Ερευνητές στις ΗΠΑ ρίχνουν φως στον μηχανισμό της κοινωνικότητας και στις εξελικτικές ρίζες του. Οι ερευνητές κατέληξαν σε μια σειρά από ενδιαφέροντα συμπεράσματα πειραματιζόμενοι με χταπόδια στα οποία χορηγούσαν την ναρκωτική ουσία MDMA (μεθυλενεδιοξυμεθαμφεταμίνη) που είναι ευρέως γνωστή με το όνομα «Ecstasy».
Η ουσία δημιουργήθηκε από τη φαρμακευτική εταιρεία Merck το 1912, χρησιμοποιήθηκε το 1953 από το στρατό των ΗΠΑ σε διάφορα αμφιλεγόμενα ψυχολογικά πειράματα σε ανθρώπους. Στη συνέχεια επανεμφανίστηκε στη δεκαετία του 1960 ως ψυχοθεραπευτικό φάρμακο για να «μειώνει τις αναστολές». Από τη δεκαετία του 70 και μετά χρησιμοποιήθηκε ως «ναρκωτικό των πάρτι». Το 1985 απαγορεύτηκε για λόγους ασφαλείας αλλά αντικαταστάθηκε από διάφορες παραλλαγές του ναρκωτικού.
Οπως αναφέρουν σε δημοσίευμα τους οι Times, επιστήμονες της φημισμένης ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς αποφάσισαν να πειραματιστούν με ένα είδος χταποδιών επειδή έχει διαπιστωθεί ότι έχει μια ασυνήθιστα αντικοινωνική και επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε άλλα είδη χταποδιών.
Οι ερευνητές χορήγησαν MDMA σε αυτό το… δύστροπο είδος χταποδιών και όπως διαπιστώθηκε η ουσία μετέβαλε την διάθεση τους κάνοντας τα πολύ πιο φιλικά από ότι συνήθως. Στο άρθρο τους που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Current Biology» οι ερευνητές αναφέρουν ότι από τα πειράματα φαίνεται ότι η μοριακή βάση της κοινωνικής συμπεριφοράς ανθρώπων και χταποδιών έχει ουσιαστικά διατηρηθεί ίδια και απαράλλαχτη από την εποχή που άνθρωπος και χταπόδια διέθεταν ένα κοινό πρόγονο δηλαδή πριν από 500 εκατ. έτη.
Η «κοινή» σεροτονίνη
Αρχικά οι ερευνητές τοποθέτησαν διάφορα χταπόδια σε μια ειδικά διαμορφωμένη για τα πειράματα δεξαμενή. Εκεί έγινε παρατήρηση της συμπεριφοράς τεσσάρων χταποδιών που είχαν επιλεγεί για να τους χορηγηθεί το MDMA. Τα τέσσερα χταπόδια παρουσίαζαν την συνήθη αντικοινωνική συμπεριφορά τους απέναντι σε χταπόδια που ήταν τοποθετημένα μέσα σε κλουβιά. Στην συνέχεια τα τέσσερα χταπόδια τοποθετήθηκαν σε ένα χώρο όπου οι ερευνητές είχαν ρίξει MDMA σε υγρή μορφή το οποίο τα χταπόδια απορροφούσαν με τα βράγχια τους. Αμέσως μετά τα τέσσερα χταπόδια επέστρεψαν στην δεξαμενή και όπως διαπιστώθηκε είχαν μια εντελώς διαφορετική συμπεριφορά από εκείνη πριν έρθουν σε επαφή με το έκσταση. Τα τέσσερα χταπόδια ήταν πιο φιλικά με τα υπόλοιπα και περνούσαν πολύ περισσότερο χρόνο μαζί τους από ότι προηγουμένως. «Δεν παρατηρήθηκε μόνο ποσοτική διαφορά, δηλαδή αύξηση του χρόνου που περνούσαν τα τέσσερα χταπόδια με τα άλλα χταπόδια, αλλά και ποιοτική. Τα τέσσερα χταπόδια αγκάλιαζαν τα κλουβιά και κολλούσαν σε αυτά το στόμα τους. Είναι μια συμπεριφορά που εμφανίζουν και οι άνθρωποι που έχουν κάνει χρήση έκταση. Μια συμπεριφορά που ανάμεσα στα άλλα δημιουργεί την τάση να ακουμπάς συνεχώς άλλους. Η συμπεριφορά των χταποδιών και η θέληση τους να έχουν φυσική επαφή με τα άλλα χταπόδια όχι με επιθετική αλλά φιλική, εξερευνητική λογική είναι ασυνήθιστη» αναφέρει η καθηγήτρια Γκιουλ Ντόλεν, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.
Οι αναλύσεις DNA που έκαναν οι ερευνητές δείχνουν ότι τα χταπόδια και οι άνθρωποι έχουν σχεδόν πανομοιότυπους τους γενετικούς μηχανισμούς που καθορίζουν το πώς η ουσία MDMA επηρεάζει τον εγκέφαλο, μηχανισμούς που φαίνεται ότι παραμένουν ίδιοι και απαράλλαχτοι για περισσότερα από 500 εκατ. έτη. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η παραγωγή και λειτουργία της σεροτονίνης, του νευροδιαβιβαστή που παίζει κεντρικό ρόλο στην ψυχική διάθεση, είναι ίδια και στον άνθρωπο και στα χταπόδια. Αν αυτό πράγματι ισχύει τότε θα επιβεβαιωθεί η θεωρία που αναφέρει ότι όχι μόνο η σεροτονίνη αλλά γενικότερα το σύστημα νευροδιαβίβασης στον εγκέφαλο ήταν κοινό και στα σπονδυλωτά και στα ασπόνδυλα από τότε που έκαναν την εμφάνιση τους πριν από εκατοντάδες εκατ. έτη. Στην προκειμένη περίπτωση τα πειράματα δείχνουν ότι το νευρικό σύστημα ανθρώπων και χταποδιών έχει τον ίδιο πυρήνα παρά το γεγονός ότι οι εγκέφαλοι τους εξελίχθηκαν με εντελώς διαφορετικό τρόπο.
«Παρά τις ανατομικές διαφορές στους εγκεφάλους ανθρώπων και χταποδιών η μελέτη που κάναμε δείχνει ότι υπάρχουν μοριακές ομοιότητες στην λειτουργία της σεροτονίνης. Αυτές οι ομοιότητες είναι εκείνες που επέτρεψαν στο MDMA να ενισχύσει την κοινωνικότητα στα χταπόδια. Η μελέτη ανοίγει νέους δρόμους στην κατανόηση της επίδρασης που έχουν ψυχιατρικά φάρμακα σε διάφορα ζώα που δεν φαίνεται να έχουν οποιαδήποτε κοντινή συγγένεια με τον άνθρωπο. Ο εγκέφαλος των χταποδιών έχει περισσότερες ομοιότητες με τα σαλιγκάρια από ότι με τον εγκέφαλο του ανθρώπου αλλά φαίνεται ότι μπορεί σε κάποιες περιστάσεις να εμφανίζει παρόμοιες συμπεριφορές με τις δικές μας» αναφέρει ο Ντόλεν. Η μελέτη αυτή ανοίγει επίσης τον δρόμο για να χρησιμοποιηθεί ο εγκέφαλος των χταποδιών ως μοντέλο για έρευνες που θα σχετίζονται και με τον άνθρωπο αλλά οι ερευνητές έσπευσαν να σημειώσουν ότι θα πρέπει να επιβεβαιωθούν με επόμενες μελέτες τα ευρήματα τους για να συμβεί κάτι τέτοιο.