Κολυμπώντας και χαλαρώνοντας στις παραλίες καθώς το καλοκαίρι πλησιάζει στο τέλος του, καταφέρνουμε να απαλλαγούμε από το άγχος της καθημερινότητάς μας. Αλλά κάποιοι είναι πιθανό να πλήττονται από ανησυχητικές σκέψεις: «Πώς είμαι; Φαίνομαι εντάξει;». Οι πιέσεις που δεχόμαστε για να φαινόμαστε ωραίες / ωραίοι είναι τεράστιες, ειδικά τη περίοδο των διακοπών, όταν τα σώματά μας είναι εκτεθειμένα στα μάτια των άλλων και ο αριθμός των selfies εκτοξεύεται.
Τα social media είναι γεμάτα με αμέτρητες εικόνες τέλειων σωμάτων με καλογυμνασμένους κοιλιακούς. Και η «φιλτραρισμένη» συλλογή του Instagram είναι γεμάτη με τις ανατομικά πιο κολακευτικές φωτογραφίες των φίλων μας, πράγμα που αυξάνει την πίεση την οποία προκαλεί η αρνητική σύγκριση του εαυτού μας με τους άλλους.
Μια αναζήτηση στο Google με τη φράση-κλειδί «ετοιμάστε το σώμα σας για την παραλία» εμφανίζει εκατοντάδες εκατομμύρια λινκ, που συχνά συνοδεύονται από διαφημίσεις για προϊόντα, τα οποία υπόσχονται να χαρίσουν στο κορμί μας το ποθητό σχήμα για το καλοκαίρι. Ωστόσο, οι σύγχρονες γυναίκες τα αποφεύγουν. Σε blogs και ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, και σε βιβλία από το κλασικό μπεστ σέλερ της Ναόμι Γουλφ «Ο Μύθος της Ομορφιάς» (κυκλοφόρησε το 1991) μέχρι το πρόσφατο «Trick Mirror: Reflections on Self-Delusion» της Τζία Τολεντίνο, συντάκτριας του New Yorker, υπάρχει μεγάλη αντίδραση στην ιδέα της τέλειας γυναικείας εικόνας.
Αλλά τι γίνεται με τους άνδρες και τα αγόρια;
Οι ανασφάλειες των ανδρών και η Διαταραχή του Δυσμορφικού Σώματος ήταν τα κεντρικά θέματα, στα οποία εστίασε την έρευνά της η Κάθριν Φίλιπς, καθηγήτρια ψυχιατρικής στο Ιατρικό Κολέγιο Γουέιλ του Πανεπιστημίου Κορνέλ, που υπογράφει ένα σχετικό άρθρο στους New York Times. Σχεδόν πριν από δύο δεκαετίες, μαζί με τους συν-συγγραφείς της επεξεργάστηκαν τα ευρήματα της έρευνάς τους σχετικά με το βάθος της ανασφάλειας των ανδρών για το σώμα τους και τα παρουσίασαν στο βιβλίο τους «Το σύμπλεγμα του Αδωνι: Η Μυστική Κρίση της Εμμονής του Ανδρικού Σώματος». Έκτοτε, όμως, η κρίση αυτή χειροτέρεψε.
Σχεδόν οκτώ εκατ. άνθρωποι στις ΗΠΑ, δηλαδή πάνω από 1 στους 50, πάσχουν από Διαταραχή Δυσμορφικού Σώματος (B.D.D.), μια ψυχική διαταραχή που πλήττει εξίσου άνδρες και γυναίκες. Ανθρωποι ανεξαρτήτως ηλικίας και σεξουαλικού προσανατολισμού ανησυχούν υπερβολικά για ανύπαρκτα ή μικρά ελαττώματα στην εμφάνισή τους θεωρώντας ότι εξαιτίας τους είναι μη ελκυστικοί, άσχημοι, ακόμη και τερατόμορφοι (ενώ δεν είναι).
Η τεχνολογία του 21ου αιώνα, εξάλλου, έχει εκτοξεύσει την αισθητική ανασφάλεια στα ύψη: οι κάμερες εξαιρετικά υψηλής ευκρίνειας στα κινητά μπορούν να συλλάβουν κάθε πόρο και ρυτίδα, και μας επιτρέπουν να ανεβάζουμε στα social media τις καλύτερες selfies μας αφού τις «πειράξουμε» για να βελτιώσουμε την εικόνα μας.
