Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS), που βρίσκεται σε απόσταση 350 χλμ. από την Γη, ετοιμάζεται να συμμετάσχει στην προσπάθεια διάσωσης της άγριας ζωής στον πλανήτη μας. Η συμβολή του αναμένεται να φέρει επανάσταση στον τομέα του εντοπισμού των ζώων. Μια μεγάλη κεραία που τοποθετήθηκε το 2018 στον ISS μαζί με άλλο προηγμένο εξοπλισμό αναμένεται να τεθούν σε πλήρη λειτουργία τις προσεχείς εβδομάδες. Με τον εξοπλισμό αυτό οι επιστήμονες που παρακολουθούν την άγρια ζωή στον πλανήτη θα μπορούν όχι μόνο να παρακολουθήσουν την κίνηση των ζώων και να το ακριβές σημείο που βρίσκονται στον χάρτη αλλά να έχουν στην διάθεση τους μια σειρά από εξαιρετικά χρήσιμες πληροφορίες.
Όπως αναφέρουν σε δημοσίευμα τους οι New York Times o νέος διαστημικός εξοπλισμός θα προσφέρει στους επιστήμονες και δεδομένα φυσιολογίας των ζώων που βρίσκονται υπό παρακολούθηση καθώς και στοιχεία για το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται. Αυτά τα δεδομένα θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να διαπιστώνουν κάθε φορά την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ένα οικοσύστημα και να δρουν αναλόγως.
Αυτό το νέο ερευνητικό πρόγραμμα ονομάζεται ICARUS (International Cooperation for Animal Research Using Space — Διεθνής Συνεργασία Έρευνας Ζώων Χρησιμοποιώντας το Διάστημα) και θα μπορεί να εντοπίζει ζώα σε πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις από ό,τι οι υπόλοιπες τεχνολογίες εντοπισμού που χρησιμοποιούνται σήμερα. Με την χρήση του ICARUS θα τοποθετούνται στα ζώα πολύ μικρότεροι σε μέγεθος πομποί από τους αντίστοιχους σημερινούς, γεγονός που θα μειώσει σημαντικά το κόστος αυτής της διαδικασίας.
Οι μικρότεροι πομποί και το χαμηλότερο κόστος θα επιτρέψει στους ερευνητές να παρακολουθούν σμήνη πτηνών σε πολύ μεγάλες αποστάσεις κατά την διάρκεια της μετανάστευσης τους. Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες είχαν δυνατότητα παρακολούθησης 1-2 πτηνών ενός σμήνους. Όμως οι κλιματικές αλλαγές και η ανθρώπινη παρέμβαση καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον των ζώων και το πρόγραμμα ICARUS θα επιτρέψει στους βιολόγους, τους περιβαλλοντολόγους και τους ειδικούς της άγριας ζωής να έχουν στην διάθεση τους δεδομένα που θα δείχνουν τις μεταβολές που έχουν συμβεί σε περιοχές όπου μεταναστεύουν διάφορα είδη.
«Είναι μια νέα εποχή ανακαλύψεων. Θα εντοπίζουμε άγνωστες διαδρομές μετανάστευσης, νέα στοιχεία για τις περιοχές που ζουν διάφορα ζώα και στοιχεία για την συμπεριφορά πολλών ειδών για την οποία δεν είχαμε καμιά ιδέα ή υποψία ότι υπήρχε» δηλώνει ο Βάλτερ Γιέτζ, καθηγητής Οικολογίας και Εξελικτικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ που μετέχει στο πρόγραμμα.
Οι πομποί
Οι τεχνολογίες εντοπισμού άγριων ζώων έχουν περάσει από διάφορες φάσεις και φυσικά έχουν προοδεύσει τα τελευταία χρόνια. Στην δεκαετία του 1990 οι επιστήμονες παρακολουθούσαν ζώα χρησιμοποιώντας συσκευές εντοπισμού που είχαν μέγεθος μιας μεγάλης μπαταρίας των 6 βολτ. Η τεχνολογία προχώρησε από τότε και οι πομποί μίκρυναν σε μέγεθος κολάρου ενώ υπάρχουν και ακόμη μικρότεροι. Όμως για το 80% των ειδών του ζωικού βασιλείου εξακολουθούν οι υπάρχοντες πομποί να είναι πολύ μεγάλοι για να τοποθετηθούν πάνω τους και έτσι αδυνατούν οι επιστήμονες να παρακολουθήσουν αυτά τα είδη.
Για να αλλάξει αυτή η κατάσταση και να φτάσουμε στην σημερινή εξέλιξη με το πρόγραμμα ICARUS απαιτήθηκε το όραμα και η επιμονή του Μάρτιν Βικέλσκι, διευθυντή μεταναστευτικών ερευνών του Ινστιτούτου Συμπεριφοράς Ζώων Μαξ Πλανκ στην Γερμανία. Το πρόγραμμα ICARUS χρηματοδοτήθηκε κυρίως από την DLR, την διαστημική υπηρεσία της Γερμανίας. Το σύστημα αποτελείται από τεχνολογίες επικοινωνίας που αναπτύχθηκαν για το συγκεκριμένο πρόγραμμα, σχεδιασμένες για τον εντοπισμό μικρών ζώων. Το σύστημα του προγράμματος στον ISS ανάμεσα στα άλλα διαθέτει ηλιακές μονάδες και μονάδες εντοπισμού στίγματος (GPS). Στο έδαφος οι ερευνητές θα τοποθετούν στα ζώα μικρούς πομπούς μεγέθους παρόμοιου με αυτό δύο ανθρώπινων νυχιών οι οποίοι λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια. Οι πομποί αυτοί ζυγίζουν λιγότερο από τρία γραμμάρια και οι τεχνικοί του προγράμματος κατασκευάζουν νέους πομπούς που θα ζυγίζουν ένα γραμμάριο.
