Πρόσφατα στην Αυστραλία, κατά τη διάρκεια μιας ζωντανής ραδιοφωνικής εκπομπής η παρουσιάστρια Αβάνι Ντίας κόπηκε απότομα στον αέρα. Ενώ μιλούσε με τον συνάδελφό της Τζέιμς Βαλεντάιν, η Ντίας είπε ότι ο Αγιος Βασίλης δεν είναι αληθινός και κόντεψε να καταστρέψει το χριστουγεννιάτικο όνειρο πολλών οικογενειών.
Μιλώντας για το περιστατικό, ο βετεράνος του ραδιοφώνου Τζέιμς Βαλεντάιν σχολίασε αργότερα ότι ο κίνδυνος να εκφραστούν διαμαρτυρίες ήταν πολύ υψηλός γιατί πάρα πολλά παιδιά άκουγαν την εκπομπή μαζί με τους γονείς τους. Κάποια πράγματα, όπως η πίστη στον Αγιο Βασίλη, είναι ιερά. «Το να τα υποβαθμίζεις, απλά και μόνο για χάρη μιας συνομιλίας στον αέρα, είναι μια πράξη εξαιρετικά δυσάρεστη, που δεν πρέπει να ενθαρρύνεται», δήλωσε ο Βαλεντάιν.
Και το να υποτιμάς τον Αγιο Βασίλη λίγο πριν από το τέλος μιας τόσο φρικτής χρονιάς είναι βέβαιο ότι δεν μπορεί να προκαλέσει το παραμικρό χαμόγελο, γράφει στον Guardian ο αυστραλός φιλόσοφος Ματ Μπίαρντ. Είναι Χριστούγεννα και ο Αγιος πρέπει να είναι μπροστά και στο κέντρο. Ο δρ Αντονι Φάουτσι, επικεφαλής των επιδημιολόγων στις ΗΠΑ διαβεβαίωσε, εξάλλου, τα παιδιά ότι πήγε ο ίδιος στον Βόρειο Πόλο και τον «εμβολίασε» ώστε να παραδώσει τα δώρα του με ασφάλεια. Aκόμη και ο ΠΟΥ κήρυξε τον Αγιο «απρόσβλητο» από τον ιό, που προκαλεί Covid-19, και τον εφοδίασε με μια ειδική… άδεια, με την οποία μπορεί να ταξιδέψει παντού για να μεταδώσει την γιορτινή χαρά σε έναν κόσμο τρομαγμένο από την παγκόσμια πανδημία.
Ρωτήστε μερικές οικογένειες τι σημαίνει ο Αγιος Βασίλης, και θα σας πουν έναν σωρό πράγματα, γράφει ο Μπίαρντ. Αντιπροσωπεύει τη γενναιοδωρία, το θαύμα, τη μαγεία των Χριστουγέννων, και το πνεύμα της προσφοράς. Θα σας πουν, επίσης, ότι ενθαρρύνει την καλή συμπεριφορά. Ο Αγιος ξέρει αν ήσουν καλός ή κακός, και έχει έναν σωρό λόγους σε «περιτύλιγμα δώρου» γιατί θα πρέπει να είσαι το ένα και όχι το άλλο.
Παρόλα αυτά, φέτος ο Ματ Μπίαρντ νιώθει υποχρεωμένος να γίνει λίγο «γκρινιάρης». Πρέπει να λέμε στα παιδιά μας την αλήθεια για τον Αγιο Βασίλη και πρέπει να το κάνουμε όχι για να τον «θάψουμε» αλλά για να τον επαινέσουμε, υποστηρίζει. Επειδή εδώ κρύβεται το μυστικό των Χριστουγέννων, που κανείς δεν μας είπε: λέγοντας στα παιδιά ότι ο Αγιος Βασίλης είναι πραγματικός τον καταστρέφεις. Ολα τα καλά πράγματα που φέρνει ο Αγιος Βασίλης, γίνονται καλύτερα γνωρίζοντας ότι είναι ένα παραμύθι ενώ πιστεύοντας ότι είναι αληθινός αποκλείεται να συμβούν μερικά από τα καλύτερα χαρακτηριστικά του.
