«Πίνεις;». Η πρώτη του κουβέντα ήταν ο απόλυτος αιφνιδιασμός για τον Ντέιβιντ Κρόου, ανταποκριτή των Financial Times στη Νέα Υόρκη. Τα στελέχη των πολυεθνικών σπάνια καταναλώνουν αλκοόλ στο μεσημεριανό γεύμα αυτές τις ημέρες, ειδικά όσοι εργάζονται σε φαρμακευτικές εταιρείες.
«Ενα λευκό κρασί», επιμένει. «Κάτι ξηρό…». Αλλά ο Αλμπερτ Μπουρλά, ο έλληνας επικεφαλής της Pfizer, ποτέ δεν προσαρμόστηκε πραγματικά στο καλούπι του τυπικού αφεντικού.
Οταν ο σερβιτόρος αρχίζει να αραδιάζει έναν κατάλογο με επιλογές ποτηριών, τον διακόπτει. «Οχι, δώσε μας ένα μπουκάλι, παρακαλώ: θα πιούμε πολύ».
Ο Μπουρλά έχει πολλούς λόγους για να γιορτάσει, θυμίζει ο Κρόου. Από την πλευρά του ανταποκριτή της βρετανικής εφημερίδας ο μόνος κοινός λόγος ο οποίος μπορούσε να τους φέρει στο πολύβουο ελληνικό εστιατόριο, στους Χάντσον Γιαρντς, είναι ότι και οι δύο έχουν λάβει τις δύο δόσεις του εμβολίου της εταιρείας του. Kαι ότι ο Κρόου έχει αναλάβει να καλύψει για την περασμένη εβδομάδα το παραδοσιακό «Γεύμα με τους FT», συνέντευξη μετά φαγητού, που έχει καθιερώσει η λονδρέζικη εφημερίδα.
Το σκεύασμα της Pfizer, που αναπτύχθηκε από κοινού με τη γερμανική BioNTech, είναι το πιο επιτυχημένο στον κόσμο: το πρώτο που εγκρίθηκε από τις αμερικανικές αρχές, είναι πάνω από 95% αποτελεσματικό έναντι του αρχικού στελέχους του ιού και παρέχει τον υψηλότερο βαθμό προστασίας από όλα τα εμβόλια. Η Pfizer έχει πουλήσει περισσότερες δόσεις από οποιαδήποτε άλλη δυτική εταιρεία: 1,2 δισεκατομμύρια, σημειώνει ο δημοσιογράφος.
Με θέα τον ποταμό Χάντσον, ο Μπουρλά αφηγείται τη στιγμή που έμαθε για την ανακάλυψη. Είχε συμμετάσχει σε μια συνάντηση Zoom με τον γενικό σύμβουλο της Pfizer και δύο στατιστικoλόγους. «Ακουσα 95% (αποτελεσματικότητα) και δεν το πίστευα. Νόμιζα ότι δεν άκουσα καλά».
Η παραγγελία
Ενας σερβιτόρος έρχεται να πάρει την παραγγελία και ο Μπουρλά δεν διστάζει να συνομιλήσει μαζί του στη μητρική του γλώσσα, μας πληροφορεί ο Κρόου. «Ο 59χρονος Θεσσαλονικιός, με την τραχιά ελληνική προφορά, έχει ξαναβρεθεί στο συγκεκριμένο εστιατόριο» συνεχίζει ο δημοσιογράφος. Το Milos είναι γνωστό για τα ψάρια και τα θαλασσινά του, αλλά ο Μπουρλά επιλέγει αρνίσια παϊδάκια, ψημένα medium rare και ο συνομιλητής του το ψάρι ημέρας, μια ψητή τσιπούρα. Ο σερβιτόρος προτείνει να μοιραστούν μερικά ορεκτικά: χταπόδι στη σχάρα, καλαμάρι τηγανητό, μια ελληνική σαλάτα και το “σπέσιαλ της Μήλου”.
