσισαν λοιπόν, ότι θα γυρίσουν ντοκιμαντέρ στο οποίο μία διεθνής ομάδα κορυφαίων ειδικών, χρησιμοποιώντας τις τελευταίες αστυνομικές και τεχνολογικές μεθόδους, θα ανοίξει ξανά την υπόθεση, μελετώντας εξονυχιστικά κάθε της πτυχή, βρίσκοντας νέα στοιχεία για να την εξιχνιάσουν και να βρουν ποιος πρόδωσε την Αννα Φρανκ.
Το συναρπαστικό αποτέλεσμα της δουλειάς αυτής, που έγινε τα έξι τελευταία χρόνια, είναι ένα ντοκιμαντέρ και ένα βιβλίο με τίτλο «The Betrayal of Anne Frank» (Η προδοσία της Αννας Φρανκ) της Ρόζμαρι Σάλιβαν, το οποίο κυκλοφορεί την Τρίτη και περιλαμβάνει εντυπωσιακές αποκαλύψεις και μία νέα θεωρία για το τι συνέβη.
Η δουλειά τους αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία, σε μία εποχή που περισσότερο από ποτέ αμφισβητούνται, από κάποιους νοσταλγούς του φασισμού, τόσο η αυθεντικότητα του ημερολογίου, όσο και το ίδιο το Ολοκαύτωμα και τα εγκλήματα των Ναζί. Η λεπτομερής έρευνα ρίχνει επίσης φως στην Ολλανδία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Οσοι εργάστηκαν στο εγχείρημα αισθάνονταν ότι εξυπηρετούν μια σημαντική αποστολή, καθώς υπάρχουν διάφορα μέρη του κόσμου όπου τα απολυταρχικά καθεστώτα επιστρέφουν ή απειλούν να επιστρέψουν.
Ξεκινώντας την έρευνα, η ομάδα των ειδικών στην Τεχνητή Νοημοσύνη, εγκληματολόγων, ιστορικών και πρώην ερευνητών του FBI, μελέτησαν όλες τις θεωρίες που έχουν ειπωθεί έως τώρα.
Το μυστήριο άρχισε να αποκαλύπτεται όταν μελέτησαν λεπτομερώς τις συνθήκες της επιδρομής των Ναζί στην κρυψώνα. Η ιδέα ότι οι Φρανκ προδόθηκαν από κάποιον, είναι μία θεωρία. Θα μπορούσαν να είχαν συμβεί άλλα πράγματα, όπως οι Ναζί να έψαχναν να κλέψουν πολύτιμα αντικείμενα και να μπήκαν τυχαία στο σπίτι, όπως είχαν κάνει σε άλλα στην περιοχή. Ομως, η έρευνα κατέδειξε ότι οι στρατιώτες ήξεραν ακριβώς πού να ψάξουν και ήξεραν τι αναζητούσαν και δεν ήταν μόνο αντικείμενα.
Με τον ίδιο τρόπο οι ερευνητές συμπέραναν ότι δεν ήταν ο Βίλεμ βαν Μάαρεν, ο μάνατζερ της αποθήκης, ο προδότης. Πολλές παλιότερες έρευνες είχαν καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα. Αυτό νόμιζε και ο Οτο, το 1945. Ο Βαν Μάαρεν ήταν λωποδύτης, έκλεβε από την αποθήκη, το είχε παραδεχτεί και ο ίδιος. Ηξερε ότι υπήρχε μία κρυψώνα και πού. Κάτι θα είχε υποπτευθεί γιατί ρωτούσε πολλές ερωτήσεις και ήξερε ότι υπήρχαν άνθρωποι μέσα στο κτίριο το βράδυ. Αφηνε επίτηδες μολύβια να στέκονται πάνω σε γραφεία και αλεύρι στο πάτωμα για να δει την επόμενη μέρα αν θα έβρισκε ίχνη τους.
Ομως, οι ερευνητές βρήκαν ότι κάποιος είχε τηλεφωνήσει σε ανώτερο γερμανό αξιωματικό και είχε «καρφώσει» τους Φρανκ. Ο Βαν Μάαρεν δεν είχε πρόσβαση σε τηλέφωνο ούτε σε τόσο ανώτερο αξιωματικό. Οσο για τα μολύβια και το αλεύρι, ο ίδιος εξήγησε αργότερα ότι έψαχνε για κλέφτη.
