«Έμαθα για ένα μέρος που ονομάζεται Αφγανιστάν όπως έκαναν πολλοί Αμερικανοί: διαβάζοντας ένα από τα πιο διάσημα αρχικά κεφάλαια στη λογοτεχνική Ιστορία. Ημουν 11 ετών και το νέο μου βιβλίο παρουσίαζε έναν νεαρό άγγλο γιατρό. Στάλθηκε σε προκεχωρημένο φυλάκιο της Αυτοκρατορίας, στην πρώτη γραμμή ενός επίμονου πολέμου. Ενώθηκε με τη μονάδα που του είχαν ορίσει, στην Κανταχάρ και παραλίγο να πεθάνει στη μάχη όταν μια σφαίρα του έσπασε τον ώμο. Οταν επέστρεψε στο Λονδίνο, αναζητώντας ένα προσιτό διαμέρισμα, συνάντησε έναν πιθανό συγκάτοικο – έναν περίεργο τύπο τα πρώτα λόγια του οποίου ήταν: “Αντιλαμβάνομαι ότι ήσουν στο Αφγανιστάν». Ετσι ο δρ Γουότσον γνώρισε τον Σέρλοκ Χολμς».
Οποιος έχει διαβάσει τις περιπέτειες των ηρώων του Αρθουρ Κόναν Ντόιλ έκανε μια πρώτη γνωριμία με το Αφγανιστάν, ένα απέραντο και κακοτράχαλο πεδίο μάχης, όπως περιγράφεται από τον Γουότσον στο πρώτο κεφάλαιο του μυθιστορήματος «Σπουδή στο Κόκκινο» (Study in Scarlet), γράφει ο Ντέιβιντ φον Ντρελ σε άρθρο του στη Washington Post. Στοιχειώδες;
«Δεδομένου του αμοιβαίου ενδιαφέροντός τους για το Αφγανιστάν» συνεχίζει ο αρθρογραφος της αμερικανικής εφημερίδας, «οι διάσημοι ντετέκτιβ μπορεί να είχαν εντοπίσει μερικά χρόνια αργότερα τα δημοσιεύματα ενός μαχητικού νεαρού δημοσιογράφου με το όνομα Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος ταξίδεψε με τα βρετανικά στρατεύματα πριν από περίπου 125 χρόνια μέχρι το βορειοδυτικό όριο της Βρετανικής Ινδίας, μια περιοχή που χρόνια αργότερα επρόκειτο να γίνει το Πακιστάν. Εκεί, ο Τσόρτσιλ κατέγραψε φυλετικές συγκρούσεις που συνεχίζονταν από τότε που καταγράφηκαν για πρώτη φορά.
Μέσα από αμέτρητες συγκρούσεις και ανακωχές, παζάρια και προδοσίες, ο Τσόρτσιλ αντιλήφθηκε ότι οι φυλές των Παστούν δεν θα ανέχονταν ποτέ μια δυτική παρουσία στα αρχαία εδάφη τους. Παρατηρώντας τους μαχητές, γνωστούς ως Ταλίμπς – παθιασμένοι και βίαιοι νεαροί άνδρες με θρησκευτική θέρμη – κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι άγριοι πόλεμοί τους ήταν ατελείωτοι. Ταλίμπ. Ταλιμπάν. Ατελείωτες».
Με δυο λόγια, όλα όσα έπρεπε να γνωρίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, πριν εμπλακούν σε μια 20ετή περιδίνηση με τον θάνατο, ήταν εκεί: στις γλαφυρές ανταποκρίσεις του νεαρού Τσόρτσιλ, ο οποίος πριν μάθει να κερδίζει πολέμους είχε μάθει να τους περιγράφει και να αναλύει τις μάχες στο αρχαιότερο πεδίο του κόσμου. Στα ρεπορτάζ που έστελνε στον λονδρέζικο Τύπο ο νεαρός Τσόρτσιλ περιέγραφε όλα αυτά που δεν υπολόγισαν οι αρχιτέκτονες της αμερικανικής εμπλοκής στο Αφγανιστάν – ο Μπους, ο Τσένεϊ και ο Ράμσφελντ. «Επέλεξαν να μην μάθουν, ή να αγνοήσουν αυτό που έμαθαν, ή να σκεφτούν ότι οι ίδιοι ήταν κάπως διαφορετικοί» σχολιάζει ο φον Ντρελ.
«Μια εντυπωσιακή σκηνή από τον ατελείωτο πόλεμο βρίσκει τον στρατηγό Στάνλεϊ ΜακΚρίσταλ, από καιρό συνταξιούχο, να διανύει τους δρόμους της Καμπούλ στο καθημερινό του τζόκινγκ 8 μιλίων. Καθώς τρέχει, αντί για μουσική ακούει το βιβλίο του Τσόρτσιλ για το 1898. Ενας από τους πολλούς θαυμάσιους αξιωματικούς που στάλθηκαν για να βρουν μια διέξοδο στο πρόβλημα του Αφγανιστάν, ο ΜακΚρίσταλ έδειξε αξιοθαύμαστη επιμέλεια, αλλά εκείνη τη στιγμή, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ήδη περίπου οκτώ χρόνια στον πόλεμο. Δεν θα έπρεπε η βρετανική εμπειρία να είχε μελετηθεί πλήρως;» αναρωτιέται ο αμερικανός αρθορογράφος.
Κι αν ακόμα το βιβλίο του Τσόρτσιλ ήταν πολύ σκονισμένο, πολύ «Κιπλίνσκικο», κάποιος θα μπορούσε να είχε διαβάσει τα βιβλία του Μπάρνετ Ρούμπιν του 1995, «Ο κατακερματισμός του Αφγανιστάν» και «Η αναζήτηση της ειρήνης στο Αφγανιστάν».
«Πυκνά, με λεπτομέρειες από τη σοβιετική καταστροφή της δεκαετίας του 1970 και του 1980, τα βιβλία – προειδοποίηση σπόιλερ – περιέχουν πολύ περισσότερο κατακερματισμό παρά ειρήνη», αναφέρει χαρακτηριστικά και υπογραμμίζει ότι σε κάποιες γωνιές της Γης, όπως η συγκεκριμένη, «ορισμένα θέματα παραμένουν σταθερά και αναλλοίωτα, όπως η σχεδόν αδύνατη δημιουργία μιας ισχυρής κεντρικής κυβέρνησης σε μια χώρα φυλών και φυλών. Υπάρχουν οι συνεχώς μεταβαλλόμενες και προσωρινές συμμαχίες. Υπάρχει ο άγριος σκεπτικισμός και η απόλυτη εχθρότητα της αμόρφωτης πλειοψηφίας απέναντι στην μορφωμένη ελίτ. Υπάρχει το απείρως πορώδες σύνορο που κάνει το Αφγανιστάν μέρος του Πακιστάν και το Πακιστάν μέρος του Αφγανιστάν σε ένα κουβάρι ίντριγκες πολύ αρχαίες και πολύ σύνθετες για να ξεδιαλυθούν».
Δεν μπορεί κανείς να πει αν μια μεγαλύτερη επίγνωση αυτής της Ιστορίας θα αποκάλυπτε μια πορεία επιτυχίας για τους συγγραφείς της αμερικανικής επέμβασης στο Αφγανιστάν. Σίγουρα, όμως, θα τους έκανε πιο προσεκτικούς.
«Περισσότερη σοφία στην αρχή θα μπορούσε να σημαίνει λιγότερη καταστροφή στο τέλος…» καταλήγει ο Ντέιβιντ φον Ντρελ.
