Μέχρι το ξημέρωμα, λέει, «έκοβαν» και «έραβαν» οι υπηρεσίες στο υπουργείο Οικονομικών τον προϋπολογισμό του 2021 για να μπορέσει να κατατεθεί νωρίς το μεσημέρι της Παρασκευής στην Βουλή. Το είπε και το ξαναείπε η ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών στην παρουσίαση του προϋπολογισμού και για να το λένε γύρευε τι έγινε… Σβήσε – γράψε, υπολόγισε το ένα, ξέχνα το άλλο, να βγαίνουν τα νούμερα (numbers must add up που έλεγε και ένας Πολ Τόμσεν στο όχι και τόσο μακρινό μας παρελθόν).
Και η αλήθεια είναι πως τα numbers όντως add up και αυτό που προκύπτει είναι θηριώδες: Ο λογαριασμός της Covid-19. Μάλλον για να είμαστε πιο ακριβείς, ο κατά προσέγγιση λογαριασμός της Covid-19 καθώς μετράμε απώλειες ελπίζοντας σε εκτόνωση της υγειονομικής κρίσης και επιτυχή εμβολιασμό μέσα στους πρώτους μήνες του 2021. Κάτι που φυσικά δεν μπορεί να εγγυηθεί με απόλυτη βεβαιότητα, ακόμη κανείς.
Με τα σημερινά δεδομένα λοιπόν ο λογαριασμός της Covid-19 θα υπερβεί τα 30 δισ. ευρώ σε έναν μόλις χρόνο (Μάρτιος 2020 με Μάρτιο 2021). Περίπου όσα δηλαδή θα έχουμε να λαμβάνουμε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης την επόμενη επταετία. Μόνο φέτος τα μέτρα που ενεργοποιήθηκαν, άμεσα ή έμμεσα για την στήριξη των πληγέντων επιχειρήσεων και νοικοκυριών και την ενίσχυση υποδομών ανέρχονται ήδη στα 24 δισ. Ποσά που εάν δεν είχαν διατεθεί εκτιμάται πως η ύφεση φέτος θα εκτινασσόταν στο αστρονομικό 17% (έναντι του σχεδόν 10,5% που αναμένεται σήμερα). Για τον επόμενο χρόνο προβλέπονται άλλα 7,5 δισ. ευρώ, κυρίως για τους πρώτους μήνες του έτους και βλέπουμε. Αποχαιρετούμε επίσης την ανάκαμψη τύπου V και μάλλον πάμε σε ένα δυσκολότερο U, που με απλά λόγια σημαίνει μια πιο αργή και χρονοβόρα ανάκαμψη με μεγαλύτερες απώλειες σε όρους απασχόλησης πριν επιστρέψουμε στα προ – πανδημικά επίπεδα του 2019.
Καταβροχθίζει λοιπόν με ταχύ ρυθμό τα δισεκατομμύρια η Covid-19 και η μοναδική μας ελπίδα είναι αυτά τα δισεκατομμύρια, σε ένα μεγάλο βαθμό και ειδικά εκείνα τα ποσά που έχουν διοχετευθεί σε επιχειρήσεις να μεταφραστούν πολύ γρήγορα, μόλις ανοίξει η οικονομία, σε επενδύσεις και ανάπτυξη εργασιών, άρα και θέσεων εργασίας. Αυτά σε συνδυασμό με την όσο το δυνατόν ταχύτερη απορρόφηση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης – ας ελπίσουμε εκεί να ξεπεράσουμε τους εαυτούς μας καθώς η απορρόφηση κοινοτικών πόρων δεν υπήρξε ποτέ το φόρτε μας – ίσως μπορέσουν να εγγυηθούν μια αξιοπρεπή ανάκαμψη, υπό πολλές προϋποθέσεις.
