Ενενήντα τριών ετών έγινε ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Βαλερί Ζισκάρ ντ’Εστέν, αλλά η ηλικία του δεν τον εμποδίζει να δίνει συνεντεύξεις σαν και αυτή που δημοσιεύει η ιταλική Repubblica – κάθε άλλο μάλιστα, τις… νοστιμεύει κιόλας.
O «παλιός φίλος της Ελλάδας» (ο οποίος όμως είχε κάποτε δηλώσει ότι κακώς η Ελλάδα ενετάχθη στην Ενωση, αφού «είναι ανατολίτικη χώρα») καταθέτει στην εφημερίδα που τον θεωρεί «έναν από τους τελευταίους αντιπροσώπους της γενιάς που δημιούργησε την Ευρώπη» την άποψή του για το Brexit – και όχι μόνο για αυτό (μιλώντας, λόγου χάρη, για τα βάρη του Μεταναστευτικού, αναφέρεται στην «αδελφική Ιταλία» και καθόλου στην Ελλάδα.)
Στην κουβέντα, βέβαια, παρεμβάλλει ερωτήματα και κρίσεις για την ιταλική εμπειρία, από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι μέχρι τον Τζουζέπε Κόντι – και επιμένει να μνημονεύει τη φιλία του με τον Χέλμουτ Σμιτ, την εποχή που εκείνος ήταν καγκελάριος στη Γερμανία: «Μιλούσαμε κάθε εβδομάδα, δεν υπήρξαν ποτέ τριβές μεταξύ μας, τουλάχιστον φροντίσαμε να μην υπάρχουν, διότι γνωρίζαμε πόσο σημαντική ήταν η γαλλογερμανική φιλία».
Ο πρώην πρόεδρος, σχολιάζει η Repubblica, διατηρεί τις αποστάσεις του από την πολιτική της χώρας του, αλλά εξακολουθεί να επιζητεί τη συζήτηση για τα ευρωπαϊκά πράγματα: «Εγώ επινόησα το Brexit!» λέει.
Αλήθεια, γιατί λέει κάτι τέτοιο; Αυτός το σκαρφίστηκε;
«Οταν ξεκινήσαμε τις εργασίες της Ευρωπαϊκής Συνθήκης, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ένιωσα ότι έπρεπε να εισαγάγω μια ρήτρα που θα επέτρεπε στα κράτη-μέλη να εγκαταλείψουν την Ενωση. Είναι το περίφημο άρθρο 50, το οποίο χρησιμοποίησε η Βρετανία. Και το έκανα επειδή πολλοί κατηγορούν την Ευρώπη ότι είναι φυλακή στην οποία μπορεί κανείς να εισέλθει αλλά όχι και να εξέλθει».
Οι Ιταλοί τον ρωτούν αν μετάνιωσε για αυτό. Απαντά ως εξής: «Το Ηνωμένο Βασίλειο εισήλθε στην ΕΕ το 1973, δεν είναι μεταξύ των ιδρυτικών χωρών, ποτέ δεν ήταν μέρος της καρδιάς της Ευρώπης. Αλλά πρέπει να αποφύγουμε την έξοδό του χωρίς συμφωνία. Το κλίμα μόνιμης έντασης είναι επιζήμιο για όλους, νομίζω ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πρέπει να προτείνει αμέσως στους Βρετανούς νέα αναβολή της διαδικασίας Brexit. Στο άρθρο 50 είχα προβλέψει μια περίοδο δύο ετών, αλλά προφανώς δεν αρκεί. Ενα επιπλέον έτος. Μας πήρε πολλά χρόνια να χτίσουμε την Ευρώπη, αν οι Βρετανοί περιμένουν και άλλο τι θα γίνει;»
Του υπενθυμίζεται ότι ο Μπόρις Τζόνσον επείγεται να φύγει. Αυτός σχολιάζει: «Δεν έχει σημασία, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ πρέπει να προτείνουν την παράταση των χρόνων, θα ήταν μια ρεαλιστική κίνηση αυτό. Ετσι θα επέλθει και ειρήνευση στο εσωτερικό της Βρετανίας. Το Brexit θα ήταν ένα πολύ σοβαρό λάθος».
Ο Ντ’Εστέν δεν πιστεύει ότι η Ενωση ως κατασκευή καταρρέει: «Ας μην υπερβάλλουμε. Υπάρχουν αντίθετες δυνάμεις, αλλά και φίλιες. Στις τελευταίες ευρωπαϊκές εκλογές πολλοί νέοι πήγαν να ψηφίσουν και εξέφρασαν την προτίμησή τους στις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Οι πολίτες επικρίνουν, αλλά είναι αφοσιωμένοι στο ενιαίο νόμισμα. Η Ντερ Λάιεν είναι από τις καλύτερες. Συμφωνώ μαζί της όταν λέει ότι πρέπει να είμαστε υπερήφανοι για τον τρόπο ζωής μας στην Ευρώπη. Οσοι θέλουν να καταστρέψουν την Ευρώπη είναι εκτός ΕΕ».
– Δεν βλέπετε τα λαϊκίστικα κινήματα ως απειλή;
«Είναι θορυβώδεις, αλλά τις λίγες φορές που οι λαϊκιστές έρχονται στην κυβέρνηση δεν πείθουν Αυτό συνέβη στην Ιταλία, αλλά ποτέ δεν πίστεψα ότι η χώρα σας θα μπορούσε πραγματικά να απομακρυνθεί από την καρδιά της Ευρώπης. Δεν έκανα λάθος. Για μένα η Ιταλία είναι αδελφική χώρα».
– Γιατί κυριαρχεί ο εθνικός εγωισμός μόλις μιλάμε για μετανάστευση;
«Είναι αλήθεια ότι μέχρι στιγμής δεν υπήρξε η σωστή αλληλεγγύη προς τις πιο εκτεθειμένες χώρες της Μεσογείου, όπως είναι η Ιταλία. Εχω δει ότι η νέα πρόεδρος της Κομισιόν θέλει να αντιμετωπίσει το ζήτημα και ελπίζω ότι θα το κάνει γρήγορα και αποτελεσματικά».
– Τι έχει αλλάξει σήμερα στην πολιτική σκηνή της Γαλλίας σε σχέση με τη δική σας εποχή;
«Εχουμε μετακινηθεί από τον πολιτισμό στην επικοινωνία. Οταν μιλάω για τον πολιτισμό εννοώ την αίσθηση της Ιστορίας και το γεγονός ότι στην Ευρώπη είχαμε τρεις πολέμους μέσα σε έναν αιώνα. Με τον Σμιτ χτίσαμε μια ενωμένη Ευρώπη. Ισως δεν θα το είχαμε κάνει με τον ίδιο τρόπο χωρίς τη γνώση αυτού του παρελθόντος».
– Πώς θα θέλατε να σας θυμάται ο κόσμος;
«Υπάρχουν ήδη τόσα πολλά βιβλία για μένα, δεν έχω πολλά να προσθέσω. Μπορώ μόνο να πω ότι είμαι ικανοποιημένος που η Ευρώπη υπάρχει, είναι σταθερή και εξακολουθεί να είναι γεμάτη υποσχέσεις».