Γιατί μπορεί κάποιος να μην θέλει να εμβολιαστεί, όταν έχει βιώσει μέχρι το μεδούλι τις καταστάσεις και τους περιορισμούς του τελευταίου χρόνου; Οταν έχει παραμείνει κλεισμένος για μήνες μέσα στο σπίτι, έχει μάθει ότι γνωστοί του διασωληνώθηκαν και κάποιοι έχασαν τη ζωή τους; Οταν έχει δει επαγγελματίες να μένουν χωρίς δουλειά και επιχειρήσεις να καταστρέφονται; Ακόμη και όταν η δική του η ζωή είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν απειλείται, αλλά υπάρχουν άνθρωποι από το συγγενικό του περιβάλλον ή άγνωστοι που κινδυνεύουν, γιατί να μην θέλει να κάνει το εμβόλιο;
Οι λόγοι που κάποιοι επιλέγουν να μην κάνουν το εμβόλιο του κορονοϊού, είναι πολλοί και διαφορετικοί για τον καθέναν και «δεν πρόκειται για μία ενιαία ομάδα», εξηγεί στο Protagon ο Παντελεήμων-Βασίλειος Μποζίκας, καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Υπάρχει μία μεγάλη μερίδα πολιτών, κυρίως νεαρών σε ηλικία, που αισθάνονται άτρωτοι. Κάτι που στατιστικά ισχύει, αλλά ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να σου συμβεί. Κάποιοι άλλοι δεν κάνουν το εμβόλιο για λόγους… πολιτικούς, δηλαδή επειδή απλώς δεν συμφωνούν με τους χειρισμούς της κυβέρνησης.
Αλλοι πάλι, έχουν λανθασμένη ενημέρωση, ενώ κάποιοι απέχουν τελείως από την πληροφόρηση, διότι η όλη κατάσταση τους έχει κουράσει. Υπάρχει και η μερίδα πολιτών που αρνείται, απλώς για να αντιδράσει, ενώ υπάρχουν και οι… μάγκες που δεν τους ενδιαφέρει κανένας και τίποτα πέραν από τον εαυτό τους.
Οι θρόμβοι, το AstraZeneca και το τσιγάρο
«Η υπερβολική πληροφόρηση κρύβει και μία παγίδα. Οταν συζητάμε δημόσια με επιστημονικούς όρους και οι πολίτες ακούν ότι για παράδειγμα διερευνάται η αιτιολογική σχέση του εμβολίου της AstraZeneca με τον σχηματισμό θρόμβων, οι πολίτες είναι φυσιολογικό να τρομάξουν, να φοβηθούν. Και θα φοβηθούν και καπνιστές που γνωρίζουν ότι το τσιγάρο προκαλεί θρόμβους σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων, αλλά σε αυτή η περίπτωση δεν τους ενοχλεί και συνεχίζουν να καπνίζουν», εξηγεί ο κ. Μποζίκας.
Και μέσα από αυτήν την υπερβολική πληροφόρηση, η οποία βέβαια είναι απαραίτητη, αλλά γίνεται σε παγκόσμιο επίπεδο με εσπευσμένο και μερικώς λανθασμένο τρόπο, γεννιέται και η παραπληροφόρηση. Και τότε στις συζητήσεις μεταξύ φίλων και αγνώστων και στις αναρτήσεις στα social media κυριαρχεί η άποψη ότι τα εμβόλια είναι επικίνδυνα.
Στις ΗΠΑ, πλέον, έχουν επιστρατευτεί ειδικές ομάδες επιδημιολόγων και ψυχολόγων, οι οποίοι διενεργούν έρευνες, ώστε να βρουν τις αιτίες και να προτείνουν τις λύσεις που θα καταφέρουν να πείσουν τους πολίτες ότι είναι σημαντικό για την κατάσταση της πανδημίας να κάνουν το εμβόλιο, ακόμη και αν αισθάνονται ότι δεν το χρειάζονται οι ίδιοι. Και καθώς ο μαζικός εμβολιασμός είναι σημαντικός όχι απλώς για να σταματήσει η μετάδοση της νόσου Covid-19 και να λήξει η πανδημία, αλλά και για να μην δημιουργηθούν νέες, πιο επιθετικές μεταλλάξεις (εδώ), ειδικοί σε πολλές χώρες δίνουν κίνητρα στους πολίτες, προκειμένου να τους πείσουν για την επικινδυνότητα της κατάστασης.
Δωροκάρτες και… μπαξίσι
Στην Τουρκία, έχει ξεκινήσει καμπάνια κατά την οποία οι αρμόδιοι επισκέπτονται στα σπίτια τους ηλικιωμένους που δεν εμβολιάστηκαν για να τους ενημερώσουν σωστά, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις τους δίνουν δωροκάρτες για να καταφέρουν να τους πείσουν (εδώ).
Στις ΗΠΑ, όπου οι εμβολιασμοί έχουν προχωρήσει αρκετά, έχουν γίνει ήδη έρευνες για τα κίνητρα που μπορούν να δοθούν. Σύμφωνα με μία από τις μεγάλες έρευνες, οι πολίτες θα έκαναν το εμβόλιο εάν η κυβέρνηση τους έκανε… δωράκι.
Ετσι, αρκετές πολιτείες πρόκειται να κινηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση, με πρώτη την κυβέρνηση της Δυτικής Βιρτζίνια, η οποία θα δώσει 100 δολάρια σε όποιον κάνει το εμβόλιο.