Οι δύο τους γνωρίζονται από το 2014. «Ο Μπουρλά έχει αλλάξει ελάχιστα στα χρόνια που μεσολάβησαν, αν και οι γραμμές στο πρόσωπό του είναι ελαφρώς βαθύτερες. Στο αριστερό του χέρι φορά ένα ασυνήθιστο χρυσό δαχτυλίδι με σφραγίδα, με ένα αρχαίο ελληνικό κράνος σκαλισμένο σε μια μαύρη πέτρα» σημειώνει ο Κρόου. «Ηταν του πατέρα μου. Δεν ξέρω γιατί και πώς το πήρε, αλλά νόμιζε ότι ήταν υπέροχο. Και όταν πέθανε, το πήρα» εξηγεί ο CEO της Pfizer.
Αν δεν ήταν το εμβόλιο της Pfizer, το οποίο όπως και η Moderna χρησιμοποιεί τεχνολογία mRNA, το τέλος της πανδημίας θα ήταν πολύ πιο μακριά. Αλλες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των AstraZeneca και Johnson & Johnson, χρησιμοποίησαν πιο καθιερωμένες τεχνολογίες για την ανάπτυξη εμβολίων, αλλά είναι ουσιαστικά λιγότερο αποτελεσματικές. «Αν το mRNA είχε αποτύχει, νομίζω ότι θα ήμασταν σε πολύ, πολύ δύσκολο σημείο αυτή τη στιγμή», λέει ο Μπουρλά. «Θα έπρεπε να εμβολιάσουμε περισσότερους ανθρώπους για να έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα, σε πολλές περιπτώσεις 40%-50% περισσότερο».
Η Pfizer δήλωσε πρόσφατα ότι αναμένει οι πωλήσεις του εμβολίου να φτάσουν σχεδόν τα 34 δισεκατομμύρια δολάρια φέτος, αύξηση περίπου 30% σε σύγκριση με την πρόβλεψή της πριν από μόλις τρεις μήνες. Αυτό αντανακλά εν μέρει μια αυξανόμενη προτίμηση μεταξύ των επαγγελματιών υγείας σε όλον τον κόσμο για εμβόλια mRNA, τα οποία είναι είναι πιο αποτελεσματικά απέναντι σε νέες μεταλλάξεις.
Ωστόσο, αυτό που θα έπρεπε να ήταν μια απεριόριστη επιτυχία για την Pfizer αφήνει πίσω της μια σκιά. Αυτή η μοιραία κλήση του Zoom με τους στατιστικούς πραγματοποιήθηκε στις 8 Νοεμβρίου, λίγες ώρες αφότου τα αμερικανικά τηλεοπτικά δίκτυα ανακήρυξαν τον Τζο Μπάιντεν νικητή στις προεδρικές εκλογές. Οι σύμμαχοι του Ντόναλντ Τραμπ μίλησαν μια μεγάλη συνωμοσία μεταξύ της ελίτ των Δημοκρατικών και της Pfizer, την οποία κατηγόρησαν ότι έκρυβε τα καλά νέα μέχρι μετά τις εκλογές για να βλάψει τις προοπτικές του για μια δεύτερη θητεία. Ο Μπουρλά λέει ότι ήταν απογοητευμένος από τον θόρυβο, αν όχι έκπληκτος. «Δεν ήταν μόνο το εμβόλιο. Οι μάσκες έγιναν πολιτική δήλωση. Αν φοράς, πρέπει να είσαι Δημοκρατικός. Αν δεν φοράς είσαι Ρεπουμπλικανός. Τρελό!».
Ασύρτικο Σαντορινιό…
Το κρασί, μια τραγανή Σαντορίνη με έναν υπαινιγμό ορυκτότητας, έφτασε. Ο Μπουρλά θα πιει μερικές γουλιές πριν ανοίξει το θέμα της σχέσης του με τον Τραμπ, ο οποίος τον κάλεσε «τρεις φορές, κάτι τέτοιο», κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. «Είχαν τον αριθμό του κινητού μου. Μερικές φορές τηλεφώνησαν με ειδοποίηση και άλλες φορές απλώς είπαν: «Ο πρόεδρος θέλει να σας μιλήσει». «Τι συζήτησαν;», η αυτονόητη και ευθεία βολή του Κρόου. Ο Μπουρλά επιλέγει προσεκτικά τα λόγια του. «Το έχω ξεκαθαρίσει. Ε, ότι ήθελε (το εμβόλιο) πριν από τον Οκτώβριο, πριν από τις εκλογές – είπε “πιο γρήγορα είναι καλύτερα γιατί οι άνθρωποι θα πεθάνουν”, απαντά. Διευκρινίζει ωστόσο ότι ο Τραμπ δεν τον πίεσε για να επιταχύνει τα πράγματα. «Ηξερα πόσο πολύ το ήθελε. Και ήξερα ότι θα ερχόταν όποτε ερχόταν».
