Ο κύβος ερρίφθη. Το κιλό δεν θα είναι ποτέ αυτό που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Η ανακοίνωση του Διεθνούς Γραφείου Μέτρων και Σταθμών είναι ξεκάθαρη: «Το κιλό θα ορίζεται πλέον με βάση τη Σταθερά Πλανκ». Τι σημαίνει αυτό;
Πρακτικά και στην καθημερινότητά μας, τίποτα. Εκτός αν κάποιος εμπορεύεται διαμάντια σε τόνους. Η ιστορική αλλαγή που έγινε χθες αφορά την αύξηση κατά 10 μικρογραμμάρια (μg) ανά κιλό προς «τετραγωνισμό».
Σε απλά μαθηματικά και σύμφωνα με ταχύτατους υπολογισμούς, κάθε κιλό έχει 1 δισεκατομμύριο μικρογραμμάρια. Αρα από σήμερα τα 100.000 κιλά, θα έχουν ένα γραμμάριο παραπάνω. Και φυσικά οι 10.000 τόνοι θα ζυγίζουν ένα κιλό περισσότερο, σε σχέση με αυτό που ζύγιζαν προχθές.
Οποιος δηλαδή κάνει φορτωτική 10.000 τόνων, θα πρέπει από σήμερα να προσθέσει ακόμη ένα κιλό και προφανώς να ανεβάσει κατά κάποια λεπτά του ευρώ την αξία των προϊόντων του. Εκτός εάν πουλάει πολύτιμους λίθους, οπότε η τιμή θα πρέπει να αλλάξει κατά κάποια ευρώ, εάν εφαρμόσει το νέο σύστημα μέτρησης του κιλού.
Ποιος ο λόγος της ιστορικής αποκαθήλωσης μιας μονάδας μέτρησης που ισχύει εδώ και 130 χρόνια στις περισσότερες χώρες του κόσμου; Η μείωση του βάρους με τα χρόνια του αληθινού κιλού και η αντικατάστασή του με κάτι πολύ πιο σταθερό, αλλά άυλο.
Το «αληθινό» κιλό, που φυλάσσεται σε μορφή κυλίνδρου κατασκευασμένο από πλατίνα και ιρίδιο, αποτελούσε μέχρι σήμερα το παγκόσμιο πρότυπο για τη μέτρηση της μάζας. Πλέον, σημείο αναφοράς θα έχει μία φυσική σταθερά.
Αυτή του Μαξ Πλανκ, που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το μέγεθος των κβάντα, κάτι «πολύ σταθερό» όπως σχολιάζουν οι επιστήμονες, και η αναθεώρηση που πραγματοποιήθηκε έχει ως στόχο να κάνει τις μονάδες μέτρησης πιο σταθερές και αξιόπιστες σε βάθος χρόνου, συνδέοντας τις μετρήσεις στο μικροσκοπικό επίπεδο (ατομικό και κβαντικό) με τις μετρήσεις στο μακροσκοπικό επίπεδο.
Την απόφαση πήραν πέρυσι αντιπρόσωποι από τα 60 κράτη-μέλη του Διεθνούς Γραφείου Μέτρων και Σταθμών (ΒΙΡΜ), μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, στις Βερσαλίες της Γαλλίας, στο πλαίσιο της 26ης Γενικής Συνδιάσκεψης για τα Μέτρα και τα Σταθμά (CGPM). Εντάσσεται δε στο πλαίσιο της αναθεώρησης του Διεθνούς Συστήματος Μονάδων (SI).
Θα μας αλλάξουν και τον χρόνο
Στο μέλλον αναμένεται μια ακόμη αναθεώρηση του ορισμού του δευτερολέπτου, το οποίο είχε ορισθεί εκ νέου το 1967 ως «ατομικό δευτερόλεπτο», με βάση τις ταλαντώσεις της ακτινοβολίας μικροκυμάτων από το άτομο του καισίου-133. Καθώς όμως πλέον κατασκευάζονται ολοένα πιο ακριβή ατομικά ρολόγια, μέχρι το 2030 εκτιμάται ότι θα έχει αλλάξει ξανά ο ορισμός του.
