Σε μια απόφαση που αναμένεται να έχει αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι εταιρείες της Σίλικον Βάλεϊ, η Ελίζαμπεθ Χολμς, άλλοτε λαμπερό αστέρι του χώρου, που υποσχόταν επανάσταση στις εξετάσεις αίματος με τη Theranos, τη startup που ίδρυσε στα 19 της, κρίθηκε ένοχη για απάτη σε βάρος επενδυτών, τη Δευτέρα, σε δικαστήριο της Καλιφόρνιας.
Επειτα από διαδικασία που διήρκεσε πάνω από τρεις μήνες και κάπου 50 ώρες διαβουλεύσεων, οι ένορκοι αποφάνθηκαν ομόφωνα πως είναι ένοχη για απάτη σε βάρος επενδυτών, για τέσσερις από τις επτά κατηγορίες εναντίον της.
Στις άλλες τρεις, οι ένορκοι ήταν μισοί υπέρ της και μισοί εναντίον της. Την άλλη εβδομάδα, το δικαστήριο θα αποφανθεί αν πρέπει να δικαστεί εκ νέου για αυτές τις κατηγορίες, κάτι που δεν θεωρείται πιθανό.
Η καταδίκη της 37χρονης Χολμς –που ίδρυσε την εταιρεία Theranos το 2003, στα 19 της χρόνια, και υποσχόταν ένα διαγνωστικό μηχάνημα ταχύτερο και φθηνότερο από αυτά των παραδοσιακών εταιρειών του κλάδου– σημαίνει πως αντιμετωπίζει την προοπτική να της επιβληθεί ποινή κάθειρξης 20 ετών. Κάτι που οι ειδικοί όμως αποκλείουν, λόγω του πρότερου έντιμου βίου. Η ποινή της θα ανακοινωθεί αργότερα από ομοσπονδιακό δικαστήριο.
Η Χολμς αναμένεται να υποβάλει έφεση, την οποία αν χάσει, το πιθανότερο είναι να μείνει στη φυλακή λίγα χρόνια και τα περισσότερα να είναι έξω με αναστολή.
Χάρη στις υποσχέσεις της, την πειθώ και το δυναμικό προφίλ της, η νεαρή επιχειρηματίας κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να κερδίσει την εμπιστοσύνη επενδυτών τεράστιου κύρους, κάτι σπάνιο στον ανδροκρατούμενο κόσμο της Σίλικον Βάλεϊ.
Την υποστήριξαν οικονομικά, μεταξύ άλλων, ο άλλοτε υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ, ο πρώην υπουργός Αμυνας Τζέιμς Μάτις, καθώς και ο μεγιστάνας των ΜΜΕ Ρούπερτ Μέρντοκ, που επένδυσε πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια στη Theranos.
Στην κορύφωσή της, η αξία της εταιρείας είχε φθάσει σχεδόν τα 10 δισ. δολάρια και η Χολμς, που είχε την πλειοψηφία των μετοχών, είχε περιουσία 3,6 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με το περιοδικό Forbes.
Αλλά το 2015, η εφημερίδα Wall Street Journal έκανε την εκρηκτική αποκάλυψη πως το περίφημο διαγνωστικό μηχάνημα, που υποσχόταν η Theranos, ουδέποτε λειτούργησε.
Οπως ανέφερε ο Guardian, η απόφαση θεωρείται κομβική για το μέλλον της Σίλικον Βάλεϊ, μία βιομηχανία, όπου οι εταιρείες δρουν με βάση τη «φιλοσοφία» «λέγε ψέματα μέχρι να βγάλεις λεφτά», βάσει της οποίας, οι ιδρυτές νέων εταιρειών –οι λεγόμενες startup– «πουλάνε» φουσκωμένες υποσχέσεις στους επενδυτές και τους μετόχους, χωρίς αποδεικτικά στοιχεία, για να προσελκύσουν κεφάλαια.
