Πόσο επικίνδυνο είναι το νέο στέλεχος του κορονοϊού που βρίθει στη Βρετανία; Πόσο πιο μεγάλη μεταδοτικότητα έχει; Σε ποιες ηλικίες δείχνει μεγαλύτερη «προτίμηση»; Γιατί ασχολούμαστε με αυτό, ενώ εκατοντάδες τέτοιου είδους μεταλλάξεις έχουν ανιχνευθεί μέχρι σήμερα;
Ουδείς μπορεί να απαντήσει με ακρίβεια σε βασικά ερωτήματα για το μεταλλαγμένο στέλεχος του κορονοϊού ή πιο σωστά την παραλλαγή, που ώθησε την κυβέρνηση Μπόρις, περίπου δέκα ημέρες μετά την έναρξη των εμβολιασμών, να προχωρήσει σε καθολικό lockdown.
Η διαδικασία της παραλλαγής είναι ό,τι πιο φυσιολογικό για έναν ιό και μπορεί να συμβεί για δύο λόγους.
Ο πρώτος είναι ότι προσπαθεί να προσαρμοστεί σε νέες συνθήκες. Για παράδειγμα, αν ο ιός είχε τη νοημοσύνη να καταλάβει ότι σκοτώνει τον ξενιστή του, δηλαδή τον άνθρωπο, θα μπορούσε να μεταλλαχθεί με τέτοιο τρόπο, που θα μείωνε την επιθετικότητά του. Αλλωστε είναι ένας ρινοϊός, δηλαδή ανήκει στην οικογένεια των ιών του κοινού κρυολογήματος. Ποιος δίνει σημασία στο κοινό κρυολόγημα; Κανένας, διότι έχει ήπια συμπτώματα. Και έτσι ο ιός αυτός ζει και πολλαπλασιάζεται μέσω των ανθρώπων, δίχως καν να μας αφορά η ύπαρξή του.
Αν ο κορονοϊός είχε νοημοσύνη και ήθελε να συνεχίσει να βασίζει την ύπαρξή του στον άνθρωπο, η πρώτη μετάλλαξη που θα έκανε, θα ήταν ως προς τη μείωση των συμπτωμάτων που προκαλεί. Ωστόσο, οι ιοί δεν φημίζονται για τη νοημοσύνη τους και τη σωστά προγραμματισμένη εξελικτική πορεία τους. Ετσι, οι παραλλαγές συμβαίνουν πιο συχνά για έναν άλλο λόγο.
Μόλις ο κορονοϊός βρεθεί μέσα στη μύτη και τον λαιμό μας, αρχίζει να πολλαπλασιάζεται, δημιουργώντας ακριβή αντίγραφά του. Ωστόσο, στα δισεκατομμύρια αντίγραφα που θα δημιουργηθούν, μπορεί να προκύψει κάποιο λάθος. Το λάθος αυτό δημιουργεί την παραλλαγή στελέχους, η οποία μπορεί να μην έχει καμία διαφορά σε ό,τι αφορά το τι μπορεί να προκαλέσει στον άνθρωπο, μπορεί όμως και να είναι πιο επιθετική ως προς τη μεταδοτικότητα ή πιο ήπια ως προς τα συμπτώματα κ.ο.κ.
Ο κορονοϊός μέχρι αυτή τη στιγμή έχει κάνει εκατοντάδες μεταλλάξεις, η συγκεκριμένη όμως μας απασχολεί, διότι πρόσφατα έχει καταγραφεί στο 60% των περιστατικών που έχουν διαγνωστεί στο Λονδίνο, δηλαδή δεν μπορούμε να τον αγνοήσουμε λόγω του μεγάλου αριθμού των νέων κρουσμάτων, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ, και όχι επειδή έχει αποδείξει ότι είναι πιο επικίνδυνος.
Τι γνωρίζουμε για τη μετάλλαξη N501Y
Τεχνικά, η συγκεκριμένη μετάλλαξη που ονομάζεται «N501Y» έχει αποδειχθεί ότι έχει αυξημένη ικανότητα προσκόλλησης του ιού στον υποδοχέα ACE2. «Δεν υπάρχει σαφής και αποδεδειγμένη σχέση ανάμεσα στην προσκόλληση στο ACE2 και την αύξηση της μεταδοτικότητας, χωρίς ωστόσο να μπορούμε να αποκλείουμε κάτι τέτοιο», εκτιμά το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC).
Πολλές επιστημονικές μελέτες οι οποίες βασίζονται κυρίως σε μαθηματικά μοντέλα, τείνουν να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η βρετανική μετάλλαξη χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη μεταδοτικότητα. Αυτό επιβεβαιώνει τις αρχικές εκτιμήσεις της ερευνητικής ομάδας NERVTAG που συμβουλεύει τη βρετανική κυβέρνηση και η οποία θεωρεί ότι η μεταδοτικότητα έχει αυξηθεί 50% έως 70% λόγω της μετάλλαξης. Στο ίδιο μήκος κύματος, η Σχολή Δημόσιας Υγείας και Τροπικών Νοσημάτων του Λονδίνου (LSHTM), υπολογίζει ότι η βρετανική μετάλλαξη είναι από 50% έως 74% πιο μεταδοτική.
Αντιστοίχως και οι ερευνητές του Imperial College του Λονδίνου, οι οποίοι μελέτησαν χιλιάδες γονιδιώματα του Sars-CoV-2 από τον Οκτώβριο έως και τον Δεκέμβριο, και αφού εφάρμοσαν δύο διαφορετικές μεθόδους, στην τελευταία μελέτη που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτή η μετάλλαξη σε σχέση με άλλες γνωστές στους ειδικούς, έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα σε επίπεδο μεταδοτικότητας. Εχει από 50% έως και 75% μεγαλύτερη μεταδοτικότητα που αντιστοιχεί σε ρυθμό αναπαραγωγής (R) του ιού από 0,4 έως 0,7 μεγαλύτερο σε σχέση με την συνηθισμένη μορφή του. Δηλαδή μεταδίδεται πιο εύκολα, άρα και πιο γρήγορα.