Ας ξεκινήσουμε με την πειθαρχία. Μιλώντας για κίνητρα, ο Αγιος Βασίλης είναι λίγο πολύ το ισοδύναμο του καρότου που αφήνουμε έξω από το σπίτι για τον τάρανδο του. Είναι η ανθρώπινη ενσάρκωση ενός καρμικού λογαριασμού δικαιοσύνης, μιας ηθικής οικονομίας, όπου ο πλούτος και οι ανταμοιβές ρέουν στους ενάρετους. Με άλλα λόγια κάντε καλό στους άλλους και το καλό θα συμβεί σε εσάς…
Πράγματι, θα ήταν ένα λαμπρό μάθημα, αν ήταν αλήθεια! Αλλά μιλώντας ως φιλόσοφος και πρώην «φοβερό» παιδί, ο Μπίαρντ μας διαβεβαιώνει ότι δεν είναι. Δεν υπάρχει ηθική οικονομία. Πολύ συχνά, η κακή συμπεριφορά έχει αποτελέσματα, ανταμοιβές, προβολή και προεδρίες… Και η πίστη ότι ο Αγιος Βασίλης είναι πραγματικός, ρίχνει λάδι στη φωτιά. Σχεδόν κανένα παιδί δεν στερείται τα δώρα επειδή είχε κακή συμπεριφορά. Νταής το μονάκριβό σας; Δεν έχει σημασία. Εχει λαμβάνειν από τον Αγιο Βασίλη απλά και μόνο γιατί είναι παιδί.
Το ξέρουμε -και το ξέρουν και εκείνα- ότι οι απειλές για κάρβουνα αντί για δώρα την ημέρα των Χριστουγέννων είναι μπούρδες. (Ασε που η σκέψη και μόνο ότι κάποιοι γονείς μπορεί να το κάνουν, τρομάζει τον Μπίαρντ και ταυτόχρονα θαυμάζει την προθυμία τους να αντιμετωπίσουν το τραύμα που θα ακολουθήσει).
Η πίστη, ότι ο μεγαλόσωμος γέρος με την άσπρη γενειάδα και το κόκκινο κοστούμι υπάρχει, δεν βοηθάει στην περίπτωση της πειθαρχίας. Θα μπορούσε, όμως, να είναι κάτι καλύτερο: όχι μια απειλή, αλλά μια ιδέα που θα προκαλούσε τη φαντασία και την ενσυναίσθηση των παιδιών μας. Εάν υπάρχει ο Αη Βασίλης, τα αφήνουμε όλα στην καλή του θέληση. Αλλά αν είναι κάτι που δημιουργούμε όλοι μαζί, εξαρτάται από τον καθένα να γίνει Αγιος για τον άλλο. Οπως γράφει ο φιλόσοφος Ντέιβιντ Κάιλ Τζόνσον, «Εξαπατώντας τα παιδιά και κάνοντάς τα να πιστεύουν ότι ο Αγιος Βασίλης υπάρχει, τους στερούμε την ευκαιρία να φανταστούν ότι το κάνει».
Σε τελική ανάλυση η πραγματική χαρά του Αη Βασίλη είναι ένα είδος παιχνιδιού, το καλύτερο του είδους, γιατί είναι γεμάτο μαγεία, θαύματα και παραλογισμούς. «Και μου προκαλεί τεράστια έκπληξη η επιμονή ότι είναι σημαντικό για τα παιδιά μας να πιστεύουν πως υπάρχει ένα εξελιγμένο παγκόσμιο σύστημα παρακολούθησης το οποίο διευθύνεται από έναν άνδρα με μια αγέλη από καλοκάγαθους ταράνδους που σέρνουν το έλκηθρό του σε όλο τον κόσμο με δώρα για όλους», γράφει ο Μπίαρντ.
