Σας φαίνεται εξειδικευμένο ένα βιβλίο για την ιστορία της χειραψίας; Στην πραγματικότητα, είναι και δεν είναι (εξειδικευμένο). «The Handshake: A Gripping History», όπως είναι ο τίτλος του, είναι μια υπέροχη, έξυπνη, μικρή μελέτη που διευρύνει τους ορίζοντες του αναγνώστη, καθώς εξετάζει την πιο παλιά ανθρώπινη χειρονομία από ένα πλήθος απόψεων, όπως άλλωστε ταιριάζει σε μια συγγραφέα με τόσο ποικίλο υπόβαθρο, γράφει ο Κρίστοφερ Χαρτ στους The Times. Η Ελα Αλ-Σαμάχι κατάγεται από την Υεμένη και τη Συρία, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Μπραμ (όπως λένε οι κάτοικοι του το Μπέρμιγχαμ χαϊδευτικά), μέχρι τα 26 της υπήρξε φανατική μουσουλμάνα, αλλά τώρα είναι διαζευγμένη και κοσμική, με πτυχία στη Γενετική, την Ταξινομία και τη Βιοποικιλότητα ενώ κάνει και stand-up comedy!
Η χειραψία δεν προέρχεται από τους μεσαιωνικούς ιππότες που ήθελαν να δείξουν ότι δεν κρατούσαν όπλο: Είχαν προηγηθεί ο Γλαύκος και ο Διομήδης που «τα χέρια πιάσαν κι έδωκαν βεβαίωσιν φιλίας» (Ιλιάδα, Ζ’ 232-233), πριν ανταλλάξουν τα όπλα τους. Ωστόσο, η πρώτη γνωστή πολιτική χειραψία στον κόσμο εμφανίζεται σε ανάγλυφο του 9ου αιώνα π.Χ. στη αρχαία Ασσυριακή πόλη Νιμρούντ του Ιράκ, που απεικονίζει τον Ασσύριο βασιλιά Σαλμανασέρ Γ΄και τον Βαβυλώνιο βασιλιά Μαρντούκ Ζακίρ Σουμί Α’.
Πράγματι, η κίνηση της χειραψίας είναι τόσο παλιά ώστε μπορεί να γίνει αντιληπτή σχεδόν σε κάθε πολιτισμό. Το 1957, ο θρυλικός φυσιοδίφης Ντέιβιντ Ατένμπορο βρέθηκε σε μια απομακρυσμένη φυλή της Νέας Γουινέας με δόρατα και μαχαίρια, αλλά απέτρεψε μια «δυνητικά τρομακτική κατάσταση» απλώνοντας το χέρι του. Του το άρπαξαν και το κούνησαν πάνω-κάτω, έτσι ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος είναι ακόμα μαζί μας σήμερα…
Ακόμα και οι χιμπατζήδες το κάνουν -ένα είδος χειραψίας με δάχτυλα- πράγμα που μας οδηγεί στον τελευταίο κοινό πρόγονο που έχουμε με τα τριχωτά ξαδέλφια μας, και υποδηλώνει ότι η χειραψία είναι ηλικίας σχεδόν επτά εκατομμυρίων ετών. Και παρά τους ιούς που κυκλοφορούν, με χειρότερο τον κορονοϊό που οδήγησε τον κορυφαίο επιδημιολόγο των ΗΠΑ δρ Αντονι Φάουτσι να πει ότι πρέπει να τη σταματήσουμε εντελώς, η χειραψία, πιθανότατα, θα αντέξει για ακόμα μια φορά.
Αν περισσότεροι επιστήμονες γνώριζαν ιστορία, τόσο καλά όσο η Ελα Αλ-Σαμάχι, θα ήξεραν ότι η χειραψία απαγορεύτηκε και στο παρελθόν αλλά επιβίωσε. Το 1793 σχεδόν το 10% των 50.000 κατοίκων της Φιλαδέλφεια πέθανε σε μια επιδημία κίτρινου πυρετού, οπότε «το παλιό έθιμο της χειραψίας έπεσε σε τόσο γενική αχρηστία, που πολλοί τραβιόντουσαν πίσω έντρομοι ακόμη και στη θέα ενός απλωμένου χεριού». Δεν κατέφευγαν στο χτύπημα των αγκώνων. Οταν η επιδημία πέρασε, η ανθρώπινη επαφή ξανάρχισε.
