Λένε ότι τον επηρέασε καθοριστικά στην εξέλιξή του ο θάνατος του πεντάχρονου αδελφού του, από καρδιά. Απαθανατίστηκε στο απόγειο της δόξας του στο περιοδικό Time, πλάι σε μια κατακόκκινη καρδιά. Κι ήταν η δική του καρδιά αυτή που θα τον πρόδιδε, στα 78 του και ενώ απολάμβανε τις διακοπές του στην Πάφο της Κύπρου, αποκαμωμένη από όσα της είχε επιφυλάξει -αδυσώπητη ένταση μέσα στα χειρουργεία, έρωτες και (πολύ) σεξ, διαζύγια και πατρική αγάπη για έξι τέκνα.
Ο Κρίστιαν Μπάρναρντ, ο γιατρός που λατρεύτηκε ως άλλος Μεσσίας της χειρουργικής, ήταν αυτός που τόλμησε πριν από πενήντα ακριβώς χρόνια, στις 3 Δεκεμβρίου του 1967, να φέρει την επιστημονική φαντασία στα μέτρα της πραγματικότητας, υλοποιώντας το ηθικά και τεχνικά αδιανόητο ως τότε: να κάνει την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Τίποτε, βεβαίως, δεν έγινε τυχαία. Ο Μπάρναρντ διέθετε αξιοσημείωτη επιμονή και πριν από την επέμβαση που τον έλουσε με φως σούπερ σταρ, είχε μελετήσει και δουλέψει σκληρά, σε επίπεδο ερευνών και χειρουργικών πειραματισμών σε ζώα, επί δέκα ολόκληρα χρόνια. Η φύση τον είχε προικίσει με «χρυσά χέρια», σπάνιας ευελιξίας, προτού του τα αχρηστέψει η ρευματοειδής αρθρίτιδα – τι τραγική ειρωνεία.
Πάνω από όλα, όμως, ο Μπάρναρντ διέθετε τολμηρή, σχεδόν επιθετική λένε κάποιοι που είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν, προσωπικότητα. Σε αυτό του το γνώρισμα είχε αποδώσει, εξάλλου, και ο ίδιος την επιτυχία του. Σε συνέντευξή του στο Time είχε δηλώσει, από τα δυσθεώρητα ύψη του ταλέντου του, ότι «η επέμβαση δεν ήταν και τίποτα, απλώς εγώ είχα τολμήσει να πάρω το ρίσκο».
Κίνηση πραγματικά σπουδαία, «out of the box», σε μια εποχή που δεν χαρακτηριζόταν από 200 μεταμοσχεύσεις τον χρόνο, όπως συμβαίνει σήμερα σε προηγμένες χώρες, σε μια δεκαετία κατά την οποία η έννοια της μεταμόσχευσης ενείχε χροιά ταμπού. Πόσο μεγάλου; Αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι το 1963, μόλις τέσσερα χρόνια νωρίτερα δηλαδή, το Βρετανικό Καρδιολογικό Ίδρυμα είχε απορρίψει αίτημα ερευνητικής υποτροφίας στο πεδίο της μεταμόσχευσης καρδιάς, υπό τον φόβο -τον είχαν ομολογήσει στον αιτούντα χειρουργό Ντόναλντ Λόνγκμορ- ότι θα προκαλούσαν κύματα γέλιου στην ιατρική κοινότητα, τόσο δυνατού, που θα αντηχούσε τέσσερα τετράγωνα παρακάτω…
Ο Μπάρναρντ περιστοιχιζόταν από επικριτές που τον αποκαλούσαν «χασάπη», κάποιον που τόλμησε «να πάρει στα χέρια του τη δουλειά του ίδιου του Θεού».
Και ίσως δεν κατάφερνε να πάρει ποτέ του το ρίσκο, αν δεν βρισκόταν στη γενέτειρά του, τη Νότια Αφρική, όπου απουσίαζαν οι σχετικοί -κυρίαρχοι αλλού- νομικοί περιορισμοί.
«Δεν είχα καν ζητήσει την άδεια του νοσοκομείου για αυτή την πρώτη μεταμόσχευση», εκμυστηρεύθηκε κάποτε ο ίδιος ο Μπάρναρντ σε δημοσιογράφο της Daily Mail. «Τους την ανακοίνωσα, αφού την ολοκλήρωσα. Μπορείς να φανταστείς κάτι τέτοιο σε άλλο μέρος του πλανήτη;».
Η επέμβαση, η αναγνώριση, η πτώση
– «Νιώθω περίφημα… Τι έγινε; Γιατρέ, μου υποσχεθήκατε μια νέα καρδιά»
– «Την έχετε, κύριε Βασκάνσκι».
Ο χειρουργός απαντούσε στον ασθενή του που ξυπνούσε στον θάλαμο εντατικής θεραπείας του νοσοκομείου «Γκρόοτε Σουρ» του Κέιπ Τάουν, μετά την πολύωρη επέμβαση – ορχήστρα με 30 γιατρούς – μουσικούς και τον Μπάρναρντ σε ρόλο μαέστρου. Στο στήθος του λιθουανικής καταγωγής Λουίς Βασκάνσκι χτυπούσε πλέον η καρδιά μιας 25χρονης, της Ντενίζ Νταρβάλ, που έμεινε εγκεφαλικά νεκρή σε δυστύχημα, λίγα μέτρα μακριά από το νοσοκομείο.