Αυτό σημαίνει ότι οι ερευνητές θα μπορούν να τοποθετήσουν πομπούς σε μια σειρά από είδη που μέχρι σήμερα δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν όπως μικρά ωδικά πτηνά, νεογέννητες χελώνες, ακόμη και έντομα όπως οι ακρίδες. Οι πομποί αυτοί μάλιστα δεν θα μεταδίδουν μόνο στοιχεία για την θέση στην οποία βρίσκονται τα ζώα που τους φορούν αλλά και στοιχεία όπως την θερμοκρασία του δέρματος τους, την στάση του σώματος τους αλλά και δεδομένα για το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται αυτά τα είδη.
Με αυτή την νέα τεχνολογία οι ερευνητές θα μπορούν να πραγματοποιήσουν και ακόμη πιο σύνθετες και εξειδικευμένες έρευνες όπως, για παράδειγμα, το αν οι αγελάδες, οι κατσίκες και τα πρόβατα μπορούν να διαισθανθούν σεισμούς ή ηφαιστειακές εκρήξεις αρκετές ώρες πριν γίνει η εκδήλωση τους. «Πιστεύουμε πώς αν κάτι τους μυρίζει περίεργα για αρκετή ώρα αποφασίζουν να μετακινούνται σε σημεία όπου υπάρχουν δέντρα θεωρώντας ότι εκεί μπορούν να προστατευτούν από κάποιο ενδεχόμενο κίνδυνο» αναφέρει ο Βικέλσκι. Οι ερευνητές ευελπιστούν ότι αν παρατηρούμε τέτοιες συμπεριφορές στα ζώα μπορεί να έχουμε στην διάθεση μας ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τέτοιου είδους φυσικά φαινόμενα.
Με το πρόγραμμα ICARUS θα μπορούν επίσης να παρακολουθούνται είδη όπως οι νυχτερίδες και οι παγκολίνοι που θεωρούνται ότι παίζουν ρόλο στην μετάδοση ασθενειών στον άνθρωπο και στην εκδήλωση πανδημιών. «Γνωρίζοντας την θερμοκρασία του δέρματος στις πάπιες της Κίνας θα μπορούμε να διαπιστώσουμε αν ξεκινά ένα νέο κύμα γρίπης των πτηνών» υποστηρίζει ο Βικέλσκι.
Η συμβολή του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού είναι κρίσιμη αφού μπορεί να «πιάσει» τα σήματα των πομπών σε οποιαδήποτε σημείο του πλανήτη εκτός των πολικών περιοχών από τις οποίες δεν περνάει κατά την τροχιακή του κίνηση γύρω από την Γη. Οι πομποί του προγράμματος κοστίζουν πολύ λιγότερο από αυτούς που χρησιμοποιούνται σήμερα, διαρκούν όσο ζει το ζώο όπου είναι τοποθετημένοι και μπορούν στην συνέχεια να επαναχρησιμοποιηθούν. Οι πομποί μπορούν να καταγράψουν 500 megabytes δεδομένων, όγκος ικανός να καλύψει όσα δεδομένα χρειάζονται οι επιστήμονες σε όλη την διάρκεια της παρακολούθησης ενός ζώου. Τα δεδομένα αυτά μπορούν να «κατέβουν» σε υπολογιστή ή κινητό τηλέφωνο.
«Το πρόγραμμα ICARUS θα αλλάξει άρδην την μελέτη της μετανάστευσης των ζώων. Θα έχουμε ακριβέστερα στοιχεία για την θέση στην οποία βρίσκονται διάφορα είδη στοιχεία που θα μας βοηθούν να αναπτύσσουμε πιο αποτελεσματικές στρατηγικές στην προσπάθεια διάσωσης τους» αναφέρει ο Νέιθαν Σένερ, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας. Στην Ευρώπη οι μελέτες που έχουν γίνει δείχνουν ότι 30% των μεταναστευτικών ωδικών πτηνών, ο αριθμός των οποίων υπολογίζεται στα 420 εκατ., έχουν εξαφανιστεί. Το ICARUS θα προσφέρει σημαντικές πληροφορίες στους επιστήμονες για να διαπιστώσουν τι συμβαίνει, γιατί πεθαίνουν τα ωδικά πτηνά και να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα σωτηρίας τους.
Ο κυβερνοχώρος της άγριας ζωής
Μια ακόμη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πτυχή του προγράμματος είναι ότι θα επιτρέψει σε όποιον το επιθυμεί να χρησιμοποιήσει μια εφαρμογή και με αυτή να παρακολουθεί μέσω του κινητού τηλεφώνου το μεταναστευτικό ταξίδι ενός συγκεκριμένου ζώου και μάλιστα σε πραγματικό χρόνο. Η εφαρμογή αυτή έχει ονομαστεί «το Internet των ζώων». Τα στελέχη του προγράμματος θεωρούν ότι συνδέοντας ανθρώπους με ένα συγκεκριμένο χαρισματικό ζώο και επιτρέποντας τους να παρακολουθούν τις κινήσεις του θα δημιουργήσουν μια νέα μεγάλη βάση υποστηρικτών της άγριας ζωής. «Αν πεις σε κάποιον ότι πέθαναν τρεις χιλιάδες λιοντάρια κάπου δεν πρόκειται να ενδιαφερθεί. Αν όμως δει και ακούσει τον Σέσιλ, το λιοντάρι που παρακολουθεί, να πεθαίνει θα είναι μια ρεαλιστική εμπειρία που θα του δημιουργήσει συναισθήματα» υποστηρίζει ο καθηγητής Βικέλσκι.