«Η Σίλικον Βάλεϊ μέχρι τώρα είχε γλιτώσει από εισαγγελικές παρεμβάσεις και δίκες εναντίον της, γιατί το επιχειρηματικό μοντέλο της προϋποθέτει ότι θα υιοθετήσεις από την αρχή μία επιθετική και αισιόδοξη μέθοδο προώθησης της ιδέας σου, του προϊόντος ή της υπηρεσίας σου, για να προσελκύσεις επενδυτές», είπε στο βρετανικό Μέσο ο Τζακ Σάρμαν, δικηγόρος υπεράσπισης επιχειρήσεων.
«Και αν το προϊόν ή η υπηρεσία πετύχει, δεν είσαι απατεώνας, είσαι οραματιστής», τόνισε.
Η Theranos πέτυχε να προσελκύσει επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων, με την υπόσχεση ότι θα βελτιώσει την υγεία των ανθρώπων χάρη σε μια πρωτοποριακή εξέταση, με μία μόλις σταγόνα αίματος και ένα νέο μηχάνημα το οποίο θα ανέπτυσσε.
Οπως επισήμανε η Νιάμα Ραμάνι, πρώην ομοσπονδιακή εισαγγελέας, η ετυμηγορία σημαίνει ότι οι νέες εταιρείες θα πρέπει να είναι πολύ πιο προσεκτικές στο μέλλον και να μην τάζουν λαγούς με πετραχήλια στους επενδυτές.
«Στη Σίλικον Βάλεϊ, η καταδίκη θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στις μεγάλες δικηγορικές εταιρείες, που συμβουλεύουν τις startup. Οι δικηγόροι θα συμβουλεύουν τους πελάτες τους να είναι πιο προσεκτικοί, ειδικά σε όσα υπόσχονται στους επενδυτές».
Ο επενδυτής σε εταιρείες της Σίλικον Βάλεϊ, Τζέισον Καλακάνις, που στήριξε την Uber και άλλες startup, είπε ότι η ετυμηγορία ήταν μία προειδοποίηση προς τους ιδρυτές: «Ποτέ μη λέτε ψέματα, ποτέ μην παραποιείτε την αλήθεια, να είστε πάντα ειλικρινείς με το πού πώς πάνε τα σχέδιά σας, ειδικά όταν προσπαθείτε να προσελκύσετε επενδυτές».
Ο Τάιλερ Σουλτς και η Ερικα Τσουνγκ ήταν οι δύο εργαζόμενοι στην Theranos που πρώτοι μίλησαν εναντίον της Χολμς και είπαν στις αρχές ότι έλεγε ψέματα και ότι δεν μπορούσε να υλοποιήσει τις υποσχέσεις της.
Στη διάρκεια της δίκης, πολλοί υπάλληλοι κατέθεσαν ότι είχαν την υποψία ότι τα πράγματα δεν ήταν έτσι όπως τα παρουσίαζε η Ελίζαμπεθ Χολμς, αλλά δεν τολμούσαν να εγείρουν ερωτήματα.
Ο Σουλτς, μετά την απόφαση, είπε ότι ελπίζει πως θα βοηθήσει τους εργαζόμενους στις εταιρείες να ελέγχουν τους εργοδότες και τις υποσχέσεις τους, και να μιλούν όταν βλέπουν κάτι ύποπτο.
«Αυτή η υπόθεση ήταν ένα μεγάλο κεφάλαιο της ζωής μου. Χαίρομαι που αποδόθηκε δικαιοσύνη. Ελπίζω να εμπνεύσουμε και άλλους εργαζόμενους».
Επίσης, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν απέδωσε το ρίσκο της υπεράσπισης να βάλει τη Χολμς να καταθέσει στη δίκη, κάτι που σε τέτοιες δίκες δεν συνηθίζεται. «Αν η Χολμς, ένας άκρως χειριστικός άνθρωπος με μεγάλη επιτυχία στο να πείθει τους άλλους, δεν κατάφερε να πείσει τους ενόρκους, τότε τι πιθανότητα έχει να τους πείσει οποιοσδήποτε άλλος κατηγορούμενος;», αναρωτήθηκε ο Μάθιου Μπαρόμα, δικηγόρος.