Ωστόσο, τα περισσότερα παιδιά θα μπορούσαν παίξουν φανταστικά παιχνίδια βασισμένα σε ακόμη πιο παράλογες καταστάσεις και να βουτήξουν σε χαρακτήρες και κόσμους με σαφείς κανόνες και όρια, που θα έχουν δημιουργήσει εκείνα, χωρίς την ψευδαίσθηση ότι ο κόσμος είναι πραγματικός. Το παιχνίδι δεν είναι λιγότερο σημαντικό όταν ξέρουν ότι δεν είναι πραγματικό. Από μια άποψη, είναι ακόμη πιο σπουδαίο επειδή τότε το έργο τους ανήκει. Για τα παιδιά, για να είναι ξεχωριστό κάτι, δεν χρειάζεται να είναι πραγματικό. Αρκεί απλά να είναι ξεχωριστό.
Δεν χρειαζόμαστε ψέματα για να πειθαρχήσουμε τα παιδιά μας, και πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους για να ανακτήσουμε την αθωότητα και τη μαγεία της δικής μας παιδικής ηλικίας, αντί να ζούμε μέσω των παιδιών μας
Ξαφνικά, λοιπόν, μπορούμε να έχουμε έναν πραγματικά μαγικό Αγιο Βασίλη, που δεν δεσμεύεται από τους κανόνες της γνωστής ιστορίας. Μπορεί να είναι εξωγήινος, άντρας, γυναίκα, πολική αρκούδα ή σούπερ επιστήμονας με μοβ μαλλιά. Αυτός ο Αγιος Βασίλης μπορεί να μας φέρει κοντά σαν οικογένεια, και να μας κάνει να δώσουμε χαρά ο ένας στον άλλο, γιατί δεν είναι εκείνος εκεί για να το κάνει, αλλά εμείς.
Με άλλα λόγια μπορούμε να έχουμε και τον σκύλο χορτάτο και την πίτα ολόκληρη, τη μαγεία χωρίς ψέματα για τον Αγιο Βασίλη. Και εάν το αποδεχόμαστε όλοι, θα μπορούσαμε επίσης να απαρνηθούμε μια από τις πιο κοινές δικαιολογίες για να μην πούμε στα παιδιά μας την αλήθεια, ότι δηλαδή θα χαλάσουν τη μαγεία στα άλλα παιδιά.
Λέγοντας την αλήθεια το ψέμα χάνει τη δύναμή του. Γιατί το ψέμα έχει δύναμη. Γι’ αυτό, εξάλλου, το κρατάμε. Εχει πειθαρχική δύναμη, και επιτρέπει στους γονείς να ελέγχουν τα παιδιά. Εχει συμβολική δύναμη, καθώς αντιπροσωπεύει την χαμένη αθωότητα των παιδικών μας χρόνων. Εχει, επίσης, σχεσιακή δύναμη: το παραμύθι του Αη Βασίλη συνδέει γονείς και παιδιά και έτσι, για μερικούς, όταν το ψέμα αποκαλύπτεται αντιπροσωπεύει μια τεράστια προδοσία.
Μέρος αυτής της δύναμης, όμως, πρέπει να το αφήσουμε. Δεν χρειαζόμαστε ψέματα για να πειθαρχήσουμε τα παιδιά μας, και πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους για να ανακτήσουμε την αθωότητα και τη μαγεία της δικής μας παιδικής ηλικίας, αντί να ζούμε μέσω των παιδιών μας. Η άλλη δύναμη -της σύνδεσης, της χαράς και της γιορτινής διασκέδασης- μπορεί να δημιουργηθεί καλύτερα και να είναι πιο βιώσιμη αν δεν στηρίζεται σε ψέματα.
Αν δεν είμαστε προσκολλημένοι στις παραδόσεις με τις οποίες μεγαλώσαμε, μπορούμε να τις μετατρέψουμε σε κάτι ριζοσπαστικό: Μπορούμε να έχουμε τη μαγεία του Αη Βασίλη χωρίς τις μπούρδες. Και αυτό μπορεί να είναι το πραγματικό θαύμα των Χριστουγέννων, επιμένει ο αυστραλός φιλόσοφος, συνεργάτης του Ethics Center και τακτικός αρθρογράφος σε θέματα φιλοσοφίας και ηθικής.