Πώς η Μαρία μεταμορφώθηκε σε Κάλλας

Η μία υπήρξε το απόλυτο σύμβολο του σεξ ενώ η άλλη ήταν η κατεξοχήν αγέρωχη ντίβα. Αλλά βρέθηκαν μαζί στην ίδια σκηνή το 1962, στο Madison Square Garden της Νέας Υόρκης, με αφορμή τους εορτασμούς για τα 45α γενέθλια του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι. Η Μαρία Κάλλας ήταν η τσιγγάνα «Κάρμεν» και τραγούδησε πως «η αγάπη είναι ένα ανυπότακτο πουλί» ενώ η Μέριλιν Μονρόε με το θρυλικό, πλέον, απαστράπτον φόρεμά της κάτω από το οποίο (λέγεται ότι) δεν φορούσε εσώρουχα, επέλεξε να απαγγείλει με τρόπο άκρως ναζιάρικο κι ερωτικό το «Happy Birthday Mr. President».

Αλλά οι δύο γυναίκες, παρά τις πολλές διαφορές τους, είχαν ένα κοινό στοιχείο: πέρα από εξαιρετικές εκπρόσωποι της τέχνης τους υπήρξαν αμφότερες και ντίβες μιντιακές οι οποίες είχαν κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας της «Κοινωνίας του Θεάματος» δίχως απαραίτητα να έχουν διαβάσει το ομώνυμο εμβληματικό βιβλίο του Γκι Ντεμπόρ.

Η δύναμη της εικόνας ήταν και εξακολουθεί να είναι εξαιρετική και η Κάλλας το αντιλήφθηκε εγκαίρως. Στις 16 Σεπτεμβρίου συμπληρώνονται σαράντα χρόνια από τον θάνατό της στο Παρίσι το 1977, λίγους μήνες πριν τα 54α γενέθλιά της. Οι Γάλλοι σκοπεύουν να τιμήσουν τη μνήμη της με πλήθος εκδηλώσεων και για ακόμη μια φορά όλοι θα μιλάνε για τη θεσπέσια φωνή της Ελληνίδας σοπράνο, στο άκουσμα της οποίας ελάχιστοι είναι εκείνοι που μπορούν να μείνουν ασυγκίνητοι.

Αλλά στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθίσταται πλέον απαραίτητη – υποστηρίζει ο Τζιανλούκα Μπαουτσάνο, fashion editor της ιταλικής Corriere dell Sera – και μια ανάλυση του «Φαινομένου Κάλλας» μέσω της ανάγνωσης του προσωπικού της στιλ, της εικόνας (ή μάλλον των πολλών εικόνων) που εκείνη δημιούργησε για τον εαυτό της, δουλεύοντας μεθοδικά πάνω στην Μαρία ώστε να την μεταμορφώσει στην Κάλλας.

 Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως ο τίτλος ενός ντοκιμαντέρ (φωτό αριστερά), ενός βιβλίου και μιας έκθεσης (στη γαλλική πρωτεύουσα) που επιμελήθηκε ο σκηνοθέτης και φωτογράφος Τομ Βολφ είναι «Maria by Callas», «Η Μαρία από την Κάλλας». «Αρκεί να παρακολουθήσει κανείς τις ταινίες που προβάλλονται στην έκθεση, για να καταλάβει πως πέρα από το μπελκάντο, η οπτική επικοινωνία μέσω του στιλ αποτελεί τμήμα του μύθου», προσδιόρισε ο Βολφ, έπειτα από τέσσερα χρόνια ερευνών ανά τον κόσμο για την ζωή και την καριέρα της θρυλικής αοιδού.

Η συνάντηση με την Μπίκι

Η μεταμόρφωσή της άρχισε μερικά χρόνια μετά την πρώτη εμφάνισή της στην Ιταλία. Πριν από 70 χρόνια, τον Αύγουστο του 1947, η Μαρία Κάλλας κατέκτησε την Αρένα της Βερόνα με την «Τζοκόντα» του Αμιλκάρε Πονκιέλι. Αλλά την ώρα που στη Νέα Υόρκη έκανε την εμφάνισή του το θρυλικό «New Look» του Κριστιάν Ντιόρ, εκείνη στιλιστικά περνούσε σχεδόν απαρατήρητη, προκαλώντας, μάλιστα, συχνά κι αρνητικά σχόλια.«Βρέθηκα μπροστά σε μια ματρόνα με βιζόν, με απαίσια μαλλιά, κόκκινα μάγουλα και πρησμένα χείλη», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά η ιταλίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας Καμίλα Τσεντέρνα μετά την πρώτη συνάντηση των δύο γυναικών. Και δεν ήταν η μόνη που δεν είχε κάτι καλό να πει για την εξωτερική εμφάνισή της σοπράνο. Οπότε η Μαρία συνειδητοποίησε πως δεν αρκούν μόνον οι θρίαμβοι επί της σκηνής, πως μια πριμαντόνα ολκής πέρα από φωνή έχει ανάγκη επίσης από ένα σώμα κι ένα στιλ προσωπικό, κι αποφάσισε, έτσι, να μεταμορφωθεί στην Κάλλας.

