Διαχρονικά και παρά τις όποιες αναταράξεις, σημείο εκκίνησης – εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης αποτελούσε ο γαλλογερμανικός άξονας. Ετσι και τα θεμέλια του σχεδίου για το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης (Recovery Fund) έναντι των επιπτώσεων του κορονοϊού, μπήκαν από την καγκελάριο της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ και τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν.
Οι ανακοινώσεις των δύο ηγετών συνιστούν μια μεγάλη μετατόπιση της Γερμανίας, όπως παρατήρησαν στην ανάλυσή τους οι Financial Times, ενώ την ίδια ώρα «αποσυνδέει» τη Γαλλία από τον εναγκαλισμό της με την Ισπανία και την Ιταλία στο (αδιέξοδο όπως φαίνεται) αίτημα των κορονο-ομολόγων, αποσυμπιέζοντας τις πρόσφατες εντάσεις ανάμεσα στο Παρίσι και στο Βερολίνο.
Σε κάθε περίπτωση δεν είναι ο Μακρόν που άλλαξε, αλλά η Μέρκελ. Η πρόταση για το Ταμείο Ανάκαμψης είναι μια γερμανική στροφή με εμπράγματους αλλά και υψηλούς συμβολισμούς. Πρώτον έρχεται να «θεραπεύσει» το τραύμα που προκάλεσε η πρόσφατη απόφαση του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου για το QE του Ντράγκι (εδώ), ενώ σε γενικότερο πλαίσιο είναι μια αποδοχή από το Βερολίνο της αναγκαιότητας να δείξει η Γερμανία έμπρακτα αλληλεγγύη προς τους εταίρους, χωρίς ηγεμονισμούς. Σε δεύτερη ανάγνωση, είναι μια έμμεση αναγνώριση από τη Μέρκελ ότι οι αποσταθεροποιητικοί κίνδυνοι έχουν πληθύνει και απειλούν την ίδια την ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ξεπερνώντας τη στείρα άρνηση για το ευρωομόλογα, η Μέρκελ άφησε πίσω της την επί δεκαετίες «γερμανική οικονομική ορθοδοξία», δείχνοντας έτοιμη να υποστηρίξει την ιδέα του συλλογικού ευρωπαϊκού χρέους για να βοηθήσει τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία του κορονοϊού. «Ο κορονοϊός βρήκε και άλλο θύμα, τη γερμανική λιτότητα», έγραψε χαρακτηριστικά το Politico.
Ενδεικτικό της σημασίας της μεταστροφής αυτής της καγκελαρίου, το σχόλιο της Bank of America Merrill Lynch που σε σημείωμά της έκανε λόγο για σιωπηρό πολιτικό μήνυμα από τη Γερμανία ότι είναι πλέον πρόθυμη να περάσει κάποιες κόκκινες γραμμές και να επανεξετάσει πάγιες θέσεις της γύρω από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Τόσο η γερμανίδα καγκελάριος, όσο και ο πρόεδρος Μακρόν κατέστησαν σαφές ότι τα χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης θα διατεθούν ως επιχορηγήσεις και δεν θα επιστραφούν από τα κράτη-μέλη που θα τα λάβουν.
Με άλλα λόγια, η κοινή απάντηση της Ευρώπης στον κορονοϊό δεν θα έχει τη μορφή δανείων προς τα κράτη-μέλη.
Κάποιοι έσπευσαν να μιλήσουν για ένα ακόμη βήμα προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση, σχολιάζοντας ότι η κρίση του κορονοϊού φέρνει εκ των πραγμάτων τα κράτη-μέλη «πιο κοντά». Οι σκεπτικιστές πάντως, μίλησαν για γαλλική ιδέα για την οποία όμως καλείται «να πληρώσει» τον λογαριασμό η Γερμανία…
Η Μέρκελ ωστόσο ήταν σαφής και ξεκάθαρη μετά την τηλεδιάσκεψη με τον Εμανουέλ Μακρόν: «Εξαιρετικές καταστάσεις απαιτούν εξαιρετικά μέτρα και η κρίση που βιώνουμε είναι χωρίς προηγούμενο». Γι’ αυτό, «απαιτεί αποτελεσματική, συλλογική και πάνω από όλα ευρωπαϊκή απάντηση»!
