Αποτελεί ένα εξαιρετικό επιχείρημα όσον αφορά την ανάγκη για σημαντικές επενδύσεις στην εκπαίδευση, μια μελέτη που παρουσιάζει ο Economist και εκπόνησαν ο Γκέρχαρντ Τόους από το New Economic School της Μόσχας και ο Πιερ-Λουί Βεζινά από το King’s College του Λονδίνου.
Οι δύο ερευνητές ανέλυσαν την οικονομική ανάπτυξη σε περιοχές που βρίσκονται σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από τις τοποθεσίες όπου ορθώνονταν έως τα τέλη της δεκαετίας του 1950 τα σοβιετικά γκούλαγκ, τα διαβόητα στρατόπεδα/φυλακές καταναγκαστικής εργασίας, καταστολής και τιμωρίας όπου από το 1921 έως το 1959 το σοβιετικό καθεστώς κρατούσε 2,65 εκατομμύρια ανθρώπους που συνελήφθησαν με την κατηγορία της «αντεπαναστατικής δράσης» και χαρακτηρίστηκαν «εχθροί του λαού».
«Δεν ήταν όλοι οι εχθροί του λαού αντιφρονούντες», επισημαίνεται στο δημοσίευμα του Economist, καθώς το να ανήκει κάποιος στην μικροαστική τάξη ήταν επαρκής λόγος για καταλήξει σε κάποιο γκούλαγκ. Κατ’ επέκταση, οι «εχθροί του λαού» έτειναν να είναι σπουδαγμένοι.
Κατάδικοι με πτυχίο
Το 1939 στην ΕΣΣΔ πτυχίο πανεπιστημίου είχε το 1% όλων όσοι συμμετείχαν στην τελευταία απογραφή αλλά και το 2% όλων όσοι ήταν έγκλειστοι σε κάποιο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας. Μεταξύ των «εχθρών του λαού», την περίοδο 1927-1953, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 15%, οπότε ο εγκλεισμός τους στα διάφορα γκούλαγκ που υπήρχαν διάσπαρτα ανά τη σοβιετική επικράτεια επέφερε μια μετεγκατάσταση της σοβιετικής διανόησης. Και, σύμφωνα με τη μελέτη των Γκέρχαρντ Τόους και Πιερ-Λουί Βεζινά, οι περιοχές όπου φυλακίστηκαν οι μορφωμένοι «εχθροί του λαού» εξακολουθούν να ωφελούνται οικονομικά από αυτήν την καταναγκαστική εσωτερική μετανάστευση.
Βάση της μελέτης αποτέλεσαν τα στοιχεία όσον αφορά τη σύσταση του πληθυσμού των εγκλείστων στα 79 στρατόπεδα/φυλακές που λειτουργούσαν το 1952 στη Σοβιετική Ενωση. Από αυτά μόνον εννέα προορίζονταν αποκλειστικά για αντιφρονούντες και πολιτικούς κρατούμενους, καθώς συνήθως οι «εχθροί του λαού» κρατούνταν μαζί με κοινούς εγκληματίες σε μεγάλες φυλακές που βρίσκονταν σε αραιοκατοικημένες και απρόσιτες περιοχές.
Στη συνέχεια, οι δύο ερευνητές συνέκριναν τα τρέχοντα επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης σε ακτίνα 30 χιλιομέτρων από όπου βρίσκονταν τα στρατόπεδα εργασίας, διαπιστώνοντας ότι, όσο περισσότεροι «εχθροί του λαού» κρατούνταν σε ένα στρατόπεδο τόσο περισσότερο πλούσιοι και μορφωμένοι είναι σήμερα οι άνθρωποι που ζουν στην ευρύτερη περιοχή.
Ευμάρεια και μόρφωση
Μια αύξηση κατά 10% των «εχθρών του λαού» αντιστοιχούσε σε αύξηση των μισθών κατά 8%, σε αύξηση των κερδών ανά εργάτη κατά 23%, σε αύξηση των επιχειρήσεων ο μέσος εργαζόμενος των οποίων είχε φοιτήσει σε πανεπιστήμιο επίσης κατά 23%, σε αύξηση της ισχύος φωτός που εκπεμπόταν κατά τη διάρκεια της νύχτας ανά άτομο κατά 21%.
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, στις περιοχές κοντά σε πρώην στρατόπεδα στα οποία είχαν φυλακιστεί πολλοί «εχθροί του λαού», άρχισε να αυξάνεται ασυνήθιστα γρήγορα και ο αριθμός των εγγεγραμμένων εταιρειών. Επιθυμώντας να εξηγήσουν και το εν λόγω φαινόμενο οι δύο ερευνητές αναζήτησαν στοιχεία όσον αφορά τους τόπους που εγκαταστάθηκαν οι «εχθροί του λαού» μετά την απελευθέρωσή τους.
Εως το 1959 δεν τους επιτρεπόταν να επιστρέψουν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους, ούτε να εγκατασταθούν σε κάποια από τις μεγάλες πόλεις της ΕΣΣΔ. Καθώς τα στρατόπεδα εργασίας μετατράπηκαν σε εταιρικές πόλεις (όπου σχεδόν όλα τα καταστήματα και οι κατοικίες ανήκουν σε μια εταιρεία που είναι επίσης ο κύριος εργοδότης) οι διευθυντές στις κρατικές επιχειρήσεις προσλάμβαναν πρώην κατάδικους, οι οποίοι συχνά επέλεγαν να παραμείνουν εκεί όπου είχαν αποκτήσει νέους φίλους και οικογένεια.
Οι επόμενες γενιές
Στοιχεία όσον αφορά τους τόπους όπου εγκαταστάθηκαν οι πρώην «εχθροί του λαού» οι δύο ερευνητές δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν. Ωστόσο δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε το 2016 αποκάλυψε πως οι άνθρωποι με μόνιμη κατοικία κοντά σε πρώην γκούλαγκ με υψηλά ποσοστά «εχθρών του λαού», ήταν ιδιαίτερα πιθανό να έχουν συγγενείς που υπήρξαν πολιτικοί κρατούμενοι. Επιπλέον το 42% εκείνων που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση και οι παππούδες τους είχαν καταδικαστεί και φυλακιστεί ως «εχθροί του λαού», είχαν φοιτήσει σε πανεπιστήμιο.
«Αυτά τα στοιχεία αποκαλύπτουν μία αιτία πίσω από τη συσχέτιση. Πολλοί “εχθροί του λαού” εγκαταστάθηκαν κοντά στις φυλακές τους και είχαν καλά μορφωμένα παιδιά που παρέμειναν στις ίδιες περιοχές και έφεραν στον κόσμο μία ακόμη μορφωμένη και εύπορη γενιά. Ο Ιωσήφ Στάλιν έκανε ό,τι μπορούσε για εξαφανίσει τους φερόμενους ως εχθρούς του. Ενδεχομένως να παρηγορούνταν οι “εχθροί του λαού” εάν γνώριζαν πως το ανθρώπινο κεφάλαιό τους θα επιβίωνε περισσότερο από τα γκούλαγκ κατά έξι δεκαετίες», συνοψίζει ο Economist.