Οσο για το «Μεγάλο Κιλό», το Διεθνές Γραφείο Μέτρων και Σταθμών δεν θα πετάξει το installation στα σκουπίδια, αλλά θα το φυλάξει και κατά καιρούς θα το «καλιμπράρει» ως δευτερεύον πρότυπο της μάζας. Και βέβαια, ο απλός άνθρωπος δεν θα καταλάβει την αλλαγή, καθώς τίποτε δεν θα αλλάξει στον τρόπο που ζυγίζονται οι πατάτες του στο μανάβικο!
Πώς καθιερώθηκε το μετρικό σύστημα
1790
Ο βουλευτής Ταλεϊράνδος κάνει στην Εθνοσυνέλευση πρόταση για την ενοποίηση των μέτρων και σταθμών στη Γαλλία.
Η Ακαδημία Επιστημών χρεώνεται τη μελέτη του προβλήματος.
Η Ακαδημία Επιστημών υιοθετεί τη δεκαδική κλίμακα σε όλες τις μετρήσεις, πράγμα που δεν ίσχυε έως τότε.
1791
Η Ακαδημία Επιστημών αναζητεί μια σταθερή αναφορά στην οποία θα μπορούσε να βασιστεί ο ορισμός μιας μονάδας με οικουμενικό χαρακτήρα.
Συγκεντρώνει το ενδιαφέρον της σε τρεις εναλλακτικές επιλογές: το μήκος του εκκρεμούς που μετράει το δευτερόλεπτο, το τέταρτο του γήινου Ισημερινού και το τέταρτο ενός γήινου Μεσημβρινού. Τελικά αποφασίζει να υιοθετήσει ως μονάδα μήκους το δεκάκις εκατομμυριοστό του ενός τετάρτου του Μεσημβρινού της και ονομάζει αυτή τη μονάδα «METRE» (ΜΕΤΡΟ).
Η Γαλλική Εθνοσυνέλευση, με νόμο της 30ής Μαρτίου 1791, υιοθετεί την παραπάνω πρόταση της Ακαδημίας Επιστημών και αναθέτει στους αστρονόμους J.B. Delambre και P.F. Mechain να μετρήσουν τον Μεσημβρινό. Αναθέτει επίσης στον Laνoisier να καθορίσει μια μονάδα βάρους (μάζας) βασισμένη σε γνωστό όγκο νερού.
1793-1795
Πριν ακόμη ολοκληρωθεί η μέτρηση του Μεσημβρινού, η Συμβατική Εθνοσυνέλευση ψηφίζει νόμους που καθιστούν υποχρεωτική τη χρήση του μετρικού συστήματος στη Γαλλία. Βασικές μονάδες είναι το μέτρο, το γραμμάριο , το λίτρο και το αρ (= 100 τετρ. μέτρα).
1799
Αφού έχει ολοκληρωθεί η μέτρηση του Μεσημβρινού, κατασκευάζονται δύο πρότυπα αναφοράς από λευκόχρυσο, ένα για το μέτρο και ένα για το κιλό. Φυλάσσονται στα Εθνικά Αρχεία της Γαλλίας και έκτοτε γίνονται γνωστά ως Μέτρο και Χιλιόγραμμο των Αρχείων. Με νόμο της 10ης Νοεμβρίου 1799, καθιερώνονται ως τα οριστικά πρότυπα αναφοράς του μέτρου και του κιλού σε ολόκληρη τη Γαλλική Δημοκρατία.
1840
Παρά τις προσπάθειες της πολιτείας, η διάδοση του μετρικού συστήματος στη Γαλλία θα γνωρίσει πολλές δυσκολίες και αντιστάσεις. Η εφαρμογή του θα γενικευτεί και θα γίνει πραγματικά υποχρεωτική μόνο από το 1840, εξήντα ολόκληρα χρόνια μετά την αρχική νομοθέτησή του. Το μετρικό σύστημα θα αρχίσει σιγά σιγά να εξαπλώνεται και σε άλλες χώρες. Το 1816, υιοθετείται από το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο . Η Ισπανία το υιοθετεί το 1849. Μετά το 1860 αρχίζει να εξαπλώνεται και στη Λατ . Αμερική. Στην Αγγλία και στις ΗΠΑ επιτρέπεται η χρήση του μετρικού συστήματος το 1864 και το 1866 αντίστοιχα.
Στην Ελλάδα οι πρώτοι νόμοι που καθιστούν υποχρεωτική τη χρήση του μετρικού συστήματος εκδίδονται το 1836. Ωστόσο η πλήρης εφαρμογή του θα πραγματοποιηθεί πολύ αργότερα.