Όταν ο Γούντι Άλεν ήταν 20 ετών, ο συγγραφέας Ντάνι Σάιμον του δίδαξε μερικούς κανόνες για την κωμωδία, από τους οποίους ο πιο σημαντικός ήταν: «να εμπιστεύεσαι πάντα τη δική σου κρίση, γιατί η εξωτερική γνώμη δεν έχει νόημα». Ο Άλεν αναφέρει αυτή την ιστορία στην αυτοβιογραφία του «Apropos of Nothing», που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Και το γεγονός ότι υπάρχει σήμερα αυτό το βιβλίο αποδεικνύει ότι ο αμερικανός σκηνοθέτης εξακολουθεί να τηρεί αυτόν τον κανόνα.
Μετά την έκδοσή του δεν είναι λίγη η λάσπη που δέχτηκε από βιβλιοκριτικούς, οι οποίοι φαίνεται ότι έγραφαν τα άρθρα τους με το ένα χέρι ενώ με το άλλο κρατούσαν τη μύτη τους. Ο Μαρκ Χάρις για παράδειγμα που σχολιάζει το βιβλίο στο Vulture, γράφει πικρόχολα στο Twitter : «Διάβασα τα απομνημονεύματα του Γούντι Άλεν, έτσι δεν χρειάζεται να το κάνετε κι εσείς»…
Υπάρχουν χιλιάδες πράγματα που μπορεί να συζητήσει κανείς με τον Γούντι Άλεν: τα σχεδόν 70 χρόνια του στην κωμωδία, τα 55 χρόνια του δημιουργίας ταινιών. Όμως, αυτή την εποχή, μόνο ένα πράγμα υπάρχει πραγματικά για συζήτηση και το ξέρει. Και δεν το αποφεύγει, ίσα – ίσα. «Μπορείς να με ρωτήσεις οτιδήποτε», είπε στην Χάντλεϊ Φρίμαν όταν του τηλεφώνησε στο σπίτι του στο Μανχάταν (φυσικά).
Η συνέντευξη, που δημοσιεύεται στην βρετανική εφημερίδα The Guardian, υποτίθεται ότι θα γινόταν με αφορμή την τελευταία του ταινία, «Μια Βροχερή Μέρα στη Νέα Υόρκη», τελικά όμως ξόδεψαν την ώρα μιλώντας για το σκάνδαλο που σκιάζει την καριέρα του τα τελευταία 25 χρόνια. «Υποθέτω ότι για το υπόλοιπο της ζωής μου ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων θα σκέφτεται ότι ήμουν αρπακτικό», λέει. (Δείτε το trailer της ταινίας στο τέλος του κειμένου).
Γνωρίζει επίσης ότι δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί να κάνει γι’ αυτό: «Οτιδήποτε λέω ακούγεται σαν άμυνα που εξυπηρετεί εμένα, οπότε το καλύτερο που έχω να κάνω είναι απλά να συνεχίσω να δουλεύω», λέει. Ο Γούντι είναι 84 ετών και η «Βροχερή Μέρα» η 48η ταινία του. Έχει ήδη ολοκληρώσει την 49η και, αν δεν υπήρχε ο κορονοϊός, θα έκανε την 50η του φέτος το καλοκαίρι.
Η υπόθεση του σκανδάλου είναι πλέον πιο γνωστή από τις περισσότερες ταινίες του: Το 1992, σε ηλικία 57 ετών, είχε μια σχέση με την τότε 21 ετών Σουν-Γι Πρεβέν, υιοθετημένη κόρη της συντρόφου του Μία Φάροου. Κατά τη διάρκεια του αναπόφευκτα άσχημου διαζυγίου, η Φάροου τον κατηγόρησε για σεξουαλική επίθεση στην επτάχρονη υιοθετημένη κόρη τους, Ντίλαν.
Σύμφωνα δε με τις ειδήσεις της εποχής, εκτός από την κακοποίηση της Ντίλαν, η Φάροου κατέθεσε επίσης ότι ανησυχούσε πώς ο Άλεν είναι γκέι και κακοποιούσε και τον Σάτσελ… Να σημειωθεί ότι εκτός από την Ντίλαν, ο Άλεν και η Φάροου έχουν ακόμα έναν υιοθετημένο γιο, τον Μόζες, τότε 14 ετών, και έναν βιολογικό γιο, τον Σάτσελ, τότε τεσσάρων ετών, που σήμερα είναι ο γνωστός δημοσιογράφος Ρονάν Φάροου. Εκείνη την εποχή, η Φάροου είχε άλλα έξι μεγαλύτερα παιδιά, μεταξύ των οποίων και η Σουν-Γι.