Μάλιστα, από την έρευνα έχει προκύψει ότι το 35% των αρνητών, θα έκαναν με χαρά το εμβόλιο αν έβαζαν στην τσέπη τους τα 100 δολάρια, όπως γράφουν οι New York Times. Στην ίδια έρευνα φάνηκε ότι όσο μεγαλύτερο είναι το ποσό, τόσο περισσότερους οπαδούς κερδίζει.
Μόλις χθες, Τετάρτη, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ανακοίνωσε ότι όποιος εμβολιαστεί μέχρι τις 31 Μαΐου, θα λάβει δώρο 25 ευρώ. Οπως ανέφερε σε συνέντευξη Τύπου, «αποφασίστηκε να δοθούν οικονομικά κίνητρα και να επιβραβευτούν όσοι εμβολιάζονται, παρά να επιβληθούν μέτρα αποκλεισμών και διακρίσεων σε βάρος όσων συμπεριφέρονται ανεύθυνα και αρνούνται να κάνουν το εμβόλιο για τον κορονοϊό».
Σχέδιο νόμου που ψηφίζεται τις επόμενες ημέρες στη Γερμανία, προβλέπει ότι όσοι έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία εμβολιασμού ή έχουν αναρρώσει από την Covid-19 και έχουν αντισώματα, θα απαλλάσσονται στο εξής από την υποχρέωση να υποβάλλονται σε τεστ προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση σε καταστήματα, κομμωτήρια ή δημόσιους χώρους όπως οι ζωολογικοί κ.ά.
Επιπλέον, θα εξαιρούνται από τους περιορισμούς που αφορούν την κυκλοφορία και τις συναθροίσεις. Τα μέτρα αναμένεται να εφαρμοστούν ως κίνητρα από την ερχόμενη Δευτέρα.
Τα κίνητρα στην Ελλάδα
Στη χώρα μας, ο προβληματισμός των ειδικών για τα κίνητρα υπάρχει προς το παρόν εκτός επίσημης ατζέντας και περιορίζεται στις συζητήσεις μεταξύ των ειδικών της Επιτροπής Επιδημιολόγων.
Κι αυτό για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι είναι αρκετά νωρίς για να δοθούν κίνητρα, αφού μικρό ποσοστό του πληθυσμού έχει προς το παρόν εμβολιαστεί και, δεύτερον, επειδή τώρα υπάρχει αρκετά μεγάλη συμμετοχή των πολιτών στο εμβολιαστικό πρόγραμμα.
«Πολλές φορές τα πράγματα είναι καλύτερα μέσω της ανταμοιβής, και όχι με την τιμωρία, εκεί θα πρέπει να στραφούμε, στο τι θα κερδίσουν οι πολίτες», εξηγεί ο κ. Μποζίκας.
«Η ανταμοιβή είναι σημαντική για να παρακινήσουμε κάποιες πληθυσμιακές ομάδες. Στους νέους ανθρώπους δεν μπορείς να πεις ότι αν δεν εμβολιαστείς θα πεθάνεις. Πρέπει να τους πεις κάτι διαφορετικό, κάτι που τους αφορά άμεσα και να επικεντρωθείς στο πόσο σημαντικό για την επιστροφή τους στην καθημερινότητα θα ήταν να εμβολιαστούν», συμπληρώνει.
Ετσι, όσοι νέοι εμβολιαστούν τους επόμενους μήνες, ενδεχομένως να είναι ελεύθεροι να πάνε στον κινηματογράφο, να παρακολουθήσουν συναυλίες και να κάνουν ό,τι έκαναν χωρίς περιορισμούς ακριβώς, σχεδόν όπως το έκαναν πριν από την πανδημία.
Μάλιστα, ο καθηγητής σπεύδει να διευκρινίσει ότι αν υπάρξουν τελικά τέτοια κίνητρα, δεν θα δοθούν απλώς για επικοινωνιακούς λόγους, αλλά θα προκύψουν ως αποτέλεσμα της επιδημιολογικής εικόνας της χώρας μας.
«Οι νέοι θα είναι ελεύθεροι να ζήσουν την καθημερινότητά τους και πάλι διότι αν εμβολιαστούν δεν θα υπάρχει ο φόβος των κρουσμάτων και των νοσηλειών. Είναι ένα κίνητρο εκ του αποτελέσματος, δεν είναι ένα μέσο πίεσης. Δεν θα πρέπει να υπάρξει η αίσθηση της διάκρισης. Και δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει. Απλώς θα πρέπει να διαφυλάξουμε τη Δημόσια Υγεία και αυτούς που έχουν αποφασίσει να προστατεύσουν τον εαυτό τους και τους άλλους», λέει.
Πάντως, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ειδικών, τα κίνητρα θα αρχίσουν στη χώρα μας να δίνονται από τη στιγμή που θα αρχίζουν να μειώνονται οι εμβολιασμοί, κάτι που ενδέχεται να γίνει ορατό μετά τον Ιούλιο, καθώς μέχρι τότε εκτιμάται ότι οι πολίτες που θέλουν να εμβολιαστούν, θα αγωνιούν και θα σχηματίζουν ψηφιακές ουρές στην ηλεκτρονική πλατφόρμα για τα ραντεβού.