Η γενιά του Netflix γνωρίζει τι θέλει και πλέον μπορεί να το βρίσκει. Η νέα γενιά θέλει να παρακολουθεί τηλεοπτικά προγράμματα, σειρές και ταινίες όποτε θέλει (on demand) και σε όσο περισσότερες συσκευές και οθόνες είναι εφικτό. Τι συμβαίνει όμως με το θέατρο; Θεωρητικά πρόκειται για ένα είδος ψυχαγωγίας που δεν μπορείς να το έχεις στην τσέπη σου: να παρακολουθείς μια παράσταση καθώς περπατάς ή όταν βρίσκεσαι μέσα στο τρένο ούτε να την βλέπεις όποτε έχεις χρόνο σε… δόσεις.
Όμως τα τελευταία χρόνια λειτουργεί εξαιρετικά το εγχείρημα παρακολούθησης θεατρικών παραστάσεων είτε σε απευθείας μετάδοση είτε σε μαγνητοσκόπηση σε κινηματογραφικές αίθουσες με υψηλές τεχνικές προδιαγραφές. Σημαντικές παραστάσεις βγαίνουν από τα όρια των θεατρικών σκηνών που παίζονται και ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο. Η «Φαίδρα» του Ρακίνα με την Ελεν Μίρεν έγινε παγκόσμια επιτυχία αφού την παρακολούθησαν σε κάποια κινηματογραφική αίθουσα σε όλο τον κόσμο περισσότεροι από εννέα εκατομμύρια θεατές. Πρωτοπόρος σε αυτό τον τομέα είναι το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας που προωθεί πολλές παραστάσεις του με αυτό τον τρόπο με το πρόγραμμα NTLive.
Τα συν και πλην
Από την διαδικασία αυτή προκύπτει μια νέα πραγματικότητα και διάφορα οφέλη αλλά και πιθανοί κίνδυνοι για τον κόσμο του θεάτρου. Όπως αναφέρει σε δημοσίευμα της η εφημερίδα Telegraph, ένα ενδιαφέρον στοιχείο που απορρέει από την προβολή των θεατρικών παραστάσεων σε κινηματογράφους καθώς και την ύπαρξη τους πλέον σε ψηφιακή μορφή στην οποία μπορεί να ανατρέξει κάποιος αργότερα, είναι ότι οι νέοι ηθοποιοί μπορούν να βγουν από κάποια θεατρικά στερεότυπα.
Οι νέοι ηθοποιοί βλέπουν πώς μπορεί να προσεγγιστεί για παράδειγμα ένας σπουδαίος σαιξπηρικός ρόλος στις σημερινές συνθήκες και να μην είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν τις νόρμες και τις παρακαταθήκες των ηθοποιών που έχουν συνδέσει το όνομα τους με αυτούς τους ρόλους. Να σκεφτούν πώς μπορεί να παιχτεί ο Αμλετ με επιτυχία χωρίς να πατάει κάποιος πάνω στην ερμηνεία του Λόρενς Ολίβιε.
Ένα θέμα που απασχολεί σοβαρά την θεατρική κοινότητα, ειδικά στην Βρετανία, στην οποία είναι πολύ ανεπτυγμένο το πρόγραμμα προβολής θεατρικών παραστάσεων σε κινηματογραφικές αίθουσες, είναι ότι η προβολή των παραστάσεων αυξάνει μεν θεαματικά τον αριθμό των θεατών που έχουν δει μια παράσταση αλλά την ίδια στιγμή παρουσιάζεται μια κάμψη στον αριθμό εκείνων που την είδαν στο θέατρο.
Με απλά λόγια οι θεατές προτιμούν να βλέπουν μια παράσταση στην σκοτεινή αίθουσα και όχι στην θεατρική σκηνή όπου η εμπειρία είναι σίγουρα εντελώς διαφορετική.
Στην Βρετανία, ακόμη και τα σχολεία έχουν αρχίσει να αλλάζουν τον προγραμματισμό τους και, αντί οι μαθητές να πηγαίνουν ως σχολική δραστηριότητα σε κάποιο θέατρο, επιλέγουν τις προβολές θεατρικών παραστάσεων σε κινηματογραφικές αίθουσες. Πιθανώς σε αυτή την εξέλιξη να παίζει ρόλο και ο οικονομικός παράγοντας αφού το κόστος για αν δει κάποιος την προβολή μιας θεατρικής παράστασης σε ένα κινηματογράφο είναι μικρότερό από εκείνο του θεάτρου.