«Νόμιζα ότι οι άνθρωποι θα το έβλεπαν ως γελοίο σκουπίδι και από την πρώτη στιγμή δεν το πήρα σοβαρά», λέει ο Αλεν, «Θέλω να πω ότι ήταν σαν να έλεγαν ότι δολοφόνησα έξι άτομα με ένα πολυβόλο».
Τη δεκαετία του 1990, η σχέση του Αλεν με την Σουν-Γι προκάλεσε μεγάλο σκάνδαλο. Την περασμένη δεκαετία, όμως, δεδομένου ότι η Ντίλαν και ο Ρόναν μίλησαν δημόσια εναντίον του πατέρα τους, και η Σουν-Γι και ο Μόζες τον υπερασπίστηκαν, η προσοχή του κοινού έχει επικεντρωθεί στην κατηγορία της κακοποίησης.
Σήμερα, εξάλλου, υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για ζητήματα σεξουαλικής κακοποίησης από ό,τι το 1992, και το κοινό φοβάται όλο και περισσότερο μήπως βρεθεί στη λάθος πλευρά της ιστορίας. «Το να αμφισβητείς την ιστορία οποιασδήποτε γυναίκας, στα μάτια πολλών, είναι σαν να γίνεσαι απολογητής βιασμού», γράφει η Χάντλεϊ Φρίμαν στον Guardian.
Έτσι, ο παλιός ισχυρισμός εναντίον του Αλεν απέκτησε μεγαλύτερη ισχύ από ποτέ, ειδικά σε μια γενιά που γεννήθηκε στη δεκαετία του 1990. Και τώρα το όνομά του αναφέρεται συστηματικά -από την οικογένεια Φάροου, δημοσιογράφους και το κοινό- πλάι σε εκείνα των Χάρβεϊ Γουάινσταϊν και Μπιλ Κόσμπι, που καταδικάστηκαν για πολλαπλά αδικήματα. Αυτοί οι δύο αλλά και άλλοι όπως οι Τζέφρι Επστάιν, Μάικλ Τζάκσον, Μαξ Κλίφορντ, και Τζίμι Σάβιλ είτε καταδικασθέντες είτε κατηγορούμενοι για σεξουαλικά αδικήματα, κατηγορήθηκαν από πολλά θύματα για επίθεση.
Το μοτίβο της επιθετικής συμπεριφοράς τους επεκτεινόταν σε ολόκληρη τη ζωή τους. Αντίθετα ο Άλεν κατηγορήθηκε μόνο για ένα περιστατικό κακοποίησης και όχι μόνο δεν καταδικάστηκε, αλλά ποτέ δεν βρέθηκαν αποδεικτικά στοιχεία ικανά να στηρίξουν τους ισχυρισμούς. Οι φωτογραφίες του στο δικαστήριο με την Φάροου προέρχονται από τη διαμάχη τους για την επιμέλεια των παιδιών τους και όχι από μια ποινική δίκη. Γιατί, λοιπόν, δεν κάνει μήνυση όταν οι New York Times τον αποκαλούν «τέρας» μαζί με τον Επστάιν και τον Γουάινσταϊν;
«Δεν πληρώνεται η μήνυση. Θέλω πραγματικά να γίνω τροφή των ταμπλόιντ για δύο χρόνια και να πάω στο δικαστήριο; Και με νοιάζει πραγματικά;», λέει. Δεδομένου, όμως, ότι ασχολείται εκτενώς με την υπόθεση στα απομνημονεύματα του μπορεί κανείς να στοιχηματίσει ότι νοιάζεται πολύ.
Αν και ο Γούντι Αλεν επιμένει ότι ο ισχυρισμός των Φάροου δεν είναι παρά «ένα μικρό μέρος της ιστορίας», διαβάζοντας στο βιβλίο του τις αστείες αναμνήσεις από το παρελθόν του να κονταροχτυπιούνται με τις εμφανώς εξαγριωμένες αναφορές του στον τρόπο που τέλειωσε η σχέση του με τη Μία Φάροου, είναι σαν να βλέπεις τις «Μέρες ραδιοφώνου» και αμέσως μετά το «Κράμερ εναντίον Κράμερ».
Τον περασμένο Μάρτιο, μετά τις διαμαρτυρίες του Ρόναν και εργαζομένων του εκδοτικού οίκου, ο όμιλος Hachette ακύρωσε την προγραμματισμένη κυκλοφορία του βιβλίου του Γούντι Αλεν (το ανέλαβε τελικά ο ανεξάρτητος νεοϋρκέζικος οίκος Arcade).