Η ανάληψη μακροπρόθεσμων δανείων, σύμφωνα πάντα με τον γαλλογερμανικό άξονα, θα γίνει στις κεφαλαιαγορές από την Κομισιόν εξ ονόματος της ΕΕ. Τα χρήματα δεν θα μεταβιβαστούν στα εθνικά κράτη αλλά η διαχείριση και διανομή τους θα γίνεται απευθείας από την Κομισιόν σε περιοχές και επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις.
Κύριο σημείο της πρότασης: τα δάνεια των 500 δισ. ευρώ θα πρέπει να αποπληρωθούν από όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ ανάλογα με το ποσοστό συνεισφοράς στον προϋπολογισμό της ΕΕ (η Γερμανία π.χ. καλείται να αποπληρώσει το 27% των δανείων).
Η αποπληρωμή τους δηλαδή θα είναι ευθύνη συνολικά της ΕΕ, κάτι που σημαίνει ότι το Ταμείο θα ωφελήσει κυρίως τον φτωχότερο Νότο.
Για να υλοποιηθεί ωστόσο κάτι τέτοιο, απαιτείται να συμφωνήσουν τόσο οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της ΕΕ όσο και τα εθνικά κοινοβούλια, μια διαδικασία που ακόμα και αν όλα πάνε καλά και καμφθούν οι ενστάσεις, θα απαιτήσει χρόνο. Σε κάθε περίπτωση είναι ένα σημαντικό βήμα.
Στην πρώτη της αντίδραση, η πρόεδρος της Κομισιόν, η Γερμανίδα Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σημείωσε πως η πρόταση αυτή αναγνωρίζει την εμβέλεια και το μέγεθος της οικονομικής πρόκλησης που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και ορθώς δίνει έμφαση στην ανάγκη εξεύρεσης λύσης με επίκεντρο τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Κινείται μάλιστα, πρόσθεσε, στην ίδια κατεύθυνση με την πρόταση που επεξεργάζεται η Επιτροπή, η οποία θα λάβει επίσης υπόψη τις απόψεις όλων των κρατών – μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Οπως ωστόσο παρατήρησαν οι Financial Times, τα κενά στο γαλλογερμανικό σχέδιο είναι πολλά και, πάνω από όλα τα ερωτήματα που μένει να απαντηθούν, ξεχωρίζει ένα: πώς ακριβώς θα αποπληρωθούν τα δάνεια της ΕΕ, αν τελικά τα χρήματα δοθούν ως επιχορηγήσεις.
Θέτοντάς το διακριτικά, ο Μακρόν απάντησε ότι το ζήτημα είναι «υπό διαπραγμάτευση».
Κατά πάσα πιθανότητα τα 500 δισ. ευρώ θα δοθούν με τον μηχανισμό 2% του ΑΕΠ όπως γίνεται και με τα δάνεια του ESM, κάτι που σημαίνει ότι για την Γερμανία αντιστοιχούν περίπου 72 δισ. ευρώ με βάση το ΑΕΠ 3,6 τρισ. ευρώ του 2019, στην Γαλλία αντιστοιχούν 50 δισ. ευρώ με ΑΕΠ 2,5 τρισ. ευρώ, στην Ιταλία 36 δισ. με ΑΕΠ 1,8 τρισ. και στην Ελλάδα με ΑΕΠ 188 δισ., 3,8 δισ. ευρώ.
Μια τέτοια προσέγγιση έχει πολλούς αντιπάλους τόσο στο εσωτερικό της Γερμανίας όσα και σε κράτη του ευρωπαϊκού Βορρά.
