Ο σουηδός ακαδημαϊκός Χανς Ρόσλινγκ έχει εντοπίσει μια ανησυχητική τάση: σε προηγμένες οικονομίες πολλοί άνθρωποι όχι μόνο δεν έχουν ιδέα ότι ο κόσμος γίνεται πολύ καλύτερος, αλλά στην πραγματικότητα πιστεύουν το αντίθετο. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, αφού οι ειδήσεις επικεντρώνονται στην αναφορά καταστροφών, τρομοκρατικών επιθέσεων, πολέμων και λιμών.
Ποιος θέλει να ακούσει ότι κάθε μέρα περίπου 200.000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ξεπερνούν προς τα πάνω το όριο της φτώχειας των ΗΠΑ των δύο δολαρίων την ημέρα; Ή ότι περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι την ημέρα έχουν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια και καθαρό νερό για πρώτη φορά κάθε μέρα; Αυτές οι ιστορίες ανθρώπων σε χώρες χαμηλού εισοδήματος απλά δεν κάνουν συναρπαστική την κάλυψη των ειδήσεων. Αλλά, όπως επεσήμανε και ο Ρόσλινγκ στο βιβλίο του, είναι σημαντικό να δούμε όλα τα κακά νέα με προοπτική.
Η αλήθεια είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες η παγκοσμιοποίηση έχει ασκήσει κάποια καθοδική πίεση στις μισθούς της μεσαίας τάξης στις προηγμένες οικονομίες, ταυτόχρονα όμως έχει συμβάλει στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων πάνω από το παγκόσμιο όριο της φτώχειας, μια εξέλιξη που συνέβη κυρίως στην Ασία .
Η άνοδος του λαϊκισμού, που σάρωσε τις δυτικές χώρες, με τον Τραμπ, το Brexit και την εκλογή λαϊκιστών στην Ουγγαρία και την Ιταλία, μεταξύ άλλων παραγόντων, προκαλεί μεγάλη ανησυχία αν μας ενδιαφέρει η παγκόσμια ευημερία. Η παγκοσμιοποίηση είναι ο μόνος τρόπος που εξασφαλίζει ότι η οικονομική ευημερία μοιράζεται σε όλες τις χώρες και όχι μόνο σε λίγες προηγμένες οικονομίες.
Μερικοί άνθρωποι δοξάζουν το παρελθόν, ένα από τα μεγάλα γεγονότα της οικονομικής ιστορίας, όμως, είναι ότι μέχρι πρόσφατα ένα σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε κάτω από πολύ άθλιες συνθήκες – και αυτό ίσχυε σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Ευτυχώς, ο κόσμος έχει γίνει ένα πολύ καλύτερο μέρος σε σύγκριση με αυτό που ήταν μόλις πριν από λίγες δεκαετίες, γράφει στην ιστοσελίδα The Conversation ο Γιούλιους Προμπστ, ερευνητής Οικονομικής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Λουντ στη Σουηδία. Πώς; Υπάρχουν επτά παράγοντες που το αποδεικνύουν
1. Το προσδόκιμο ζωής εξακολουθεί να αυξάνεται
Ακόμη και κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης, το μέσο προσδόκιμο ζωής σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες δεν ξεπέρασε τα 35 χρόνια περίπου. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχαναν τη ζωή τους μετά τα 30 ή τα 40. Ο μέσος όρος έπεφτε κυρίως διότι ήταν πολύ υψηλά τα ποσοστά της παιδικής θνησιμότητας. Ενα μεγάλο πρόβλημα ήταν και οι γυναίκες που πέθαιναν στον τοκετό. Για παράδειγμα, υπήρξαν ορισμένες κοινές ασθένειες όπως η ευλογιά και η πανώλη, οι οποίες, στο μεταξύ, έχουν εξαλειφθεί πλήρως σε χώρες με υψηλά εισοδήματα. Στην Ευρώπη λοιπόν το μέσο προσδόκιμο ζωής έχει ξεπεράσει τα 80 χρόνια, στην Αμερική είναι περίπου 75 χρόνια και στην πρώην Σοβιετική Ενωση πλησιάζει τα 70, ενώ στην Αφρική (τελευταία στη λίστα) έχει φθάσει τα 60 χρόνια.
2. Η παιδική θνησιμότητα εξακολουθεί να μειώνεται
Πάνω από έναν αιώνα πριν, τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας εξακολουθούσαν να είναι πάνω από 10% ακόμη και σε χώρες υψηλού εισοδήματος όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά χάρη στη σύγχρονη ιατρική και την καλύτερη δημόσια υγεία γενικότερα, ο αριθμός αυτός μειώθηκε σχεδόν στο μηδέν στις πλούσιες χώρες.
Επιπλέον, αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπως η Ινδία και η Βραζιλία, έχουν σήμερα πολύ χαμηλότερα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας από ό,τι είχαν προηγμένες οικονομίες με παρόμοια επίπεδα εισοδήματος περίπου πριν από έναν αιώνα.
