Η μεγάλη επιτυχία των εμβολίων για τον κορονοϊό, τα οποία παρασκευάστηκαν πρώτη φορά με την τεχνολογία mRNA, έχει δημιουργήσει ένα νέο πεδίο, που έλκει ολοένα και περισσότερες επιστημονικές έρευνες.
Το μέλλον της παρασκευής εμβολίων με τη νέα τεχνολογία προδιαγράφεται πιο λαμπρό από ποτέ, σχολιάζει το Politico, καθώς αρκετοί επενδυτές δείχνουν ενδιαφέρον και οι αρμόδιες ρυθμιστικές Aρχές αισθάνονται ότι είναι ασφαλές να εξετάσουν τους φακέλους με τις κλινικές δοκιμές και να ανάψουν το πράσινο φως για την κυκλοφορία τους.
Και ενώ υπάρχουν αρκετοί ανερχόμενοι παίκτες στην αγορά, οι δύο εταιρείες που δημιούργησαν τα πρώτα εμβόλια, η Moderna και η BioNTech, βρίσκονται ένα βήμα πιο μπροστά από όλους.
«Σε πρώτη ανάγνωση, η ανακοίνωση της έρευνας για αντικαρκινικά εμβόλια με την τεχνολογία mRNA είναι μια συναρπαστική στιγμή», λέει ο Σαμ Γκόντφρεϊ, διευθυντής Ερευνας και Πληροφορίας (CRUK ) στο Cancer Research UK.
Οπως τα εμβόλια για τον κορονοϊό, έτσι και τα πειραματικά εμβόλια για τον καρκίνο, εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα να στοχεύει συγκεκριμένα αντιγόνα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτά που υπάρχουν στον όγκο του ασθενούς.
Το καλύτερο σενάριο για αυτά τα εμβόλια είναι να αποτρέψουν την υποτροπή του καρκίνου, δηλαδή όταν ο όγκος αφαιρείται από έναν ασθενή, να λαμβάνει το θεραπευτικό εμβόλιο και να αποβάλλει έτσι το στρες ότι η κακοήθεια θα εμφανιστεί ξανά. Και βέβαια, να μη χρειάζεται να επαναλαμβάνει για τα επόμενα πέντε χρόνια της ζωής του εξετάσεις ανά τρίμηνο.
Δύο προκλήσεις
Ωστόσο, τα εμβόλια αυτά αντιμετωπίζουν δύο προκλήσεις. Η πρώτη είναι να αποδείξουν ότι είναι αποτελεσματικά και η δεύτερη να πείσουν τις κυβερνήσεις και τα συστήματα υγείας να τα αποζημιώνουν.
Τα εμβόλια mRNA που σχεδιάζονται μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για την πρόληψη, όσο και για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Ωστόσο, τα εμβόλια της πρόληψης περιορίζονται προς το παρόν στη στόχευση ιών που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνους, όπως ο HPV (καρκίνος τραχήλου της μήτρας) και ηπατίτιδα Β (ηπατοκυτταρικό καρκίνο).
Οι περισσότεροι τύποι καρκίνου προκύπτουν από μεταλλάξεις που τελικά προκαλούν ανεξέλεγκτο κυτταρικό πολλαπλασιασμό. «Δεν μπορούμε να προβλέψουμε ποια θα είναι αυτή η μετάλλαξη, επομένως είναι πραγματικά δύσκολο να εμβολιάσεις προληπτικά κάποιον κατά του καρκίνου», εξηγεί στο Politico ο Ταλ Ζακς, πρώην επικεφαλής ιατρικός διευθυντής της Moderna, ο οποίος πλέον συνεργάζεται με την επενδυτική εταιρεία υγειονομικής περίθαλψης OrbiMed.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η τρέχουσα έρευνα για το εμβόλιο mRNA επικεντρώνεται κυρίως στη θεραπεία του καρκίνου. Σε αυτή τη φάση, υπάρχουν δύο πειραματικοί τύποι εμβολίων mRNA που βρίσκονται υπό ανάπτυξη, ένας ευρείας χρήσης και ένας που αφορά εξατομικευμένο σκεύασμα.