Η μεγαλύτερη προϋπόθεση, ή μάλλον ο μεγαλύτερος κίνδυνος που θα μπορούσε ακόμη και να ακυρώσει στην πράξη τον προϋπολογισμό του επόμενου έτους όχι μόνο για εμάς αλλά για πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είναι πάντα η εξέλιξη της πανδημίας. Κάτι που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια, με τα κράτη να ελπίζουν και να κτίζουν το σχεδιασμό τους πάνω στο καλό σενάριο που είναι ο ασφαλής και αποτελεσματικός εμβολιασμός μέσα στους πρώτους μήνες του 2021 και το τέλος των λοκντάουν για να ξεκινήσουμε να παίρνουμε ανάσες στο δεύτερο εξάμηνο.
Ψυχολογία και αγορές
Ακόμη και τότε όμως οι προκλήσεις θα είναι τεράστιες για δύο βασικούς λόγους. Ο πρώτος έχει να κάνει με την ψυχολογία στην αγορά. Λεφτά πέφτουν στην οικονομία αλλά όπως καταμαρτυρούν και τα στοιχεία των καταθέσεων ένα σημαντικό μέρος – κυρίως από τις επιχειρήσεις – παραμένει σε καταθέσεις που παρουσιάζουν μια αξιοσημείωτη άνοδο στους μήνες της πανδημίας. Cash is king όπως λένε οι φίλοι Αγγλοσάξονες, κάτι που είναι ακόμη πιο χρήσιμο σε καιρούς «πολέμου». Μόνο που αυτό, από κάποιο σημείο και μετά τουλάχιστον, θα πρέπει να αντιστραφεί καθώς θα ανοίγει η αγορά για να μην δούμε ξαφνικά το ποσοστό ανεργίας να φουσκώνει, εκεί που θα περιμένουμε την ανάκαμψη, θρυψαλιάζοντας την εύθραυστη ψυχολογία των νοικοκυριών, λίγο πριν το καλοκαίρι που όλοι ελπίζουν να μην θυμίζει την φετινή σεζόν.
Ο δεύτερος έχει να κάνει με τις αγορές. Σήμερα καίγεται ο τόπος και κανείς δεν ασχολείται με τις αγορές. Κανείς ειδικά όσο υπάρχει η ΕΚΤ που σε λίγες μέρες θα πήγαινα στοίχημα πως θα δώσει νέο σήμα ότι βάζει και θα βάζει πλάτη για να στηρίξει τις ευρωπαϊκές οικονομίες προκειμένου να αποφευχθεί μια ολική καταστροφή πριν πάρει μπροστά η μηχανή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης (αφού περάσει από Ούγγρους, Πολωνούς, Σουηδούς, Ολλανδούς και πάει λέγοντας).
Όταν όμως – και όλοι ελπίζουμε αυτό το όταν να είναι σύντομα – ξεκινήσει να εκτονώνεται η υγειονομική κρίση τότε δύο πράγματα μάλλον θα συμβούν: στο μικροσκόπιο θα ξεκινήσουν να μπαίνουν τα θεμελιώδη μεγέθη των οικονομιών (χρέος, έλλειμμα, ανάπτυξη) και η «ανοχή» στην δημοσιονομική ατασθαλία θα ξεκινήσει να σβήνει, με τα επιτόκια δανεισμού να «τσιμπάνε» τουλάχιστον από ένα σημείο και μετά. Θα είναι δε η περίοδος που το ελληνικό Δημόσιο και οι ελληνικές επιχειρήσεις θα χρειάζονται απεγνωσμένα πολλή και φθηνή ρευστότητα προκειμένου να ξεκινήσει η οικονομία να επιταχύνει την ανάκαμψη της με όχημα τα ευρωπαϊκά κονδύλια, την ταχεία απορρόφηση τους, για μικρές, μεσαίες και μεγάλες επενδύσεις.
Και σε μια τέτοια συγκυρία το timing πρέπει να είναι τέλειο. Γιατί μετά θα είναι οι εξελίξεις που θα μας ξεπεράσουν.