Ο επιθετικός παροξυσμός της Αγκυρας τις τελευταίες ημέρες, ρητορικός και διπλωματικός, συνδέεται με μια σειρά από εξελίξεις που προκαλούν στον Ταγίπ Ερντογάν ρίγη εκνευρισμού. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι βρίσκεται επί 18 χρόνια στο τιμόνι της Τουρκίας, μέχρι πρόσφατα κάθε πολιτικό «χαρτί» που άνοιγε, οδηγούσε σε βελτίωση της θέσης του.
Παρότι ο τούρκος πρόεδρος φημιζόταν για τον πραγματισμό και τον κυνισμό του, εσχάτως φαίνεται ότι η υπερβολική αυτοπεποίθησή του οδηγεί σε μια σειρά από σοβαρά προβλήματα. Εσωτερικά και εξωτερικά.
Ξεκινώντας από σήμερα, αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις χωρών από την Ευρώπη (Ελλάδα, Κύπρος και Γαλλία), τη Βόρεια Αφρική (Αίγυπτος) και τον Περσικό Κόλπο (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) λαμβάνουν μέρος –στη μέση της εξέλιξης μιας φονικής πανδημίας– στην ελληνοαιγυπτιακή διμερή άσκηση «Μέδουσα ’20», με έναν μόνο σκοπό: να στείλουν στην Αγκυρα ένα σαφές μήνυμα. Αν σε αυτή την άσκηση προστεθεί και εκείνη στην οποία συμμετείχε πριν από λίγες ημέρες στη Μαύρη Θάλασσα η Αίγυπτος με τη Ρωσία και η οποία θεωρείται από αρκετές απόψεις ως έμμεσο μήνυμα της Μόσχας προς την Αγκυρα, αρχίζει σιγά-σιγά να προκύπτει μια εικόνα περιφερειακής δυσαρέσκειας για την τουρκική υπερεπέκταση.
Οσο συμβαίνουν αυτά στο εξωτερικό, στο εσωτερικό ο Ερντογάν «αποκεφάλισε» τον γαμπρό του από το υπουργείο Οικονομικών, πούλησε «ασημικά» του κράτους στο Κατάρ, ευελπιστώντας ότι θα μπορέσει να αποπληρώσει τις φαραωνικές επενδύσεις που έχει κάνει –mega-projects, όπως το νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης. Σταδιακά εξάλλου και υπό την πίεση της αντιπολίτευσης ακολουθεί μια λίγο πιο διαφανή πολιτική στην διαχείριση της πανδημίας, η οποία φαίνεται ότι έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στον πληθυσμό της Τουρκίας και αυτό, όσο και αν θέλει ο Ερντογάν να μειώσει το μέγεθος του φαινομένου, αφενός δεν μπορεί να το εξαφανίσει, αφετέρου έχει σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις.
Αυτή η συνολική εικόνα οδηγεί σε ένα πολύ πιθανό αποτέλεσμα: για πρώτη φορά έπειτα από 18 χρόνια τα «χαρτιά» του Ταγίπ Ερντογάν «δεν βγαίνουν». Ο τούρκος πρόεδρος μπορεί, βέβαια, να συνεχίσει να επενδύει στις δυνατότητες που του δίνουν η γεωγραφία και το μέγεθος της χώρας του, ωστόσο, έπειτα από σχεδόν τεσσεράμισι χρόνια επιθετικού επεκτατισμού (Συρία, Ιράκ, Λιβύη, Ναγκόρνο-Καραμπάχ, Κύπρος, Ανατολική Μεσόγειος), έχει δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα αντίδρασης κατά της Άγκυρας.
Η παραπάνω κατάσταση είναι πάντα στο μυαλό των ιθυνόντων στην Αθήνα, ενώ οδεύουν στα δύο χρονικά ορόσημα των επόμενων μηνών. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στις 10 και 11 Δεκεμβρίου και την ορκωμοσία του Τζο Μπάιντεν στην προεδρία των ΗΠΑ, στις 20 Ιανουαρίου. Παρά την αναγκαστικά αυστηρή στάση ενόψει της Συνόδου Κορυφής, στην Αθήνα γνωρίζουν καλά ότι οι Ευρωπαίοι είναι διχασμένοι. Η Ανγκελα Μέρκελ, εγκλωβισμένη στον ρόλο της γερμανικής «ουδετερότητας», θα επιχειρήσει να ισορροπήσει ανάμεσα στον ένθερμο υποστηρικτή των κυρώσεων κατά της Τουρκίας Εμανουέλ Μακρόν και τον Πέδρο Σάντσεθ συνήγορο της «εποικοδομητικής» στάσης, λόγω, βέβαια, της σημαντικής έκθεσης της Ισπανίας (τράπεζες και ασφαλιστικά ταμεία) στις διακυμάνσεις της τουρκικής οικονομίας.
Εκείνο που ανησυχεί ακόμη περισσότερο την Αθήνα, είναι οι πενήντα ημέρες που απομένουν ώσπου να ορκιστεί ο Τζο Μπάιντεν. Ο Ντόναλντ Τραμπ αποδεικνύεται ένας εμπαθής ηττημένος και, ήδη φαίνεται, ότι μέχρι να αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο, θα προσπαθήσει να αφήσει στον εκλεγμένο διάδοχό του μια κατάσταση όσο γίνεται δυσκολότερη στη διαχείριση. Αυτό περιλαμβάνει και την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, καθώς ο Τραμπ δεν έχει δείξει κάποια ευελιξία στη διάκριση ανάμεσα σε θέματα εσωτερικής κατανάλωσης και σε κινήσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν ολόκληρες περιοχές σε ανάφλεξη. Ο Ερντογάν το γνωρίζει αυτό και το μόνο πραγματικό ερώτημα είναι αν λίγο πριν από τη θεσμική ολοκλήρωση της θητείας του Τραμπ, θα επιλέξει να σπρώξει το –ούτως ή άλλως ταραγμένο– διεθνές σύστημα ισορροπιών λίγο πιο κοντά στα όρια των αντοχών του.