Το άγαλμα του προέδρου της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, αλλά και της βοήθειας των 300 εκατ. δολ. προς την Ελλάδα στο πλαίσιο του σχεδίου Μάρσαλ, έχει γίνει διαχρονικά στόχος αποκαθήλωσης.
Ακόμα και πριν καλά – καλά υψωθεί στη γωνία της Βασιλέως Κωνσταντίνου με την Βασιλέως Γεωργίου, στην περιοχή όπου κατά την αρχαιότητα υπήρχε το ιερό του Ηρακλέους Παγκράτους και το Λύκειο του Αριστοτέλη.
Το ύψους 3,2 μέτρων άγαλμα του Τρούμαν -έργο του αμερικανού γλύπτη Φίλιξ Γουέλντον- φιλοτεχνήθηκε με δαπάνη της οργάνωσης ΑΧΕΠΑ η οποία και το δώρισε στην Ελλάδα εκ μέρους της ελληνοαμερικανικής κοινότητας.
Το άγαλμα τοποθετήθηκε τον Μάρτιο του 1963, ενώ τα αποκαλυπτήριά του έγιναν στις 29 Μαΐου 1963, παρουσία 20.000 πολιτών, σε μία αν μη τι άλλο περίεργη χρονική συγκυρία, αφού η τελετή συνέπεσε χρονικά με την κηδεία του Γρηγόρη Λαμπράκη (όπως δείχνει κάτω και η πρώτη σελίδα της «Μακεδονίας» εκείνης της ημέρας).
Από την εισήγηση ακόμα του τότε υπουργού Οικισμού Αλέξανδρου Θεοδοσιάδη να τοποθετηθεί το άγαλμα σε σημείο κοντά στο νεόκτιστο ξενοδοχείο Χίλτον, υπήρξαν ενστάσεις και έντονη προβληματισμοί, καθώς τόσο η προσωπικότητα του αμερικανού πολιτικού, όσο και ο ίδιος ανδριάντας του συμβόλισαν -και (κατά ορισμένους) συμβολίζουν ακόμη- από την πρώτη στιγμή την επέμβαση του αμερικανικού παράγοντα στην ελληνική πολιτική σκηνή.
Εξου και η αφιέρωση στην πίσω στήλη του βάθρου όπου στηρίζεται το άγαλμα: «Εις τον Χάρρυ Σ. Τρούμαν εις έκφρασιν ευγνωμοσύνης δια το δόγμα το οποίον διεκήρυξεν ως πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής την 12 Μαρτίου 1947 βοηθήσας ούτω τον Ελληνικόν Λαόν να προασπίση την Ελευθερίαν του και την Εθνικήν του ακεραιότητα εις μίαν κρίσιμον καμπήν της ιστορίας της ανθρωπότητος και διαδηλώσας την προσήλωσιν του Αμερικανικού Λαού εις το ιδεώδες της Ελευθερίας. Αφιερούται υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως εκ μέρους του Ελληνικού Λαού και υπό της ΑΧΕΠΑ…».
Στο δεξιό μέρος του ανδριάντα και σε όρθιο βάθρο ίδιου ύψους έχει χαραχθεί απόσπασμα της ομιλίας του Χάρι Τρούμαν στο αμερικανικό Κογκρέσο, την 12η Μαρτίου 1947, με την οποία υποστήριξε (και πέτυχε την έγκριση) την αποστολή βοήθειας στην Ελλάδα ύψους 300 εκατ. δολ. μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ, ως έμπρακτη αναγνώριση για την αντιμετώπιση της απειλής του «κομμουνιστικού κινδύνου».
Ο Φίλιξ Γουέλντον (Felix Weihsde Weldon, 12 Απριλίου του 1907 – 3 Ιουνίου 2003) ήταν αμερικανός γλύπτης, γεννηθείς στην Αυστρία. Το πιο γνωστό έργο του είναι το Marine Corps War Memorial (Μνημείο Πολέμου του Σώματος των Πεζοναυτών) που αναπαριστά πέντε αμερικανούς πεζοναύτες και έναν ναύτη να υψώνουν τη σημαία των Ηνωμένων Πολιτειών στο νησί Ίβο Τζίμα κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, και το Εθνικό Μνημείο (Μαλαισία). Περίπου 1.200 γλυπτά του φιλοξενούνται σε διάφορα σημεία σε επτά ηπείρους.
Ο Χάρ Σ. Τρούμαν (Harry S. Truman, 1884-1972) ήταν ο 33ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (1945-1953). Εξελέγη γερουσιαστής το 1934 με τo Δημοκρατικό Κόμμα και το 1944 αντιπρόεδρος των ΗΠΑ. Τον επόμενο χρόνο διαδέχτηκε στον προεδρικό θώκο τον Φραγκλίνο Ρούζβελτ μετά από τον αιφνίδιο θάνατο του.
Από τον καιρό του Εμφυλίου μέχρι τα χρόνια της Χούντας, το πολύπαθο άγαλμα συνδέθηκε ξεκάθαρα με την αμερικανική επιρροή στην Ελλάδα και το… πλήρωσε δεόντως.
Γίνεται δυο φορές στόχος βομβιστικών επιθέσεων την περίοδο της Χούντας, με την δεύτερη επίθεση το 1971 να προκαλεί το θάνατο ενός αστυνομικού.