Ολο και περισσότερες έρευνες, όμως, δείχνουν ότι η μεγαλύτερη χρήση των social media συσχετίζεται με την αρνητική εικόνα του σώματος και την χαμηλότερη αυτοεκτίμηση. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε φέτος με περισσότερα από 10.000 άτομα ηλικίας 14 ετών, διαπίστωσε σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στη μεγαλύτερη χρήση των social media και την φτωχότερη εικόνα για το σώμα. Αλλά ίσως είναι λιγότερο γνωστό ότι αυτά τα ευρήματα μπορούν να ισχύουν εξίσου και για τους άνδρες. Μια άλλη πρόσφατη μελέτη, για παράδειγμα, ανακάλυψε ότι ο συχνός έλεγχος των εφαρμογών για γνωριμίες (dating apps) συσχετίζεται με σημαντικά μεγαλύτερη ντροπή των ανδρών για το σώμα τους.
Πατριαρχία σημαίνει μεταξύ άλλων ότι οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο έχουν δεχθεί απίστευτες πιέσεις για το σώμα τους εδώ και αιώνες. Για τους άνδρες, όμως, δεν υπάρχει κάτι ισοδύναμο με τις θέσεις του φεμινιστικού κινήματος για το γυναικείο σώμα, ούτε αποδοχή των ανδρών που νιώθουν ανασφάλεια για το σώμα τους από τον κοινωνικό τους κύκλο.
Στο διαδίκτυο υπάρχουν φόρουμ συζητήσεων (chat rooms) σχετικά με την εικόνα του ανδρικού σώματος, αλλά μερικά από αυτά είναι μέρος του προβλήματος: κοινότητες τύπου Reddit είναι γεμάτες με άνδρες που λένε σε άντρες ότι αν ασκηθούν πιο σκληρά και αν κάνουν πιο αυστηρή δίαιτα, θα μπορέσουν να γίνουν πιο επιθυμητοί. Μερικές ιστοσελίδες, εξάλλου, που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για προπονήσεις, καταλήγουν επίσης να επικρίνουν και να αποθαρρύνουν τους συμμετέχοντες για τα πάντα, από μικρές διπλές στο πηγούνι μέχρι μετρήσεις για τα ποσοστά του σωματικού λίπους.
Πολλά από αυτά είναι αντανάκλαση μιας βαθιάς ανησυχίας για την αποτυχία να εμφανίζεται κανείς όπως απαιτεί η μόδα της εποχής: με θεληματικό πιγούνι και έντονα ζυγωματικά, λίπος μηδέν και κοιλιακούς φέτες.
Τα τοξικά ιδανικά πρότυπα, που προβάλλονται σε αυτούς τους χώρους, δεν είναι βεβαίως αντιπροσωπευτικά για όλους τους ανθρώπους, αλλά δίνουν μια αποκαλυπτική αν και περιορισμένη εικόνα για τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι μιλούν ο ένας στον άλλο για το σώμα τους συχνά μεταξύ αστείου και σοβαρού. Για παράδειγμα, ένα από τα πιο δημοφιλή φόρουμ, το Bodybuilding.com, έχει περισσότερες από 137 εκατ. δημοσιεύσεις με συμβουλές για την προπόνηση και τη διατροφή, που βρίθουν από υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς για τους άντρες.
Αν και δεν υπάρχουν αριθμητικά στοιχεία για την κρίση της σωματικής εικόνας, σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Αισθητικής Πλαστικής Χειρουργικής, ο αριθμός των ανδρών που υποβλήθηκαν σε αισθητικές επεμβάσεις μεταξύ 1997 και 2015 στις ΗΠΑ αυξήθηκε περισσότερο από 325%. Αλλά η χειρουργική επέμβαση δεν είναι λύση για όσους πάσχουν από Διαταραχή Δυσμορφικού Σώματος (B.D.D.), αντίθετα μπορεί πράγματι να την χειροτερέψει.