«Είχα δει το εσωτερικό από στήθη και στήθη… Αλλά δεν είχα δει ποτέ μου άνθρωπο να είναι ζωντανός χωρίς καρδιά στο στήθος του», δήλωσε ο Μπάρναρντ, σχολιάζοντας με τον δικό του τρόπο την πιο κρίσιμη στιγμή της μεταμόσχευσης. «Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνο το άδειο στήθος. Ήταν παράξενο. Ήθελα να κοιτάξω τριγύρω, να συναντήσω το βλέμμα κάποιου που θα μπορούσε να με καθησυχάσει (…) Ένιωθα τόσο μόνος».
Το σημαντικό είναι ότι ο Μπάρναρντ άλλαξε από τότε ζωή. Ή η ζωή του Μπάρναρντ άλλαξε από τότε, όπως θέλετε. Γιατί, όπως έχει αναγνωρίσει και ο ίδιος, το Σάββατο πριν από την επέμβαση ήταν ένας χειρουργός χαμηλής αναγνωρισιμότητας, για να μεταμορφωθεί τη Δευτέρα, μετά την επιτυχία του, σε μάγο της καρδιοχειρουργικής.
«Εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο όνομα της Ιατρικής, μετά τον Ιπποκράτη», έγραψαν βρετανικές εφημερίδες ∙ 2.500 χρόνια δεν υπήρξε αντάξιος του. Και η Νότια Αφρική είχε αποκτήσει, μετά τον Νέλσον Μαντέλα, τον δεύτερο διασημότερο πολίτη της.
Η ζωή τον αντάμειψε πλουσιοπάροχα, με δόξα, χρήμα, επιτυχίες στις γυναίκες, σε πραγματικά πολλές γυναίκες. Κι εκείνος την απόλαυσε, χωρίς ενοχές είναι η αλήθεια. Ο Μπάρναρντ διασκέδαζε στο Χόλιγουντ, στο πλάι της Σοφία Λόρεν και της Γκρέις Κέλι. Πεταγόταν ως τη Ρώμη για να γίνει δεκτός από τον Πάπα, και τη νύχτα ζούσε ερωτική περιπέτεια – αστραπή με την εκρηκτική Τζίνα Λολομπρίτζιτα.
Τον γοήτευαν οι μικρότερες υπάρξεις, το σεξ ήταν το οξυγόνο του. Το περιοδικό Paris Match του είχε αποδώσει και τίτλο, όπως αγαπούν διαχρονικά να κάνουν τα περιοδικά, συγκαταλέγοντάς τον στους τέσσερις μεγαλύτερους εραστές του κόσμου.
Τα ρούχα του έφεραν πλέον υπογραφές διάσημων οίκων, οι παπαράτσι τον κυνηγούσαν, όλο και κάποιο πικάντικο ερωτικό ενσταντανέ θα τους χάριζε με τις κατά καιρούς συνοδούς του. Μιλούσε στα Μέσα για τα πάντα, από τη διεθνή πολιτική μέχρι και τα οφέλη του τζόκινγκ. Οι δημοσιογράφοι τον λάτρευαν: εκτός από χρυσά χέρια, είχε και αστραφτερό χαμόγελο.
Παντρεύτηκε τρεις φορές και απέκτησε συνολικά έξι παιδιά, δύο από κάθε σύζυγο του. Η τελευταία, την οποία παντρεύτηκε σε ηλικία 60 ετών, μετρούσε μόλις 22 Μάηδες, και μάλλον διόλου τυχαία ήταν μοντέλο. Τη χώρισε όταν ήταν πλέον 78, για να σχετιστεί εν συνεχεία με μια 20χρονη, σε μία σχέση «φουλ του Βιάγκρα» – σύμφωνα με μια ενδιαφέρουσα επισήμανση της Daily Mail.
Ο Μπάρναρντ υπέπεσε δυστυχώς σε ατοπήματα που έμελλε να τραυματίσουν τη φήμη του. Στο κρεσέντο της ματαιοδοξίας του, αρνούμενος να συμφιλιωθεί με τον πανδαμάτορα χρόνο, επέτρεψε στον εαυτό του να δοκιμάσει ενέσεις με ζωικά κύτταρα, αλλά και να λανσάρει αμφίβολες μεθόδους αντιγήρανσης. Ήταν πια 1986 και ο ίδιος προωθούσε το ελιξίριο της νιότης, κρέμα που δήθεν σταματούσε το γήρας και ενίσχυε τη σεξουαλική επίδοση. Η κορυφή δεν ήταν πια δική του.
Το 1997, όταν η πριγκίπισσα Νταϊάνα έχασε τη ζωή της σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, ο Μπάρναρντ είχε ισχυριστεί ότι θα μπορούσε να σωθεί. Αλλά η λαίδη Ντι ήταν νεκρή και ο ίδιος πολύ μεγάλος για να τη χειρουργήσει.
Ο θάνατος του στην Κύπρο το 2001 άφησε πίσω του περί τις 100.000 μεταμοσχεύσεις καρδιάς, διεθνώς. Είναι σίγουρο ότι πήγε στον Παράδεισο. Ήταν άλλωστε το παιδί μιας φτωχής οικογένειας, μιας μάνας που πίστευε βαθιά ότι τα βλαστάρια της μπορούσαν να πετύχουν ό,τι τους σφηνωθεί στο κεφάλι, και απλώς του άρεσε να ακούει την καρδιά του να χτυπάει δυνατά.