Ηθοποιοί, που συνεργάστηκαν μαζί του μετά το αρχικό σκάνδαλο αλλά πριν από την αλλαγή της στάσης του κοινού -μεταξύ άλλων οι Μίρα Σορβίνο, Ελεν Πέιτζ, Γκρέτα Γκέργκουιγκ, Τίμοθι Σαλαμέ, Κόλιν Φερθ και Ρεμπέκα Χολ- εξέφρασαν την βαθιά αποδοκιμασία τους, ενώ όσοι αρνούνται να το πράξουν -όπως οι Νταϊάν Κίτον, Αλεκ Μπάλντουιν, Αλάνα Αλντα, Τζουντ Λο και Σκάρλετ Γιόχανσον- αποδοκιμάστηκαν δημόσια. Στα απομνημονεύματά του, ο Άλεν ευχαριστεί όσους τον υπερασπίζονται, γράφοντας: «Τους διαβεβαιώνω ότι ποτέ δεν έγινε κάτι που θα τους έκανε να ντρέπονται».
Στη συνέντευξη, η Χάντλεϊ Φρίμαν τον ρωτάει πώς αισθάνεται για τους ηθοποιούς που τον καταγγέλλουν. «Είναι ανόητο. Οι ηθοποιοί δεν έχουν ιδέα για τα γεγονότα και προσκολλώνται σε κάποια ασφαλή, δημόσια θέση που εξυπηρετεί τους ίδιους. Ποιος στον κόσμο δεν είναι ενάντια στην κακοποίηση παιδιών;», λέει. «Έτσι είναι οι ηθοποιοί, και [το να με καταγγέλλουν] έγινε της μόδας, όπως όλοι τρώνε ξαφνικά κέιλ». Θυμηθείτε, «η εξωτερική γνώμη δεν έχει νόημα».
«Μπορείς να κοινοποιήσεις τη μαρτυρία εκείνων που δούλευαν στο σπίτι», λέει ο Αλεν αναφερόμενος στην νταντά των παιδιών της Φάροου, Μόνικα Τόμπσον, η οποία κατέθεσε δύο φορές ενόρκως ότι η Μία είχε προσπαθήσει να την πείσει να υποστηρίξει την κατηγορία κακοποίησης, και ότι ο Αλεν «ήταν πάντα ο καλύτερος γονέας και όλα όσα λέει η Φάροου για αυτόν δεν είναι αλήθεια». Και συνεχίζει: «Μπορείς να πεις στους ανθρώπους τα γεγονότα ξανά και ξανά. Αλλά τα γεγονότα δεν έχουν σημασία. Για κάποιο λόγο, συναισθηματικά, είναι σημαντικό γι’ αυτούς να πιστέψουν την ιστορία».
Και τα γεγονότα είναι τα εξής: Όταν η Φάροου ισχυρίστηκε ότι ο Άλεν κακοποίησε τη Ντύλαν στο σπίτι της στο Κονέκτικατ, οι γιατροί την εξέτασαν και δεν βρήκαν καμία φυσική ένδειξη κακοποίησης. Στη συνέχεια, ο Αλεν εξετάστηκε στην κλινική σεξουαλικής κακοποίησης του νοσοκομείου Yale New Haven και από την Υπηρεσία Παιδικής Πρόνοιας της Νέας Υόρκης. Η πρώτη κατέληξε στο συμπέρασμα: «Σύμφωνα με τη γνώμη των ειδικών μας, η Ντίλαν δεν κακοποιήθηκε σεξουαλικά από τον κ. Αλεν». Και η δεύτερη, μετά από έρευνα 14 μηνών, έγραψε: «Δεν βρέθηκαν αξιόπιστα στοιχεία ότι το παιδί που αναφέρεται σε αυτήν την αναφορά έχει κακοποιηθεί».
Ο Μόζες, εξάλλου, το 2018, έγραψε στο blog του ότι η Φάροου «έκανε πλύση εγκεφάλου» στα παιδιά, και ότι «αναγκάστηκα να ακολουθήσω το σενάριο της μητέρας μου για να αποδείξω την πίστη μου».
Στη συνέντευξή του στον Guardian ο Γούντι Αλεν αναφέρεται επίσης στη Σουν-Γι, μια γυναίκα που ήταν τότε 21 ετών, και στη σχέση τους που φυσικά δεν έχει καμία σχέση με την κακοποίηση ενός επτάχρονου κοριτσιού. Παρόλα αυτά αντιμετωπίστηκε σαν να ήταν το προπατορικό αμάρτημα. Και είναι παράξενο το πόσοι άνθρωποι το υποστηρίζουν και ισχυρίζονται ότι το κάνουν στο όνομα του φεμινισμού.