Το 2021, τόσο η BioNTech όσο και η Moderna σημείωσαν πρόοδο και πέρασαν σε κλινικές δοκιμές φάσης 2 για τα αντικαρκινικά εμβόλια mRNA που είχαν αποδειχθεί ασφαλή σε προηγούμενες μελέτες. Το εμβόλιο της CureVac για το μελάνωμα, έναν από τους πιο επιθετικούς τύπους καρκίνου του δέρματος, επέκτεινε τη δοκιμή φάσης 1, ενώ κι άλλες εταιρείες βρίσκονται στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης.
Η επιτυχία των εμβολίων για τον κορονοϊό δεν άλλαξε την επιστήμη, σύμφωνα με το Ζακς, αντίθετα, ενίσχυσε μαζικά τη δημόσια αποδοχή της τεχνολογίας μέσω εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο που έλαβαν με ασφάλεια δύο ή τρεις δόσεις εμβολίων mRNA.
Επενδύσεις
Τα έσοδα από τα εμβόλια mRNA είναι πρωτοφανή και έτσι επενδυτές σπεύδουν να υποστηρίξουν την πολλά υποσχόμενη τεχνολογία. Πριν από το 2015, είχαν επενδυθεί λιγότερα από 500 εκατομμύρια δολάρια σε πειραματικές θεραπείες και εμβόλια mRNA. Μέχρι το 2020, ο αριθμός αυτός είχε ξεπεράσει τα 9 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι φαρμακευτικές εταιρείες προσπαθούν να συμβαδίσουν με τις καινοτόμες βιοτεχνολογίες, με τη γαλλική Sanofi να εξαγοράζει την Translate Bio το 2021 για να «ξεκλειδώσει τις δυνατότητες του mRNA» σε τομείς όπως η ογκολογία.
Ενας λόγος για τον ενθουσιασμό της παρασκευής αντικαρκινικού εμβολίου με τεχνολογία mRNA είναι το πόσο γρήγορα μπορούν να παραχθούν και στη συνέχεια να τροποποιηθούν.
Στην περίπτωση του εξατομικευμένου εμβολίου mRNA της BioNTech, η συνιδρύτρια της εταιρείας, Οζλέμ Τουρεσί, υποστηρίζει ότι ενδέχεται μέσα σε τέσσερις έως έξι εβδομάδες από τη βιοψία του όγκου, να έχει αναπτυχθεί και το προσωπικό εμβόλιο του ασθενούς.
Αναφορικά με τα εμβόλια ευρείας χρήσης, δεν θα υπάρχει καμία καθυστέρηση. Δεν είναι απλώς ότι παράγονται και προσαρμόζονται γρήγορα. «Η μεγαλύτερη ευχάριστη έκπληξη που είχαμε στο πεδίο ήταν το γεγονός ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των εμβολίων ήταν καλύτερη από οτιδήποτε άλλο είχε δοκιμαστεί από την επιστήμη μέχρι τώρα», προσθέτει ο Ζακς.
Τρία ερωτήματα
Και ενώ τα εμβόλια mRNA για τον κορονοϊό μπορεί να έχουν ξεπεράσει τις προσδοκίες των επιστημόνων, οι ογκολόγοι προειδοποιούν να μην είμαστε υπερβολικά αισιόδοξοι σχετικά με την εφαρμογή του mRNA στη θεραπεία του καρκίνου. Ο Ζακς βλέπει μπροστά του μια τριπλή πρόκληση. «Το πρώτο ερώτημα είναι εάν ένα εμβόλιο mRNA μπορεί να προκαλέσει την ανταπόκριση των Τ-κυττάρων, το δεύτερο αν δημιουργούμε την ανταπόκριση ενάντια στο σωστό αντιγόνο και το τρίτο, αν τελικά είναι αρκετά αποτελεσματικό».