Τα χέρια έχουν πολλά μικρόβια, είναι αλήθεια: «έως 1 x 107 βακτήρια ανά cm2» υπάρχουν στο μικροβίωμα της επιδερμίδας μας, καθώς επίσης μύκητες και ιοί. Παρ’ όλα αυτά, η ζωή μέσα σε έναν αποστειρωμένο θάλαμο οξυγόνου δεν ακούγεται και πολύ διασκεδαστική.
Η «Χειραψία» της Αλ-Σαμάχι περιέχει και άλλες ελαφρώς ανησυχητικές σκέψεις. Πέρα από το γεγονός ότι ο 21ος είναι αιώνας διαφορετικότητας, δείχνει με πολλούς τρόπους μια πλήρη κατάρρευση της ανθρώπινης ποικιλομορφίας: από τις 100.000 γλώσσες σήμερα μιλιούνται περίπου 7.000 (και σύντομα θα συρρικνωθούν ακόμα περισσότερο, σε μερικές εκατοντάδες). Η χειραψία, εξάλλου, αντικαθιστά ταχύτατα μια μεγάλη και πολύχρωμη ποικιλία τοπικών χαιρετισμών, λέει η Αλ-Σαμάχι, καθώς η παγκοσμιοποίηση συνεχίζει το έργο της ομογενοποίησης των αποικισμών.
Εναλλακτικοί χαιρετισμοί που εξαφανίστηκαν (ή είναι είδος υπό εξαφάνιση) περιλαμβάνουν χαιρετισμούς με τα πέη και επίδειξη των γλουτών (αν και οι τελευταίοι εξακολουθούν να εμφανίζονται πίσω από την πλάτη των προπονητών του ποδοσφαίρου…) Σε ένα χωριό στην Παπούα, στη δυτική Νέα Γουινέα, καθώς και σε μερικές πολικές περιοχές, μπορείς να πεις γεια με ένα «σύντομο “φιλικό χτύπημα” στο στήθος της γυναίκας του αρχηγού».
Στην Ευρώπη, το χειροφίλημα έχει καταργηθεί και οι κύριοι δεν φιλούν πλέον το χέρι των κυριών, εκτός ίσως από τους κύκλους των ευγενών. Οι λάτρεις της πραγματικής ανθρώπινης διαφορετικότητας, είναι καλό να γνωρίζουν ότι οι Αραβες του Κόλπου εξακολουθούν να τρίβουν τις μύτες τους.
Το βιβλίο περιέχει και κάποια βαρετά στοιχεία: Οι χριστιανοί ιεραπόστολοι ήταν κακοί. Η γνώση της επιστήμης και της φυσιολογίας των αρχαίων Θιβετιανών ήταν«πολύ πιο μπροστά από τον Δυτικό κόσμο» (Πότε ακριβώς; Υπάρχουν αποδείξεις;) Ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν πολύ, πολύ κακός. Ισως ήταν, γράφει ο Κρίστοφερ Χαρτ στους The Times. Ωστόσο, ένα βιβλίο λαϊκής ανθρωπολογίας μόλις 136 σελίδων, για να μας πει πόσο κακός ήταν σε πέντε ξεχωριστές περιπτώσεις, προτείνει μόνο το «Σύνδρομο Τρέλας του Τραμπ». («Κάποια άτομα ΜΙΣΟΥΝ το γεγονός ότι τα πήγα καλά με τον πρόεδρο Πούτιν. Θα προτιμούσαν να πάμε σε πόλεμο, παρά αυτό. Ονομάζεται Trump Derangement Syndrom!», είχε γράψει ο Ντόναλντ Τραμπ σε μια τις περιβόητες αναρτήσεις του στο Twitter τον Ιούλιο του 2018, κατηγορώντας όσους τον επικρίνουν.)
Ωστόσο, το «Handshake» είναι ενδιαφέρον, γεμάτο με ευχάριστες πληροφορίες και διασκεδαστικά γεγονότα. Για παράδειγμα, εάν είστε σερβιτόρος ή σερβιτόρα, βεβαιωθείτε ότι έχετε αγγίξει τους πελάτες σας κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του γεύματος (σε κατάλληλο σημείο, φυσικά). Τα φιλοδωρήματά σας θα αυξηθούν περίπου 11% με 15%…
Τέλος, το μεγάλο προσόν του είναι ότι σε κάνει να γελάς. «Είμαι Αράβισσα», εξηγεί σε κάποιο σημείο η Αλ-Σαμάχ, δηλαδή «βγήκα από τη μήτρα πολύ κοινωνική, καλυμμένη με χούμους και χειρονομώντας άγρια», γράφει.