Ναι οι οθόνες (PC, smartphones, tablets) έχουν κάνει κατάληψη στη ζωή μας. Εμείς λειτουργούμε πια σαν πειθήνια όργανά τους. Ξυπνάμε το πρωί κι αντί ν΄ανάψουμε τσιγάρο αρπάζουμε το κινητό να δούμε τι χάσαμε, τις ώρες που κοιμόμασταν.
Προσέξτε τον παραλληλισμό: τσιγάρο – κινητό. Το τσιγάρο, ως σωματική εξάρτηση που βλάπτει, το κόψαμε. Το κινητό, παρότι το αναγνωρίζουμε ως πνευματική και ψυχική εξάρτηση, δεν το κόβουμε. Για παράδειγμα μέσα στο σπίτι οι νέοι γονείς δεν καπνίζουν μπροστά στα παιδιά. Παίζουν όμως συνεχώς με τις οθόνες τους.
Οπότε με τα παιδιά και τις οθόνες τι γίνεται; Ο Στιβ Τζομπς και ο Μπιλ Γκέιτς είχαν κάποτε δηλώσει πως δεν επέτρεπαν στα δικά τους να κολλάνε πολλές ώρες. Λέγεται πως τα παιδιά που παίζουν συνέχεια με τα μοντέρνα μέσα κινδυνεύουν να πάθουν κατάθλιψη, διαταραχή συγκέντρωσης ακόμη και ψύχωση.
Η αλήθεια πάντως είναι πως μία τέτοια εικόνα φαίνεται να έχουν περισσότερο οι φίλοι μου παρά τα παιδιά τους. Αυτοί βαριούνται την ώρα που τους μιλάω και κοιτάζουν την οθόνη τους – λένε ότι κοιτάζουν επειδή ήρθε social μήνυμα. Αυτοί δεν μπορούν να συγκεντρωθούν και να ψάξουν αποτελεσματικά κάτι συγκεκριμένο στην οθόνη τους – αδυνατούν να βρουν την κατάλληλη λέξη σε μία τυχαία αναζήτηση. Αυτοί παθαίνουν υστερία όταν τους τελειώνει η μπαταρία μέσα στο μπαρ και δίνουν τη συσκευή στους σερβιτόρους για να τη φορτίσουν (με το καλώδιο του μπάρμαν!).
Τα παιδιά γενικώς τα βλέπω πιο ψύχραιμα. Παίζουν, βλέπουν στο Youtube διάφορα, κοινωνικοποιούνται δια ζώσης με τις συσκευές (δείχνει το ένα στο άλλο, μοιράζονται αυτά που βλέπουν κτλ.). Γενικώς όπως έχει εξελιχθεί η κατάσταση, κοινωνικά τουλάχιστον περισσότερο θα τα απομόνωνε η έλλειψη της οθόνης παρά το κόλλημα πάνω της.
Διάβαζα τις προάλλες ένα άρθρο στους New York Times, της αυστραλής γιατρού Λίζα Πράιορ με τίτλο «Χαλαρώστε και αφήστε να παιδιά σας να ενδώσουν στην TV».
Μου θύμισε κάτι που συνέβαινε όταν ήμασταν εμείς παιδιά, στα ‘70s και στα ‘80s. Τότε είχαμε τη μανία με την τηλεόραση.
Θυμάστε τι γινόταν; «Χαζοκούτι» την ανέβαζε ο πατέρας μου «χαζοκούτι» την κατέβαζε. Κι όσο εκείνος μας απαγόρευε να βλέπουμε, τόσο εγώ ήθελα να μη χάνω ούτε τις διαφημίσεις. Μόνο οι ειδήσεις και η «Αθλητική Κυριακή» δεν με ενδιέφεραν.
Επίσης τότε η τηλεόραση κατηγορήθηκε για κλείσιμο των σινεμά. Ότι ο κόσμος κλεινόταν στο σπίτι του στο «χαζοκούτι» και δεν έβγαινε στη γειτονιά να μιλήσει και να κοινωνικοποιηθεί και δεν πήγαινε ούτε σινεμά επειδή βαριόταν.