«Παρουσιάζεται δραματική πτώση στην προσέλευση σχολείων η οποία σίγουρα σχετίζεται και με το κόστος για αυτό και έχουμε σχεδιάσει ένα νέο πακέτο προσφορών στις τιμές ειδικά για τα σχολεία» αναφέρει η Λίζα Μπέργκερ, στέλεχος του Εθνικού Θεάτρου της Αγγλίας.
Αντίπαλος η τεχνολογία;
Όμως η τεχνολογία έρχεται να τεθεί αντίπαλος των ανθρώπων του θεάτρου να προσελκύσουν τον κόσμο στις θεατρικές σκηνές. Αυτό γιατί τα σύγχρονα προηγμένα τεχνολογικά εργαλεία μπορούν να δημιουργήσουν νέες πολύ ενδιαφέρουσες εμπειρίες για κάποιον που θα βλέπει μια παράσταση όχι στο θέατρο που παίζεται αλλά σε κάποιο άλλο μέσο προβολής.
Η λονδρέζικη εταιρεία LIVR παρέχει υπηρεσίες προβολής θεατρικών παραστάσεων και άλλων καλλιτεχνικών δρώμενων σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας. Η εταιρεία μαγνητοσκοπεί μια παράσταση και στην συνέχεια αυτή προβάλλεται σε μια κάσκα εικονικής πραγματικότητας μέσω μιας εφαρμογής που κατεβάζει κάποιος που θέλει να δε την παράσταση στο κινητό του τηλέφωνο. Ετσι ο κάτοχος ενός συστήματος εικονικής πραγματικότητας (η τιμή των οποίων πέφτει συνεχώς) που επιθυμεί να βλέπει θεατρικές παραστάσεις θα μπορεί να το κάνει εύκολα και με χαμηλό κόστος στο σπίτι του και με την μοναδική εμπειρία του VR.
Στην διαπίστωση ότι με αυτό τον τρόπο η παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης θα αποκτήσει μια ατομικότητα με προεκτάσεις που φτάνουν στο επίπεδο της αντικοινωνικότητας τα στελέχη της LIVR υποστηρίζουν ότι εξελίσσουν την τεχνολογία έτσι ώστε να όσοι παρακολουθούν μια παράσταση με το σύστημα τους να βρίσκονται σε ένα προσομοιωμένο περιβάλλον μαζί με άλλους θεατές που βλέπουν την παράσταση με τον ίδιο τρόπο.
Οσοι στέκονται επικριτικά σε όλα αυτά κάνουν λόγο για την μοναδική εμπειρία της φυσικής παρουσίας σε μια θεατρική παράσταση, την «μαγεία», την αύρα, την αλληλεπίδραση κοινού και ηθοποιών στοιχεία που δεν μπορούν να αντιγραφούν ή αντικατασταθούν με τεχνικά εργαλεία όσο προηγμένα και αν είναι αυτά.
Από την άλλη πλευρά υπάρχουν πολλοί που ναι μεν συμφωνούν ότι δεν είναι το ίδιο πράγμα να παρακολουθεί κάποιος μια παράσταση ζωντανά και το ίδιο να την βλέπει σε μια κινηματογραφική αίθουσα ή σε μια κάσκα VR, αλλά θεωρούν ότι δεν θα υπάρξει μείωση του αριθμού των θεατών. Οσοι θέλουν να δουν μια παράσταση -λένε- θα πάνε να την δουν και δεν θα επιλέξουν κάποιο εναλλακτικό τρόπο να το κάνουν ενώ ταυτόχρονα θα την δουν και πολλοί άλλοι που δεν θα είχαν την δυνατότητα και ευκαιρία να την δουν και άρα θα έρθουν σε επαφή με το θέατρο με αυτό τον τρόπο.
Οι υποστηρικτές των νέων μέσων προβολής θεατρικών παραστάσεων λένε επίσης ότι και εκείνοι που αντιδρούν θα ήθελαν αν υπήρχε η δυνατότητα να δουν παραστάσεις και ηθοποιούς του κοντινού ή μακρινού παρελθόντος που έχουν γράψει ιστορία στο θέατρο. Ποιος δεν θα ήθελε να δει σήμερα τον δημοφιλέστερο ηθοποιό της εποχής του Σαίξπηρ, τον Ρίτσαρντ Μπέρμπατζ, να παίζει κάποιο από τα έργα του κορυφαίου άγγλου συγγραφέα, είναι ένα από τα επιχειρήματα των υποστηρικτών της εγγραφής και προβολής με διάφορα μέσα των θεατρικών παραστάσεων.