Τα πρώτα πιάτα
Τα ορεκτικά έφτασαν: χωριάτικη σαλάτα, χταπόδι στη σχάρα σε ένα κρεβάτι γήινου πουρέ από φάβα και τραγανά δαχτυλίδια καλαμάρι. Ο πρωταγωνιστής της παράστασης είναι το «σπέσιαλ» του εστιατορίου, ένας πύργος από κολοκυθάκια σε λεπτές φέτες, τα οποία, όταν σπάσουν και ανοίγουν αναβλύζει κρεμώδες τζατζίκι.
Η συζήτηση επιστρέφει στην πανδημία και το τέλος της. Ο δισταγμός των εμβολίων έχει γίνει πολιτικό ζήτημα στην Αμερική. Ο Μπουρλά έχει στο μυαλό του τη Ρωσία, την οποία κατηγορεί ότι ήταν εγκέφαλος μιας διαδικτυακής προσπάθειας διάδοσης ψευδών. «Τόσες φορές έχουμε πληροφορίες από το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών που μας λένε: «Βλέπουμε ότι η Ρωσία σας επιτίθεται σε μια προσπάθεια να δυσφημήσει το εμβόλιο σας». Αυτές οι θεωρίες συνωμοσίας «ευδοκιμούν περισσότερο, ας πούμε, από την πλευρά των Ρεπουμπλικάνων», προσθέτει.
Η συζήτηση διακόπτεται καθώς πλησιάζει στο τραπέζι ο επικεφαλής μάρκετινγκ του εστιατορίου. Τσουγκρίζουν τα ποτήρια τους με το σαντορινιό κρασί. «Οι γλεντζέδες στα μπαρ του Τελ Αβίβ φωνάζουν “to Pfizer, l’chaim” όταν τσουγκρίζουν τα ποτήρια τους, λέει ο Κρόου. «Το έχω ακούσει», λέει ο Μπουρλά, λαμπερός από περηφάνια. Η δημοτικότητα της Pfizer στο Ισραήλ προέρχεται από μια συμφωνία που έκανε ο Μπουρλά με τον τότε πρωθυπουργό Νετανιάχου. Η εταιρεία εγγυήθηκε αρκετές προμήθειες για να εμβολιάσει ολόκληρο τον πληθυσμό με αντάλλαγμα τα κλινικά δεδομένα για το πώς πήγε το εμβόλιο.
Εκτοτε το Ισραήλ έχει γίνει αστέρι, όχι μόνο για την Pfizer αλλά για τους επιστήμονες δημόσιας υγείας σε όλο τον κόσμο. Τα δεδομένα από το υπουργείο Υγείας της χώρας υποδηλώνουν ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, ενισχύοντας την υπόθεση για μια τρίτη «αναμνηστική» λήψη.
Τι τον έκανε να αποφασίσει για το Ισραήλ; Η χώρα έπρεπε να έχει μικρό πληθυσμό με καλά συστήματα συλλογής δεδομένων, λέει. Η Ελλάδα ήταν μια επιλογή, αλλά η ηλεκτρονική ιατρική καταγραφή των δεδομένων ήταν στο μηδέν.
«Το μεγαλύτερο πράγμα που έγινε σαφές ήταν ότι ο Μπίμπι (Νετανιάχου) ήταν πάνω από όλα, ήξερε τα πάντα», λέει ο Μπουρλά. «Με πήρε τηλέφωνο 30 φορές, ρωτώντας: Τι γίνεται με τους νέους; Τι κάνεις για τη νοτιοαφρικανική παραλλαγή; Είμαι βέβαιος ότι το έκανε για τους ανθρώπους του, αλλά είμαι επίσης βέβαιος ότι σκεφτόταν: Θα μπορούσε να με βοηθήσει πολιτικά».