«Από τους ασθενείς μου, και τις έρευνες μου, έχω δει ότι η B.D.D. συχνά προκαλεί κοινωνικό άγχος και αποφυγή, εργασιακές ή σχολικές δυσκολίες, αδυναμία να τα βγάλει κανείς πέρα με τα καθημερινά καθήκοντα ή ακόμα και να βγει από το σπίτι», γράφει η Κάθριν Φίλιπς, «Πολλοί άνθρωποι με B.D.D. σκέπτονται την αυτοκτονία. Μερικοί το κάνουν». Στην πραγματικότητα αυτοί οι άντρες είναι ωραίοι και οι άλλοι άνθρωποι δεν μπορούν να δουν τα ελαττώματα που τους βασανίζουν και εξαιτίας τους δεν μπορούν να κρατήσουν τη δουλειά τους, να βγουν ραντεβού ή να συναντήσουν φίλους. Ευτυχώς, υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες (φάρμακα και Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική θεραπεία) για την αντιμετώπισή τους.
Για τον μετριασμό της κρίσης, κατ’ αρχάς χρειάζεται να αναγνωριστούν οι ανησυχίες των ανδρών για το σώμα τους, που συχνά περνούν απαρατήρητες. Και για τα παιδιά και τους εφήβους είναι σημαντικό να θυμάται κανείς ότι τα πειράγματα, το bulling και τα αρνητικά σχόλια για την εμφάνισή τους έστω και με τη μορφή αστείου μπορεί να πληγώσει και να προκαλέσει την εμφάνιση Διαταραχής Δυσμορφικού Σώματος.
Οι ετεροφυλόφιλοι άνδρες, εξάλλου, χρειάζεται να θυμούνται ότι πολλές εικόνες των μέσων ενημέρωσης είναι μη ρεαλιστικές και δεν απεικονίζουν αυτό που οι γυναίκες βρίσκουν ελκυστικό: Οι άνδρες, για παράδειγμα, τείνουν να πιστεύουν ότι οι γυναίκες προτιμούν τα πολύ πιο μυώδη σώματα, πράγμα που δεν ισχύει.
Ισως περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, όμως, είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε ότι η αρρενωπότητα (ή θηλυκότητα) δεν ορίζεται από την εμφάνιση. Πέρα από αναληθές, κάτι τέτοιο είναι και αυθαίρετο.
Το υποθετικά ιδανικό αρσενικό σώμα έχει διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια χιλιετιών. Στην ελληνική μυθολογία, ο Άδωνις εκπροσωπούσε την απόλυτη αρσενική ομορφιά, ακόμα και σήμερα, άλλωστε, οι άνθρωποι αποκαλούν Αδωνι έναν όμορφο νεαρό άνδρα. Το 1554, ο Τιτσιάνο ζωγράφισε μια από τις διασημότερες απεικονίσεις του Αδωνι στην αγκαλιά της Αφροδίτης. Αλλά ο Αδωνις του Τιτσιάνο δεν έχει καμιά σχέση με την σύγχρονη ιδεατή εικόνα του.
Ισως μάλιστα οι σύγχρονοι άνδρες να επιδιώκουν ένα πρόσωπο και ένα σώμα που σε μερικά χρόνια θα είναι ξεπερασμένο. Στις μέρες μας, άλλωστε, υπάρχει ήδη μια συνεχώς αυξανόμενη τάση για όχι και τόσο μπρατσωμένους άντρες, όπως ο Τιμοτέ Σαλαμέ και ο Τζέιντεν Σμιθ. Αντί λοιπόν να κυνηγούν το σώμα του μποντιμπιλντερά, οι άνδρες θα μπορούσαν να δουλέψουν την αποδοχή του εαυτού τους στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής και σωματικής άσκησης.
Σε μια εποχή που ο σεξισμός παραμένει αχαλίνωτος, μπορεί να μοιάζει δευτερεύον να θέλεις να δώσει κανείς σημασία στους αγώνες των ανδρών για την εικόνα τους. Αλλά δεν είναι κακό να ελπίζουμε ότι όλοι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους. Όπως συμβουλεύει τις γυναίκες μια δημοφιλής ιστοσελίδα φέτος το καλοκαίρι, «Το μόνο που χρειάζεστε για ένα “ σώμα έτοιμο για την παραλία ” είναι να έχετε σώμα», μια συμβουλή πραγματικά καλή για όλους.