Η έρευνα στράφηκε σε άλλη μία πιθανή ύποπτη, την Ανς βαν Ντάικ, Ολλανδή που είχαν εκπαιδεύσει οι Γερμανοί για να εντοπίζει κρυμμένους Εβραίους. Είχε καταδώσει περισσότερους από 200 ανθρώπους, κάνοντας την αντιστασιακή. Η περιοχή της δράσης της ήταν κοντά στο κτίριο με την κρυψώνα, όμως την εποχή που έγινε η σύλληψη των Φρανκ, έλειπε στην Ουτρέχτη σε αποστολή για καιρό.
Αλλη ύποπτη ήταν η Νέλι Βόσκιουλ, αδελφή δύο γυναικών που βοηθούσαν τους Φρανκ και σύζυγος αξιωματικού της Βέρμαχτ. Ο γιος της νόμιζε ότι αυτή τους είχε καταδώσει. Λέγεται μάλιστα ότι είχε πει στις αδελφές της «πηγαίνετε στους Εβραίους σας», στη διάρκεια ενός καβγά.
Ομως και αυτή απορρίφθηκε στη διάρκεια της έρευνας και ο λόγος ήταν καλός: Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι ο Οτο Φρανκ και η Μίεπ Γκίες έμαθαν το όνομα του προδότη και τις σπάνιες φορές που μιλούσαν για αυτό, έλεγαν πως είναι Εβραίος, άνδρας και νεκρός.
Η ομάδα ξεκοκκάλισε κάθε έγγραφο της εποχής, και χρησιμοποιώντας μεθόδους της εγκληματολογικής έρευνας, έκαναν μία σημαντική ανακάλυψη: βρήκαν ένα ανυπόγραφο σημείωμα, το οποίο είχε σταλεί στον Οτο όταν γύρισε στο Αμστερνταμ και έγραφε το όνομα του προδότη: ήταν ο Αρνολντ βαν ντεν Μπεργκ, ολλανδοεβραίος συμβολαιογράφος, μέλος του Εβραϊκού Συμβουλίου, ενός σώματος που είχαν ιδρύσει οι Εβραίοι του Αμστερνταμ με εντολή των Γερμανών.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο ίδιος κατέδωσε πολλές ακόμα οικογένειες, καθώς μπορεί να είχε τις διευθύνσεις τους και να ήξερε λεπτομέρειες για την κατάστασή τους ως μέλος του συμβουλίου που τους βοηθούσε, για να σώσει τη δική του οικογένεια.
Πολλοί θεωρούσαν ότι το συμβούλιο βοηθούσε τους Ναζί, καταγράφοντας τους Εβραίους για λογαριασμό τους, αλλά βοηθούσε πολύ τις οικογένειες που είχαν ανάγκη από ρούχα, τρόφιμα, εργασία και μαθήματα για τα παιδιά. Απασχολούσε Εβραίους αμισθί, λέγοντας ότι τους χρειάζεται και έτσι τους γλύτωνε από τα στρατόπεδα.
Ο Βαν ντεν Μπεργκ όμως, ήταν περίεργη περίπτωση. Αγνωστο πώς κατάφερε να αποχαρακτηριστεί από Εβραίος και να παραιτηθεί από το συμβούλιο. Ομως, κάποιος Ολλανδός που αγόρασε την επιχείρησή του, θεώρησε ότι τον εξαπάτησε, διαμαρτυρήθηκε στους Γερμανούς και αυτοί τον επανέφεραν στη λίστα με τους Εβραίους. Δεν είχε πλέον προστασία, φοβόταν για την τύχη της οικογένειάς του, αλλά ούτε αυτός πήγε σε στρατόπεδο ούτε η κόρη του.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα κατάφερε προδίδοντας άλλους Εβραίους, που ήταν κρυμμένοι στο Αμστερνταμ και ότι αυτός έδωσε τη διεύθυνση των Φρανκ στους Ναζί. Βέβαια, δεν είναι σίγουρο ότι το συμβούλιο γνώριζε την κρυψώνα της οικογένειας και δεν υπάρχει κάποια απόδειξη για αυτό. Το σημείωμα στον Οτο πάντως, είναι αυθεντικό και είναι μία καινούργια ανακάλυψη, 76 χρόνια μετά την αποστολή του.