Πήγαν κι ήλθαν από τις διαστημικές βόλτες τους ο Ρίτσαρντ Μπράνσον και ο Τζεφ Μπέζος. Στα όρια του φουτουριστικού παραμυθιού, της ανθρώπινης περιέργειας, του ναρκισσισμού που γεννά ο τόσος πλούτος. Ποιος φανταζόταν πριν από λίγα χρόνια τέτοια σούρτα φέρτα; Ενδεχομένως ο ίδιος (πολύ μπροστά, πολύ μακριά, πολύ μόνος του) που είναι σήμερα σε θέση να δώσει διάσταση πραγματικότητας στην πιθανότητα το παιδί ή το εγγόνι του να βγάζει κάποτε τα προς το ζην ως ξεναγός στο Διάστημα. Να δείχνει, αντί για μνημεία, τάφους, σύμβολα, πλανήτες και στρατόσφαιρες, μαύρες τρύπες, γίγαντες και νάνους.
Ηχεί ανεδαφικό, ανέφικτο κι ολίγον παλαβό. Δεν θα ‘πρεπε. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, οι νέες τεχνολογίες, ο θαυμαστός κόσμος του blockchain, η κβαντική μηχανική και οι άναρχες φαντασιώσεις ισχυρών εταιρειών και φυσικών προσώπων – επιχειρηματιών κουνούν το δάχτυλο σε όποιον τολμήσει να ισχυριστεί ότι γνωρίζει το Μέλλον και τα επαγγέλματα του.
Ο διεθνής Τύπος προβλέπει ήδη ότι ο αυτοματισμός και μόνον θα προκαλέσει την απώλεια 800 εκατομμυρίων, ενδεχομένως και δυο δισεκατομμυρίων θέσεων εργασίας εντός της προσεχούς δεκαετίας. Οι γενιές που έρχονται θα ακούν για τις δικές μας επαγγελματικές ιδιότητες, όπως ίσως εμείς γι’ αυτές του λουστραδόρου, του παγωτατζή με το καρότσι, του γανωματή, του νερουλά. Με ρετρό, νοσταλγική διάθεση.
Μην ομιλείτε στον οδηγό… Δεν υπάρχει
Τα αυτόνομα οχήματα θα κάνουν οδηγούς να χάσουν τη δουλειά τους. Μαζί τους θα πρέπει να ανησυχούν και οι ντελιβεράδες, οι φορτηγατζήδες, όσοι συνδέουν τον βιοπορισμό με το τιμόνι. Οι υπάλληλοι κούριερ κι όσοι μεταφέρουν δέματα: ο χρησμός θέλει τα drones – αλλόκοτα πετούμενα της Amazon και της Alibaba, να γεμίζουν τους ουρανούς του κόσμου. Ούτε πιλότοι κι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας θα γλιτώσουν, λένε.
Φοβού τραπεζικέ υπάλληλε. Ο κόσμος των τραπεζών, θεωρούμενος ήδη ως το μεγαλύτερο βαμπίρ της παραγωγικής οικονομίας, θα εξωθηθεί σε ισχυρή απομείωση του προσωπικού του. Η φυσική παρουσία στα γκισέ εκλαμβάνεται ήδη ως ιδιορρυθμία της τρίτης ηλικίας, ιδίως μετά την έλευση της Covid – 19 η οποία έκανε ακόμη και εβδομηντάρηδες – φανατικούς του τραπεζικού βιβλιαρίου να το χώσουν βαθιά στο συρτάρι. Η πιθανότητα, τα επαγγέλματα που σχετίζονται με δάνεια να τα φάει η μαρμάγκα, εκτοξεύεται στο 98% και η απώλεια τραπεζικών συναφών θέσεων μόνο στις ΗΠΑ και στη Βρετανία υπολογίζεται κοντά στα 2 εκατομμύρια. Μακελειό.
Τρέμετε λογιστές, βιβλιοκράτορες παντός είδους. Ολοι καταπιάνονται πια με τα e-files. Οι εφαρμογές που εξειδικεύονται στα φορολογικά αυξάνονται και πληθύνονται. Και η IBM τρέχει ήδη την πλατφόρμα της – αποκύημα της Τεχνητής Νοημοσύνης (Watson). Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι περισσότεροι εργαζόμενοι δεν χρειάζεται καν να κρατούν κιτάπια, γίνεται αυτομάτως για λογαριασμό τους.