«Οι άνθρωποι είναι πολύ μπερδεμένοι με αυτό. Νομίζουν ότι η Σουν-Γι ήταν η υιοθετημένη κόρη μου, ότι ζούσα με τη Μία [στο ίδιο διαμέρισμα με τη Σουν-Γι], κάνουν κάθε είδους τρελές σκέψεις», λέει. Ωστόσο, ήταν αναμφισβήτητα, η κόρη της συντρόφου του και τη γνώριζε από τότε που ήταν παιδί (αν και στο δικαστήριο για την επιμέλεια των παιδιών επιβεβαιώθηκε ότι ο Άλεν δεν είχε σχεδόν καμία επαφή μαζί της μέχρι το 1990, όταν η Σουν-Γι ήταν 20 χρονών). Η σχέση τους δεν ήταν νομικό έγκλημα, αλλά στα μάτια πολλών ήταν -και είναι- ηθικό έγκλημα. Όπως επεσήμανε ο Ρόναν στο Twitter το 2012, όταν ο Αλεν παντρεύτηκε την Σουν-Γι, μετέτρεψε τα παιδιά του σε γαμπρούς και νύφες του.
Η 49 ετών πια Σουν-Γι ζει με τον Γούντι Αλεν εδώ και 28 χρόνια, παντρεύτηκαν πριν από 23 χρόνια, και έχουν δύο κόρες, την 23χρονη Μπεσέ και την 20χρονη Μάντζι. Ωστόσο, η μακροβιότητα της σχέσης τους, αντί να αποδείξει την γνησιότητά της, για πολλούς ενεργεί ως υπενθύμιση της αρχικού αμαρτήματος του Αλεν.
Εκείνος όμως πιστεύει ότι δεν χρειάζεται να είναι προσεκτικός, διότι δεν έκανε τίποτα κακό. Στο βιβλίο του, διαβάζοντας τις αναμνήσεις του από την εξέλιξη του σκανδάλου, διακρίνει κανείς θλίψη και περιστασιακή οργή. Στη συνέντευξη όμως μιλά για την επίδραση που είχαν όλα αυτά στη ζωή και στην καριέρα του με μετρημένη ηρεμία. Παραδέχεται ότι δεν είναι θυμωμένος: «Είμαι θυμωμένος μόνο γιατί στερήθηκα να βλέπω τα παιδιά μου να μεγαλώνουν και για ό,τι έχουν κάνει στην Ντίλαν και τον Ρόναν. Εχω να μιλήσω πάνω από 25 χρόνια στα παιδιά και έχουν μεγαλώσει με το να σκέφτονται τα χειρότερα για εμένα. Σίγουρα, ήμουν θυμωμένος γι’ αυτό. Αλλά, επαγγελματικά, δεν έχω υποφέρει καθόλου», λέει.
Το τελευταίο βέβαια δεν είναι καθόλου αλήθεια αν σκεφτεί κανείς ότι, πέρα από την άρνηση κάποιων ηθοποιών να συνεργαστούν μαζί του και η Amazon αθέτησε το συμβόλαιό τους οδηγώντας τον σκηνοθέτη να κινηθεί νομικά εναντίον της. Την περασμένη δεκαετία τού αρνήθηκαν τη δημιουργία ντοκιμαντέρ, κριτικοί κινηματογράφου τον μποϊκοτάρησαν, ακόμη και οι Κλίντον φοβήθηκαν το σκάνδαλο και επέστρεψαν τα χρήματα που πρόσφεραν ο Γούντι και η Σουν-Γι για την προεκλογική εκστρατεία της Χίλαρι….
Σύμφωνα με τον νόμο και τις υπηρεσίες που τον εξέτασαν ο Άλεν είναι αθώος. Η Ντίλαν και ο Ρόναν, όμως, πιστεύουν ότι είναι ένοχος. Και η άποψή τους οδήγησε κάποιους στο λόμπι των πανεπιστημίων να τον βγάλουν από τα κινηματογραφικά μαθήματα, να αποκλείσουν τις ταινίες του από τα φεστιβάλ κινηματογράφου και να μιλούν γι’ αυτόν σαν να ήταν εγκληματίας. Αλλά αυτή η στάση είναι ανήθικη, εκτός εάν αποδειχθεί ότι διέπραξε έγκλημα, πράγμα που όμως κανείς δεν μπόρεσε να το κάνει εδώ και 28 χρόνια. Μπορεί να μην αρέσουν οι ταινίες του -ή ο γάμος του- αλλά οι άνθρωποι μπορεί να είναι περίπλοκοι, ακόμη και απίθανοι, χωρίς να είναι εγκληματίες.
Το γεγονός πάντως είναι ότι παρά την πανδημία και το lockdown, παρά το ό,τι δεν προβλήθηκε στις ΗΠΑ, και παρά την όποια αρνητική στάση συνεργατών του, η «Βροχερή Μέρα» αποδείχτηκε η πιο επιτυχημένη ταινία του Γούντι Αλεν εδώ και χρόνια. Υπάρχουν, εξάλλου, ενδείξεις ότι μερικοί άνθρωποι αρχίζουν να συνειδητοποιούν την κατάσταση και να αμφισβητούν κάποια από τα πράγματα που λέγονται εις βάρος του. Ισως γιατί κουράστηκαν ή γιατί διάβασαν επιτέλους πώς έγιναν τα πράγματα…