Η πραγματικότητα είναι ότι ενώ οι υπάρχουσες ανοσοθεραπείες επιμηκύνουν τη ζωή ορισμένων ατόμων με καρκίνο, δεν είναι αποτελεσματικές σε όλους. «Δεν καταλαβαίνουμε καν γιατί όλες οι εγκεκριμένες ανοσοθεραπείες που έχουμε δεν λειτουργούν σε μερικούς ανθρώπους και λειτουργούν σε άλλους», λέει ο Γκόντφρεϊ. «Είμαι βέβαιος ότι τα εμβόλια mRNA για τον καρκίνο θα είναι επιτυχημένα στο μέλλον για ένα υποσύνολο ανθρώπων. Δεν πρόκειται δηλαδή να είναι μια θαυματουργή θεραπεία».
Στις ΗΠΑ και την ΕΕ, υπάρχουν ελάχιστα εμβόλια που να έχουν εγκριθεί για τη θεραπεία καρκίνου. Το εμβόλιο της φυματίωσης (BCG) χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του καρκίνου της ουροδόχου κύστης. Το Imlygic (ταλιμογένη λαερπαρεπβέκη ) της Amgen έχει ένδειξη για το προχωρημένο μελάνωμα και το Provenge (αυτόλογα μονοπύρηνα κύτταρα περιφερικού αίματος) έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση καρκίνου του προστάτη. Ωστόσο, η άδεια κυκλοφορίας του Provenge ανακλήθηκε το 2015 από την ΕΕ. Εν τω μεταξύ, οι δοκιμές φάσης 3 των αντικαρκινικών εμβολίων χωρίς mRNA, από τη γερμανική Merck και τη βρετανική GSK, απέτυχαν σε πρόσφατες κλινικές δοκιμές στον τελικό τους στόχο, που ήταν να βελτιώσουν την επιβίωση των ασθενών.
Επιφυλάξεις
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα εμβόλια mRNA για τον καρκίνο θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που έχουν οι ανοσοθεραπείες. «Είναι μια σύνθετη κατάσταση. Πιστεύω ότι σίγουρα θα έχουμε κάποια θετικά δεδομένα με τις προσεγγίσεις του mRNA, αλλά δεν είναι απλό», δήλωσε ο Μάτι Απρο, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οργάνωσης κατά του Καρκίνου (ECO). Ο ίδιος εκτιμά ότι είναι πιθανό τα εμβόλια mRNA να είναι συμπληρωματικά στην παραδοσιακή, πλέον, ανοσοθεραπεία.
Ενα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές είναι να αναγνωρίσουν ποια αντιγόνα πρέπει να στοχεύει το εμβόλιο και σε αυτό το σημείο χρειάζονται καλύτερα εργαλεία βιοπληροφορικής, λέει ο Φαμπρί Αντρέ, ογκολόγος στο Αντικαρκινικό Κέντρο Gustave Roussy στη Γαλλία.
Δεδομένου ότι τα εμβόλια mRNA για τον καρκίνο βρίσκονται ακόμη σε πειραματικό στάδιο, οι ειδικοί δεν είναι σίγουροι για το πότε μπορεί να είναι έτοιμα για χορήγηση στον γενικό πληθυσμό. «Κανείς δεν μπορεί να πει αν θα είναι τρία χρόνια ή 10 χρόνια και κανείς δεν μπορεί να πει, διότι δεν υπάρχει ισχυρή και αδιάσειστη απόδειξη αποτελεσματικότητας», προσθέτει ο Αντρέ.
Εάν οι ερευνητές καταφέρουν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες στη δημιουργία βιώσιμων και αποτελεσματικών εμβολίων mRNA για τον καρκίνο, θα αντιμετωπίσουν μια άλλη πρόκληση, τη διασφάλιση της δίκαιης πρόσβασης.
Τα εμβόλια ενδέχεται να είναι ακριβά και είναι βέβαιο ότι θα ανακύψουν δύσκολα ερωτήματα σχετικά με τη σχέση οφέλους-κόστους, με την οποία μετρώνται όλα τα φάρμακα και εμβόλια.