Για παράδειγμα, το 2015 στη Σουηδία το ποσοστό των παιδιών που είχαν γεννηθεί ζωντανά και πέθαναν πριν συμπληρώσουν τα πέντε έτη μόλις ξεπερνάει το 0% σε σχέση με το 1800 που το ποσοστό τους πλησίαζε το 50% ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την Ινδία που ξεπερνούσε το 50% έπεσε κάτω από 5%.
3. Τα ποσοστά γονιμότητας μειώνονται
Πολλοί ανησυχούν για την έκρηξη του παγκόσμιου πληθυσμού, το γεγονός, όμως, είναι ότι τα ποσοστά γονιμότητας έχουν μειωθεί σημαντικά σε ολόκληρο τον κόσμο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών, ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να σταθεροποιηθεί σε περίπου 11 δισεκατομμύρια μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα.
Επιπλέον, πολλές αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Βραζιλία, η Κίνα και ορισμένα αφρικανικά έθνη έχουν ήδη περάσει σε καθεστώς χαμηλής γονιμότητας. Και ενώ πολλές προηγμένες οικονομίες χρειάστηκαν σχεδόν 100 χρόνια για αυτή τη μετάβαση, ξεκινώντας από τη Βιομηχανική Επανάσταση, πολλοί άλλοι λαοί το έχουν επιτύχει μόλις μέσα σε δύο με τρεις δεκαετίες.
4. Η ανάπτυξη του ΑΕΠ επιταχύνθηκε στις αναπτυγμένες χώρες
Ηγέτες στο πεδίο της τεχνολογίας, οι ΗΠΑ και η Δυτική Ευρώπη, τα τελευταία 150 χρόνια αναπτύσσονται κατά μέσο όρο περίπου κατά 2% ετησίως. Αυτό σημαίνει ότι τα πραγματικά επίπεδα εισοδήματος περίπου διπλασιάζονται κάθε 36 χρόνια.
Ενώ υπήρξαν πολλά μακροχρόνια σκαμπανεβάσματα, όπως η Μεγάλη Ύφεση ή η πρόσφατη οικονομική κρίση, η σταθερότητα του μακροχρόνιου ρυθμού ανάπτυξης είναι στην πραγματικότητα μάλλον εντυπωσιακή. Οι χώρες με χαμηλό εισόδημα, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και της Ινδίας, αναπτύσσονται με πολύ ταχύτερους ρυθμούς τις τελευταίες δεκαετίες πλησιάζοντας γρήγορα τη Δύση. Ένας ρυθμός αύξησης 10% για μια παρατεταμένη περίοδο σημαίνει ότι τα επίπεδα των εισοδημάτων διπλασιάζονται περίπου κάθε επτά χρόνια. Είναι προφανώς καλά τα νέα εάν η ευημερία μοιράζεται σε ολόκληρο τον κόσμο.
5. Η παγκόσμια εισοδηματική ανισότητα έχει μειωθεί
Ενώ οι ανισότητες εντός των χωρών αυξήθηκαν ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, η ανισότητα σε παγκόσμιο επίπεδο έχει σταθερά πτωτική τάση εδώ και αρκετές δεκαετίες. Αυτό οφείλεται κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία, όπου εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι έχουν δει το βιοτικό τους επίπεδο να βελτιώνεται. Στην πραγματικότητα, για πρώτη φορά από τη Βιομηχανική Επανάσταση, περίπου το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού μπορεί να θεωρηθεί παγκόσμια μεσαία τάξη.
6. Περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε δημοκρατίες
Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία οι άνθρωποι ζούσαν κάτω από καταπιεστικά μη δημοκρατικά καθεστώτα. Σήμερα, όμως, περίπου το ήμισυ του ανθρώπινου πληθυσμού ζει σε μια δημοκρατία. Και από όσους εξακολουθούν να ζουν σε μη δημοκρατικά καθεστώτα, το 90% βρίσκεται στην Κίνα. Η χώρα έχει κινηθεί πρόσφατα προς την άλλη κατεύθυνση, οπότε υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει σε εκδημοκρατισμό (σύμφωνα με τη θεωρία εκσυγχρονισμού).
7. Οι συγκρούσεις βρίσκονται σε παρακμή
Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, ο κόσμος σπαρασσόταν από συγκρούσεις. Στην πραγματικότητα, περίπου από το 1500 μ.Χ, και για περισσότερο από το 50% του χρόνου τουλάχιστον δύο από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του κόσμου βρίσκονταν σε πόλεμο μεταξύ τους.
Οι αρχές του 20ου αιώνα ήταν ιδιαίτερα βάναυσες με δύο διαδοχικούς παγκόσμιους πολέμους σε μικρό χρονικό διάστημα, η μεταπολεμική περίοδος, όμως, ήταν πολύ ειρηνική. Για πρώτη φορά, δεν υπήρξε πόλεμος ή σύγκρουση στη Δυτική Ευρώπη για περίπου τρεις γενιές. Και διεθνείς οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένων του ΟΗΕ και της ΕΕ, μας οδήγησαν σε έναν πιο σταθερό κόσμο.