Επιφυλάξεις
Ωστόσο, ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να αποτιμηθούν με βεβαιότητα οι δύο αυτές μεταλλάξεις του κορονοϊού. «Πρέπει να παραμείνουμε επιφυλακτικοί. Η αύξηση κρουσμάτων προκύπτει από ένα συνδυασμό πολλών παραγόντων που συνδέουν τα χαρακτηριστικά του ιού, αλλά επίσης και από τα μέτρα προστασίας και ελέγχου της πανδημίας που έχουν επιβληθεί και τηρούνται από τους πολίτες», δήλωσε στο La Provence ο Μπρoυνό Κονιάρντ, διευθυντής του τμήματος Λοιμωδών Νοσημάτων της Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας της Γαλλίας.
Την ίδια στιγμή, το ECDC αναφέρει πως «δεν υπάρχει καμία πληροφορία για το γεγονός ότι οι μολύνσεις από τα στελέχη αυτά είναι σοβαρότερες. Αλλά ο κίνδυνος σε επίπεδο νοσηλειών και θανάτων είναι αυξημένος. Οταν μιλάμε για αυξημένη μεταδοτικότητα, μιλάμε στην πραγματικότητα και για μεγαλύτερη νοσηρότητα και, κατά συνέπεια, ακόμη και αν η θνητότητα είναι παρόμοια, για μεγαλύτερη πίεση στο σύστημα υγείας. Πιο απλά, περισσότερα κρούσματα, περισσότεροι θάνατοι», συμπληρώνει ο δρ Κονιάρντ.
«Μία μετάλλαξη του Sars-CoV-2 με 50% μεγαλύτερη μεταδοτικότητα θα προκαλούσε πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα από μία μετάλλαξη 50% πιο θανατηφόρα», γράφει στο Twitter ο βρετανός επιδημιολόγος Ανταμ Κουτσάρσκι, στηριζόμενος όμως σε στατιστικά στοιχεία και όχι σε επιδημιολογικά δεδομένα.
Νέα στελέχη και μεταλλάξεις στην Ελλάδα
Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας έχουν καταγραφεί τέσσερα περιστατικά με το βρετανικό στέλεχος του κορονοϊού, τα οποία έχουν τεθεί σε δεκαήμερη καραντίνα και παρακολουθούνται στενά.
«Το νέο στέλεχος του κορονοϊού ταυτοποιήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Γονιδιωματικής του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) σε 4 ταξιδιώτες από τη Βρετανία», αναφέρει ο Δημήτρης Θάνος, ακαδημαϊκός και πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΙΙΒΕΑΑ. Σύμφωνα με τη διαδικασία που ακολουθείται, πρώτα διαπιστώνεται με μοριακό τεστ (PCR) ότι το δείγμα είναι θετικό στον κορονοϊό. Ακολούθως, αποστέλλεται στα εργαστήρια του Ιδρύματος και με μία πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία, που απαιτεί τρεις ημέρες για το αποτέλεσμα, καταλήγει στον προσδιορισμό της αλληλουχίας των περίπου 30.000 βάσεων του γονιδιώματος του κορονοϊού.
Το Ιδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών (ΙΙΒΕΑΑ) έχει ταυτοποιήσει μέχρι σήμερα στελέχη και μεταλλάξεις του κορονοϊού σε 1.150 δείγματα σε όλη τη χώρα και έχει προσδιορίσει την πλήρη αλληλουχία του γονιδιώματος των στελεχών του κορονοϊού από αντίστοιχο αριθμό κρουσμάτων του πρώτου και του δεύτερου κύματος της πανδημίας από όλη τη χώρα.
Χάρη σε αυτή τη μοριακή χαρτογράφηση της πανδημίας Covid-19 μέσω αλληλούχισης του γενετικού υλικού του κορονοϊού (VIROME), ταυτοποιήθηκαν νέες και γνωστές μεταλλάξεις του ιού, ενδημικές σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας μας, παρέχοντας έτσι ένα αξιόπιστο δείκτη για την ιστορική και γεωγραφική χαρτογράφηση και ιχνηλάτηση του κορονοϊού κατά την εξέλιξη της πανδημίας στην ελληνική επικράτεια.
Αποτελεσματικότητα εμβολίων
Τη στιγμή που οι εκστρατείες εμβολιασμού προσφέρουν ελπίδα για την έξοδο από την παγκόσμια υγειονομική κρίση, ορισμένοι αναρωτιούνται για την ικανότητα των εμβολίων να αντιμετωπίσουν τις νέες μεταλλάξεις του κορονοϊού. «Με βάση τις σημερινές γνώσεις, οι ειδικοί θεωρούν ότι τα υπάρχοντα εμβόλια θα είναι αποτελεσματικά για αυτά τα στελέχη», δήλωσε ο Χένρι Ουέιλκ, του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC).
Πάντως, η γερμανική εταιρεία Βιοτεχνολογίας BioNTech, η οποία ανέπτυξε μαζί με την Pfizer το πρώτο εμβόλιο που εγκρίθηκε στον κόσμο, διαβεβαίωσε ότι, εάν υπάρξει ανάγκη, είναι σε θέση να αναπτύξει νέο εμβόλιο σε μόλις έξι εβδομάδες (εδώ).