Την απειλή για τη δημοκρατία και για τις ατομικές ελευθερίες ήθελε να επισημάνει στη Δύση ο Τζoρτζ Οργουελ με το «1984», το συμβολικό έργο του για την εφιαλτική διακυβέρνηση. Το ολοκλήρωσε πριν από εβδομήντα χρόνια, αδιαφορώντας κιόλας για την κατάσταση της υγείας του, αδιαφορώντας τελικά για την ίδια τη ζωή του αφού πέθανε μερικούς μήνες μετά τη δημοσίευση του βιβλίου.
Ο ολοκληρωτισμός, όπως κατέθεσε ο άγγλος συγγραφέας, απαιτεί διαρκή και σθεναρή αντιμετώπιση από πλευράς δυτικών δημοκρατιών ώστε να μην εμφανίζεται στο πολιτικό προσκήνιο με την πρώτη ευκαιρία και οπουδήποτε. Ομως οι κίνδυνοι δεν προέρχονται πλέον μόνο από το κράτος γράφει η Αμερικανίδα Σουζάνα Ζούμποφ στο Time.
«Εγώ αποκαλώ καπιταλισμό παρακολούθησης», γράφει, «την οικονομική πολιτική που ασκούν στο Διαδίκτυο» οι διάφορες εταιρείες-κολοσσοί. Με πρώτη την Google, οι εταιρείες «χρησιμοποιούν ορισμένα δεδομένα των πολιτών για τη βελτίωση των υπηρεσιών τους, αλλά τα υπόλοιπα μετατρέπονται σε υπολογιστικά προϊόντα που προβλέπουν τη συμπεριφορά των πολιτών».
Ετσι γεννιέται η νέα, στοχευμένη, εξατομικευμένη διαφήμιση.
«Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι το Διαδίκτυο ανήκει στο ιδιωτικό κεφάλαιο παρακολούθησης και ότι λειτουργεί για τα συμφέροντά του».
Δεν τους αρκούν μόνο τα δεδομένα που αντλούν: τα δημιουργούν κιόλας. Οι ιντερνετικοί καπιταλιστές «έμαθαν ότι τα πιο προβλέψιμα δεδομένα προέρχονται όχι μόνο από την παρακολούθηση, αλλά και από την τροποποίηση και τη διεύθυνση της συμπεριφοράς των μαζών».
Η Ζούμποφ δίνει ένα παράδειγμα: «Μέχρι το 2013 το Facebook είχε μάθει πώς να σχεδιάζει υποσυνείδητα στοιχεία στις σελίδες του για να διαμορφώσει τις πραγματικές ενέργειες και τα συναισθήματα των χρηστών. Αργότερα, αυτές οι μέθοδοι συνδυάστηκαν με συναισθηματικές αναλύσεις σε πραγματικό χρόνο, επιτρέποντας στους εμπόρους να παρεμβαίνουν τη στιγμή της μέγιστης ευπάθειας. Αυτές οι εφευρέσεις σχεδιάστηκαν για να είναι αποτελεσματικές και μη ανιχνεύσιμες. Η Cambridge Analytica κατέδειξε αργότερα ότι οι ίδιες μέθοδοι είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν και για τη διαμόρφωση και της πολιτικής συμπεριφοράς».
Η εκμετάλλευση της ψηφιακής τεχνολογίας για ίδιον όφελος είναι δεδομένη: «Οι καπιταλιστές της παρακολούθησης ισχυρίζονται ότι οι μέθοδοί τους είναι αναπόφευκτες συνέπειες των ψηφιακών τεχνολογιών. Αυτό είναι ψευδές. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς το ψηφιακό μέλλον χωρίς τον καπιταλισμό της παρακολούθησης, αλλά είναι αδύνατον να φανταστεί κανείς τον καπιταλισμό της παρακολούθησης χωρίς τις ψηφιακές τεχνολογίες».
Η εξουσία που ασκούν οι ιντερνετικοί κολοσσοί είναι μοναδική και μοναδικής αποτελεσματικότητας. «Αντί για έναν Μεγάλο Αδερφό που χρησιμοποιεί φόνο και τρομοκρατία για να καταπιέζει κάθε ψυχή, αυτά τα απρόσωπα ψηφιακά δίκτυα παρακολουθούν και διαμορφώνουν τις ενέργειές μας εξ αποστάσεως, χωρίς εμπόδια από τον νόμο. Επειδή δεν απειλείται άμεσα η ζωή μας, το σώμα μας, μέσω της βίας και του φόβου να υποστούμε βία, υποτιμούμε τα αποτελέσματά της και μειώνουμε την επαγρύπνησή μας». Η αρθρογράφος λέει ότι η αυτοματοποίησή μας είναι ο στόχος των «καπιταλιστών παρακολούθησης» του Ιντερνετ.
«Θέλουν να αυτοματοποιήσουν τη συμπεριφορά μας. Να μη μας νοιάζει ό,τι σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε ή πράττουμε, αλλά αν όλα αυτά είναι προσβάσιμα σε δισεκατομμύρια υπολογιστικά μάτια και αυτιά». Ετσι υπονομεύεται η ανθρώπινη αυτονομία και αυτοδιάθεση, χωρίς την οποία δημοκρατία δεν υπάρχει αλλά και δεν μπορεί να επιβιώσει.
Πρέπει να τιμήσουμε τον Οργουελ εβδομήντα χρόνια μετά, γράφει η αρθρογράφος, αρνούμενοι να παραδοθούμε στην παρακολούθησή μας μέσω Ιντερνετ: «Οπως ο Οργουελ τότε, σκεφτείτε και εσείς κριτικά σήμερα. Μη δέχεστε την ελευθερία ως δεδομένη».