Ενδεικτικό είναι ότι, μόλις λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του γαλλογερμανικού σχεδίου, ο καγκελάριος της Αυστρίας, Σεμπάστιαν Κουρτς, το απέρριψε, τασσόμενος κατά των επιχορηγήσεων προς τα πλέον πληττόμενα από την πανδημία του κορονοϊού κράτη-μέλη και αντιπρότεινε βοήθεια μέσω δανείων.
Σημαντικό στοιχείο ότι η αντίδραση Κουρτς ήρθε λίγο μετά τις διαβουλεύσεις που είχε το βράδυ της Δευτέρας με τους πρωθυπουργούς της Δανίας, της Ολλανδίας και της Σουηδίας.
Ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ζαν Yβ Λεντριάν, από την πλευρά του, κάλεσε ακόμα και τις χώρες μέλη της ΕΕ που είναι επιφυλακτικές απέναντι στη γαλλογερμανική πρόταση, να την υποστηρίξουν, διότι διαφορετικά -όπως είπε- διακινδυνεύουν να καταστήσουν δυσκολότερη την έξοδο από την κρίση.
«Είναι προς το συμφέρον όλων των ευρωπαϊκών χωρών να συμμετάσχουν σ’ αυτή την πρωτοβουλία…. αν δεν υπάρξει αυτή η ώθηση, κανένας δεν θα μπορέσει να βγει απ’ αυτό», τόνισε ο Ζαν-Ιβ Λεντριάν σε δηλώσεις του στο τηλεοπτικό δίκτυο LCI.
Η Αυστρία πάντως δείχνει να διατηρεί τις αντιρρήσεις της -ειδικά για τη φύση των δανείων- επιμένοντας ότι η έκτακτη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης προς τα πληγέντα από τον κορονοϊό κράτη-μέλη, θα πρέπει να βασίζεται σε εξοφλητέα δάνεια και όχι σε επιδοτήσεις.
«Θα συνεχίσουμε να επιδεικνύουμε αλληλεγγύη και να στηρίζουμε τις χώρες που επηρεάζονται περισσότερο από την κρίση του κορονοϊού, αλλά αυτό πρέπει να γίνει μέσω δανείων και όχι μέσω επιχορηγήσεων», είναι το μήνυμα της Καγκελαρίας, σύμφωνα με δημοσίευμα της αυστριακής εφημερίδας Die Presse.
Εύσημα Λαγκάρντ (ΕΚΤ)
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Κριστίν Λαγκάρντ χαιρέτισε το σχέδιο συγκρότησης του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης.
«Οι γαλλογερμανικές προτάσεις είναι φιλόδοξες, στοχευμένες και ευπρόσδεκτες», δήλωσε συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια συνέντευξής της σε τέσσερις ευρωπαϊκές εφημερίδες.
Νταβίντ Σασόλι (ΕΚ): Θετικό σημείο εκκίνησης
Ομοίως και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) Ιταλός, Νταβίντ Σασόλι, σε ανάρτησή του στο στο Twitter, χαρακτήρισε θετικό σημείο εκκίνησης τη γαλλογερμανική συμφωνία, προτρέποντας για την επίτευξη του φιλόδοξου στόχου που συστήνεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Σαρλ Μισέλ: Βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση οι προσπάθειες Γερμανίας-Γαλλίας
Για ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, έκανε λόγο από την πλευρά του ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ.
«Χαιρετίζω τις προσπάθειες της Γερμανίας και της Γαλλίας να βρουν κοινό έδαφος για το ταμείο ανάκαμψης. Αυτό είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία, θα πρέπει να συμμετάσχουν όλα τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ» έγραψε στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter ο βέλγος πολιτικός.
Στην κατεύθυνση αυτή, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με δεύτερη ανάρτησή του καλεί και τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ να εργαστούν με πνεύμα συμβιβασμού μόλις η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάλει την τελική πρόταση.
«Η επανεκκίνηση και ο μετασχηματισμός των οικονομιών μας που πλήττονται από την πανδημία του κορονοϊού είναι καίριας σημασίας» σημειώνει καταληκτικά.