Ωστόσο, το κόστος είναι αρκετά υψηλό και για τις υπάρχουσες ανοσοθεραπείες, καθώς στις ΗΠΑ η θεραπεία με κύτταρα CAR-T μπορεί να φτάσει το 1 εκατομμύριο δολάρια, ενώ οι Αναστολείς Σημείων Ελέγχου (ΑΣΕ) κοστίζουν συχνά πάνω από 100.000 δολάρια τον χρόνο. Η τιμή οποιουδήποτε μελλοντικού εμβολίου mRNA για τον καρκίνο είναι άγνωστη, αλλά σίγουρα δεν θα είναι φθηνό.
«Αν κάτι κοστίζει 1 εκατομμύριο δολάρια ανά θεραπεία και η αποτελεσματικότητά του δεν είναι πολύ καλύτερη από την τυπική χημειοθεραπεία, η οποία δεν κοστίζει πολύ, έχουμε να πάρουμε μια δύσκολη απόφαση σχετικά με το αν στην πραγματικότητα αξίζει να επενδύσουμε σε αυτό», σχολιάζει ο Γκόντφρεϊ.
Πάντως, γίνονται προσπάθειες για να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα. Για παράδειγμα, η CRUK συνεργάζεται με την Εθνική Υπηρεσία Υγείας της Βρετανίας για την ανάπτυξη πιθανών νέων μοντέλων, όπου οι τιμές θα συνδέονται με την απόδοση των φαρμάκων. Αυτό προοιωνίζεται μια φθίνουσα κλίμακα, κατά την οποία αν ένα φάρμακο αρχίσει να αποδίδει, μπορεί να κοστίσει περισσότερο, αν όμως όχι, το κόστος μειώνεται.
Και δεν είναι δεδομένο ότι το Εθνικό Σύστημα Υγείας μιας χώρας θα μπορεί να καλύψει τόσο υψηλά έξοδα. Οι ασθενείς στην Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία, για παράδειγμα, δεν είχαν πρόσβαση σε κανένα από τα εμβόλια κατά του καρκίνου που εγκρίθηκαν από τον Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Φαρμάκων το 2019, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα που ανατέθηκε από την Ενωση Ευρωπαίων Φαρμακοβιομηχάνων (EFPIA).
Το διπλό σχέδιο της ΕΕ
Ωστόσο, οι ειδικοί ελπίζουν ότι δύο πρόσφατες πρωτοβουλίες της ΕΕ θα λειτουργήσουν προς όφελος ενός μελλοντικού εμβολίου. Η πρώτη είναι το σχέδιο της ΕΕ για την καταπολέμηση του καρκίνου και η δεύτερη ο πρόσφατα εγκριθείς κανονισμός για την αξιολόγηση τεχνολογίας Υγείας.
Το Σχέδιο Καταπολέμησης του Καρκίνου δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη βελτίωση της πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμα φάρμακα. Το μεταρρυθμισμένο πλαίσιο Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας είναι ένας άλλος τομέας που οι ειδικοί ελπίζουν ότι μπορεί να βοηθήσει τις προσπάθειες για διασφάλιση της πρόσβασης σε εμβόλια mRNA σε ολόκληρη την ΕΕ, επιτρέποντας στις μικρότερες χώρες να επωφεληθούν από πιο έμπειρες ρυθμιστικές αρχές.
Πάντως, ο Ζακς της Orbimed εκτιμά ότι μια αγορά για τα εμβόλια θα αναπτυχθεί εάν επιτύχουν όχι απλώς να επιμηκύνουν τη ζωή ορισμένων ασθενών κατά μερικούς μήνες, αλλά και να οδηγήσουν σε ύφεση τη νόσο. «Αν θέλει να χρεώσει κανείς για κάτι, πρέπει να αποδείξει ότι έχει αξία για την ανθρώπινη ζωή. Νομίζω πως είναι πολύ θετικό ότι πρέπει να αποδείξουμε ότι τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά και έχουν πραγματικά αξία», καταλήγει ο ίδιος.