Νέα έκρηξη ωρολογιακού μηχανισμού, τον Μάρτιο του 1986, παραμονές της επίσκεψης στην Αθήνα του αμερικανού ΥΠΕΞ Τζορτζ Σουλτς, ρίχνει το άγαλμα από το βάθρο του, προκαλώντας του εκτεταμένες φθορές. Την ευθύνη ανέλαβε η «Επαναστατική Οργάνωση Χρίστος Κασσίμης» .
Λίγες ημέρες αργότερα μεταφέρεται για αποθήκευση από στελέχη της ΑΧΕΠΑ. Παρά τις εκκλήσεις των ομογενών της Αμερικής για άμεση τοποθέτηση, το δημοτικό συμβούλιο αποφασίζει κατά πλειοψηφία να μην επανατοποθετηθεί. Ο τότε δήμαρχος Δημήτρης Μπέης προτείνει στη θέση του ανδριάντα του Τρούμαν να μπει ένα άγαλμα του πιο… ευκολοχώνευτου Αβραάμ Λίνκολν.
Η επανατοποθέτησή του μισητού από την ελληνική Αριστερά Τρούμαν στο ίδιο σημείο, ενάμιση χρόνο αργότερα, τον Αύγουστο του 1987, με απόφαση του τότε πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, στάθηκε αφορμή οξύτατης διαμάχης με το ΚΚΕ.
«Ο δήμαρχος Αθηναίων Δ. Μπέης» έγραφε η «Washington Ρost» στις 15 Ιανουαρίου 1987 και αναδημοσίευε στις 7 Αυγούστου του ίδιου χρόνου, «είχε προτείνει τη μεταφορά του αγάλματος σε υπαίθριο χώρο του Πολεμικού Μουσείου. Η επίσκεψη όμως στην Αθήνα του Τζων Πλουμίδη,αντιπροέδρου της ΑΧΕΠΑ, που έγινε δεκτός ως αρχηγός κράτους από την ελληνική κυβέρνηση, συναντώμενος τόσο με τον πρωθυπουργό Α. Παπανδρέου όσο και με τον έλληνα ΥΠΕΞ κ. Κ. Παπούλια, ο οποίος μάλιστα έδωσε γεύμα προς τιμήν του, ήταν καταλυτική. Προφανώς αυτό οφείλεται σε οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση και σε πιθανή πρόσκληση του Α. Παπανδρέου στην Ουάσιγκτον που φαίνεται πως ο ίδιος επιθυμεί, αλλά ο πρόεδρος Ρήγκαν αναβάλλει επί αόριστον».
Ένα χρόνο αργότερα ο ΕΛΑ ανατινάζει ξανά το άγαλμα, περιλούζοντάς το με κόκκινη μπογιά. Τοποθετείται μόνιμη αστυνομική φρουρά με φυλάκιο στην διπλανή πλατεία και με σκοπό στην… ταράτσα γειτονικής πολυκατοικίας!
Το 1997 άγνωστοι πριονίζουν τα πόδια του ορειχάλκινου Χάρι Τρούμαν που σωριάζεται καταμεσής της πλατείας. Το άγαλμα απομακρύνεται εκ νέου για να συντηρηθεί. Μία νύχτα του Νοέμβρη, το 1999, επανατοποθείται. Η Αθήνα ετοιμαζόταν να υποδεχθεί τον πρόεδρο Μπιλ Κλίντον…
Μάρτιος 2003 και μέλη του Κοινωνικού Φόρουμ με αφορμή τον πόλεμο στο Ιράκ τυλίγουν ολόκληρο το άγαλμα σε χαρτί με την ένδειξη «Προς επιστροφή». Η τότε δήμαρχος Αθηναίων Ντόρα Μπακογιάννη επεμβαίνει προς αποκατάσταση του αγάλματος και δηλώνει στον τότε αμερικανό πρεσβευτή Μίλερ ότι το άγαλμα του Τρούμαν θα συγκαταλεγόταν σε πειραματικό πρόγραμμα του δήμου για την προστασία των έργων τέχνης στην ελληνική πρωτεύουσα.
Τα βάσανα του πιο μισητού αγάλματος της Αθήνας -όπως επικράτησε να λέγεται διά του Τύπου- δεν τελειώνουν εδώ καθώς τον Ιούλιο του 2006 διαδηλωτές, κατά τη διάρκεια αντιαμερικανικής πορείας με αφορμή την επίθεση που δέχτηκε ο Λίβανος από το Ισραήλ, ρίχνουν ξανά το άγαλμα από το βάθρο του, τραβώντας το με σχοινιά, προκαλώντας την οργή ενός ακόμα επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματικής αποστολής στην Αθήνα, του Τσαρλς Ρις.
Το ίδιο πήγε να γίνει και την Δευτέρα 16 Απριλίου, κατά τη διάρκεια της αντιπολεμικής πορείας με αφορμή την πυραυλική επίθεση στη Συρία, με τους διαδηλωτές να εκδιώκονται από το σημείο μετά από δυναμική επέμβαση της αστυνομίας. Οι εικόνες των επεισοδίων έκαναν τον γύρο του κόσμου: «Έλληνες κομμουνιστές προσπαθούν να ρίξουν το άγαλμα του Τρούμαν σε διαδήλωση για τη Συρία», αναφέρει χαρακτηριστικά ο τίτλος του σχετικού τηλεγραφήματος του πρακτορείου Reuters και η ιστορία του πολύπαθου αγάλματος συνεχίζεται…