Το Μέλλον είναι βεβαίως αχάριστο. Απειλεί ακόμη και τους/τις ταμίες, τους ήρωες της πανδημίας, τους ανθρώπους που δούλεψαν με αυταπάρνηση «έξω», όταν οι άλλοι ήταν για λόγους προστασίας και απαγορευτικών, «μέσα». Δείτε μόνο πώς έχουν αυγατίσει τα μηχανήματα, τα κιόσκια στα οποία μπορεί κανείς να αυτοεξυπηρετηθεί πληρώνοντας τον λογαριασμό της πραμάτειας του. Το «αύριο» βάζει την αυτοεξυπηρέτηση σε θρόνο, επιτρέποντας σε μεγάλες αλυσίδες να προβούν σε απολύσεις εκατομμυρίων υπαλλήλων τους.
Ο τουρισμός της πλατφόρμας
Υπηρεσίες διαδικτυακές όπως η Booking.com και πλατφόρμες τύπου Airbnb δείχνουν την έξοδο σε τουριστικούς πράκτορες. Ρομποτοειδή βγάζουν τη γλώσσα σε υπαλλήλους ταχυφαγείων. Η Αmazon θέτει σε κίνδυνο εργαζόμενους στον κόσμο των βιβλίων. Η Google κάνει – λέει – τις καρέκλες μεταφραστών και διερμηνέων, ακόμη και τραγουδοποιών να τρίζουν – δεν το χωράει ο νους του ανθρώπου. Κι η έμπνευση;
Δεν μιλάμε για υπαλλήλους σε χώρους στάθμευσης, ανθρακωρύχους, ξυλοκόπους, ταξιθέτες σε χώρους θεαμάτων. Τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται.
Τηλεπωλήσεις, επίσης, τέλος. Η Αμερική έχει μπροστά της πραγματικό θρήνο: η χώρα που μετράει 9.000 εταιρείες τηλεμάρκετινγκ, οι οποίες και δίνουν ψωμί σε μισό εκατομμύριο ανθρώπους, εμφανίζει συντριπτική πιθανότητα της τάξης του 99%, να τους πει οριστικό αντίο ως το 2030.
Το πιο εφιαλτικό, το επιφυλάσσει το τέλος. Τα διαδικτυακά σχολεία θέτουν εν αμφιβόλω τη σημερινή εκπαιδευτική διαδικασία και το επάγγελμα – λειτούργημα του δασκάλου. Ηχεί δυστοπικό το ενδεχόμενο της αντικατάστασης της παραδοσιακής προσέγγισης και του μαθήματος στην τάξη με εφαρμογές τύπου iTunes U, ύστερα από δυο σχολικές σεζόν τηλεκπαίδευσης λόγω πανδημίας…
Κι αυτό που πονάει πιο πολύ: τέλος οι δημοσιογράφοι – ρεπόρτερ στις εφημερίδες…
Αυτόματα, ακούραστα, αγέλαστα…
Συμπυκνωμένα και περιληπτικά, οι μισές από τις σημερινές θέσεις εργασίας επιτρέπεται να φανταστούν το μέλλον τους σε μορφή ρομπότ, αυτοματοποιημένο, χωρίς ανθρώπους, χαμόγελα, κούραση και γκρίνιες. Με μεγαλύτερη επαγγελματική ανασφάλεια, ίσως και με χαμηλότερες αμοιβές. Με σαφή την απαίτηση για ισχυρότερη μόρφωση.
Θα δημιουργηθούν ασφαλώς νέες θέσεις εργασίας, νέες δουλειές. Θα υπάρχουν και παρηγορητικές πλευρές στις απώλειες αυτές: τα αυτόνομα οχήματα φερ’ ειπείν μπορούν να μειώσουν τα τροχαία ατυχήματα, το 95% των οποίων, στην Ευρώπη τουλάχιστον, οφείλονται σε ανθρώπινο λάθος.
Λέγεται ότι θα διασωθούν, εκτός από τα επαγγέλματα που έχουν να κάνουν με την Πληροφορική, αυτά που προϋποθέτουν υψηλή εξειδίκευση, όπως του γιατρού, ή όσα απαιτούν συναισθηματική νοημοσύνη, ενσυναίσθηση, προσδίδοντας στην ανθρώπινη παρουσία συγκριτικό πλεονέκτημα, ψυχολόγοι κι εργοθεραπευτές για παράδειγμα.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι το Μέλλον θα είναι σαρωτικό. Να το περιμένουμε, και σύντομα. Μην πέσουμε στην παγίδα που έχει περιγράψει ο Μπιλ Γκέιτς – αποδεδειγμένα πια Πυθία του πλανήτη : «τείνουμε να υποεκτιμούμε την αλλαγή που θα έλθει σε ένα – δυο χρόνια, αλλά να υπερεκτιμούμε την αλλαγή που θα συμβεί στα επόμενα δέκα».