Εδώ έχω δύο αντεπιχειρήματα:
Πρώτον οι Ελληνες μετά τα ‘60s έπαψαν να πηγαίνουν σινεμά βασικά επειδή ξεφούσκωσε η φούσκα του ελληνικού κινηματογράφου. Οι αίθουσες πριν γέμιζαν με τη Βουγιουκλάκη να παίζει ΦΙΝΟ. Όταν τέλειωσε αυτό, έκλεισαν οι κινηματογράφοι στις γειτονιές.
Δεύτερον, εκείνα τα χρόνια είχαν ήδη αρχίσει να δυσκολεύουν οι μετακινήσεις στα αστικά κέντρα. Οι άνθρωποι επέστρεφαν κατάκοποι από τη δουλειά και ήθελαν την ησυχία τους – δεν είχαν όρεξη για οδικά «ταξίδια» με μποτιλιάρισμα μέσα στις πόλεις προκειμένου να συναντήσουν τους επίσης κατάκοπους φίλους τους. Δεν είχαν όρεξη ούτε να μιλήσουν με τους άλλους ένοικους των πολυκατοικιών – οι ένοικοι είθισται να αλληλομισιούνται. Η τηλεόραση λοιπόν ήταν μια κάποια βολική λύση. Ηταν η νέα «κοινωνικοποίηση» της οικογένειας. Κάθονταν όλοι μαζί στο σαλόνι και παρακολουθούσαν το «χαζοκούτι».
Άλλο επιχείρημα κατά της τηλεόρασης τη δεκαετία του 1980 ήταν ότι μας παρέσυρε και δεν διαβάζαμε λογοτεχνία. Δεν θα συμφωνήσω. Ως παιδιά τότε μπορούσαμε να διαχωρίσουμε και να εκτιμήσουμε διαφορετικά τη μία ψυχαγωγία από την άλλη. Και σε κάθε περίπτωση, διαβάζαμε περισσότερο απ΄ό,τι διαβάζουν σήμερα οι ενήλικοι χρήστες των οθονών – οι οποίοι ούτε τo kindle δεν ανοίγουν. Τα παιδιά όμως ίσως να διαβάζουν περισσότερο…
Η Πράιορ αναφέρει στο άρθρο της πως μια έρευνα στην Αυστραλία έδειξε ότι το 1/3 των παιδιών που δεν έχουν πάει ακόμα σχολείο και τα 2/3 των μαθητών δημοτικού έχουν ήδη smartphones και tablets και ότι τα μισά από αυτά χειρίζονται τις οθόνες τους χωρίς επιτήρηση.
Η επικεφαλής ερευνήτρια, Ανθέα Ρόουντς, λέει πως αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό αλλά θίγει το θέμα του ύπνου για τα παιδιά. Ο ύπνος πλήττεται και αυτό είναι κακό.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και μια περσινή έρευνα της Αμερικανικής Ακαδημίας της Παιδιατρικής. Οι αμερικανοί μελετητές επισημαίνουν περισσότερα οφέλη παρά μειονεκτήματα για τα παιδιά από τη χρήση των μοντέρνων μέσων αρκεί τα τελευταία να μην εμποδίζουν τον ύπνο και τη σωματική άσκηση.
Η Πράιορ ως μητέρα δύο παιδιών, πέντε και επτά ετών, ανησυχεί μήπως αυτές οι απόψεις λειτουργούν σαν παρηγοριά για την ίδια και γι’ αυτό τις υιοθετεί.
Εγώ πάλι παρατηρώντας τους φίλους μου και τον πανικό τους για το θέμα, θα έλεγα πως μάλλον δεν υπάρχει και τόσο μεγάλο πρόβλημα. Κι αν υπάρχει δεν θα λυθεί με τις απαγορεύσεις. Τα παιδιά πάντα ακολουθούν πρώτα και διαισθητικά το πνεύμα της εποχής. Οι μεγαλύτεροι, πάνε πίσω από αυτό και το περιεργάζονται…