Αυτό αποδείχθηκε λανθασμένος υπολογισμός, δεδομένου ότι ο Νετανιάχου έχασε την εξουσία του, αν και κατά τον Μπουρλά «για το συγκεκριμένο ζήτημα τα έκανε όλα πολύ καλά».
Το κυρίως μενού
Τα κυρίως πιάτα φτάνουν. Ο Μπουρλά πηγαίνει στο αρνί του με μεράκι. Στην απέναντι μεριά του τραπεζιού το ψάρι ψημένο στη σχάρα, φρέσκο και ξεκοκκαλισμένο. Οι τιμές σε αυτή την άκρη της Γης είναι πολλαπλάσια υψηλότερες από ό,τι για το ίδιο φαγητό στη Θεσσαλονίκη. Η ελληνική σαλάτα κοστίζει 32 δολάρια!
Οι υψηλές τιμές, ειδικά στις ΗΠΑ, είναι και η αχίλλειος πτέρνα της Big Pharma. Η βιομηχανία επικρίνεται τακτικά επειδή χρεώνει υπερβολικά και χρησιμοποιεί τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας της για να εμποδίσει εναλλακτικές λύσεις χαμηλού κόστους.
Φινάλε με εσπρέσο
Το γεύμα έχει τελειώσει και οι δύο θαμώνες του Milos παραγγέλνουν εσπρέσο λούνγκο. Ο καφές φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά και οι συζητήσεις γίνονται πιο προσωπικές. Για τον CEO της Pfizer η σεφαραδίτικη καταγωγή του ήταν άγνωστη μέχρι πρόσφατα. Οπως και ότι οι γονείς του γλίτωσαν από το Ολοκαύτωμα. «Ακόμη και οι πιο στενοί μου φίλοι γνώριζαν ελάχιστα», λέει ο ίδιος.
Οταν ο πατέρας του επέστρεψε από την Αθήνα όπου είχε κρυφτεί μετά το τέλος του πολέμου το 1945, έμαθε ότι οι γονείς του και δύο από τα τρία αδέλφια του ήταν μεταξύ των δεκάδων χιλιάδων Εβραίων από τη Θεσσαλονίκη που είχαν χάσει τη ζωή τους. Αργότερα, ο πατέρας του Μπουρλά συνάντησε τη μητέρα του, η οποία είχε γλιτώσει από την εκτέλεση. Είχε συλληφθεί και επέζησε μόνο επειδή ο χριστιανός κουνιάδος της έδωσε «όλα τα χρήματά του για να πληρώσει δωροδοκίες». Ο Μπουρλά λέει ότι αυτή είναι η «ιστορία της μητέρας» του, όχι δική του.
Σε αντίθεση με ορισμένους επιζώντες, οι συγγενείς του μιλούσαν για τις εμπειρίες τους σε οικογενειακά δείπνα. «Ποτέ δεν μίλησαν με εκδίκηση. Αν έχετε δει μια ιταλική ταινία, τη «La Vita e Bella», ήταν κάπως έτσι: μια ιστορία τρόμου αλλά δοσμένη με χιούμορ».
Η μητέρα του μετέτρεψε τις φρικτές εμπειρίες της σε κάτι που πλησιάζει την ελπίδα. «Η ζωή είναι θαυματουργή», μου είχε πει. «“Στεκόμουν μπροστά σε μια ομάδα ενόπλων, δευτερόλεπτα πριν τραβήξουν τη σκανδάλη και επέζησα. Και κοίτα με τώρα. Τίποτα δεν είναι αδύνατον. Μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε”».
Ο πατέρας του ήταν λιγότερο σίγουρος. «Αυτό που πήρα από τον μπαμπά μου ήταν να προσδιορίζω τι μπορεί να πάει στραβά», λέει ο ίδιος.