Στο Μιλάνο, τους κανόνες του στιλ τους καθόριζε τότε η «μοδίστρα», όπως προτιμούσε να την αποκαλούν η Ελβίρα Λεονάρντι Μπουγέ, γνωστότερη ως Μπίκι. Αλλά έντυνε αποκλειστικά γυναίκες που ήταν «très minces», αδύνατες, και η Κάλλας δεν ήταν μία απ’ αυτές. Πρώτη φορά στο κοσμικό ατελιέ της ιταλίδας στιλίστριας πήγε μαζί με τον σύζυγό της βιομήχανο και λάτρη της μουσικής Τζιοβάνι Μπατίστα Μενεγκίνι. Η Μπίκι δεν μπόρεσε να κρύψει την αμηχανία της. «Ακόμα δεν με θεωρείτε πελάτισσά σας. Θα με ξαναδείτε», δήλωσε, όμως, η υψίφωνος. Επέστρεψε το 1954, χρονιά κατά την οποία παρουσιάστηκε στη Σκάλα του Μιλάνου «Η Εστιάδα» (La Vestale) του Σποντίνι, πρώτη «χρυσή» συνεργασία της ντίβας με τον Λουκίνο Βισκόντι. Και οι «αναλογίες (ήταν) ίδιες μ΄εκείνες ενός μοντέλου: στήθος 95 εκ., 74 εκ. μέση και 92 εκ. γοφοί», αποκάλυψε στη συνέχεια η Μπίκι.

Πεισματάρα όντας, η Κάλλας είχε βαλθεί να μοιάσει στο απόλυτο είδωλό της, την Όντρεϊ Χέπμπορν, όπως την είχε δει να πρωταγωνιστεί το 1953 στις «Διακοπές στη Ρώμη». Η βρετανίδα καλλονή αποτέλεσε πρότυπο ομορφιάς για την ελληνίδα ντίβα – από το κόψιμο των μαλλιών έως το βάψιμο των ματιών, τα πλισέ φορέματα, τα καπέλα και τις τσάντες. Στο τέλος, όμως, η Μαρία κατάφερε να δημιουργήσει και να ενσαρκώσει ένα προσωπικό, ένα δικό της στιλ και να γίνει η Κάλλας, η γυναίκα που προσέλκυσε τον Αριστοτέλη Ωνάση, όχι μόνον επειδή είχε θεσπέσια φωνή αλλά γιατί κατείχε κι εξαιρετική μιντιακή ισχύ. Γι΄αυτό, άλλωστε, ο έλληνας κροίσος την εγκατέλειψε για να παντρευτεί την χήρα Κένεντι, μετέπειτα Τζάκι Ο, άλλο ένα pop είδωλο και fashion icon της εποχής.

Η καθιέρωση του Callas Style

Επίσημα η καθιέρωση του Callas Style πραγματοποιήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου του 1958 μ’ ένα κοντσέρτο στην Όπερα του Παρισιού που μεταδόθηκε απευθείας σε 12 χώρες. «Voici la Callas», είχε ψελλίσει τρεμάμενος ο τηλεπαρουσιαστής καθώς η αναγεννημένη σοπράνο ανέβαινε στη σκηνή. H ερμηνεία της ήταν μυθική και η ίδια άκρως εντυπωσιακή με τον Ωνάση να μένει άναυδος. Φορούσε ένα κόκκινο βελούδινο φόρεμα που φαινόταν ακόμα πιο επιβλητικό χάρη σ’ ένα διαμαντένιο περιδέραιο Van Cleef & Arpels. Τον επόμενο χρόνο, η Κάλλας θα πάρει διαζύγιο από τον άνδρα της και θ’ αρχίσει να δένεται με τον μεγαλοεφοπλιστή, εις βάρος της φωνής της.

Πέρα από μια εξαιρετική τραγουδίστρια ήταν, πλέον, κι ένα είδωλο και ως τέτοιο είχε ανάγκη να λατρευτεί. Όσον αφορά το στιλ της, κατέληξε να είναι μοναδικό, ισάξιο κι εξαιρετικό όσο και της Χέρμπορν. «Ντύνοντάς την, έπρεπε να αντιμετωπίσει κανείς τη σύνθετη προσωπικότητά της. Περπατούσε με βήματα αθόρυβα, σαν τίγρης με κινήσεις θεατρικές αλλά και έλεγχο των εκφράσεων και των λέξεων. Κάθε φόρεμα έπρεπε να προσαρμόζεται σ’ αυτά», είχε προσδιορίσει η Μπίκι.

Η Κάλλας, όμως, ανήκε στην επικράτεια του μύθου και επέστρεψε σ’αυτήν χάρη στον Παζολίνι. Για τον ιταλό ποιητή και σκηνοθέτη η Κάλλας ήταν η «Μήδεια» ενώ για την «εύθραυστη, ντροπαλή κι ευγενική» Μαρία ο Παζολίνι υπήρξε ο τελευταίος «σύντροφός» της. Μετά τα γυρίσματα της μοναδικής ταινίας στην οποία η Κάλλας παίζει, ως ηθοποιός, χωρίς να τραγουδά, μεταξύ των δύο αναπτύχθηκε μια σχέση βαθιά. Ταξίδεψαν μαζί στην Αφρική και δίπλα του η Μαρία δεν χρειαζόταν πολλά. Ντυνόταν απλά, με μακό και τζιν, και είχε τα μαλλιά της λυμένα. Λιγότερο από οχτώ χρόνια μετά, η Κάλλας θα εγκαταλείψει τα εγκόσμια, ίσως γιατί όντως «οι θεοί έπλητταν κι επιθύμησαν πίσω τη φωνή τους», όπως δήλωσε τότε ένας από τους μεγαλύτερους και πιο πιστούς θαυμαστές της, ο Ιβ Σεν Λοράν.