Παρά τους ισχυρισμούς άλλων ιερέων και ανθρώπων του περιβάλλοντός του ότι ο μητροπολίτης Κοσμάς δεν ήταν αρνητής και ποτέ δεν αρνήθηκε την επιστήμη, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος είχε διαφορετική άποψη και είχε καλέσει σε απολογία τον ιεράρχη –όπως και τον Κυθήρων Σεραφείμ– μεταξύ άλλων για θεολογική πλάνη και ηθική αυτουργία σε απειθαρχία των πιστών έναντι των υποδείξεων της Πολιτείας και της Εκκλησίας σε θέματα υγείας.
«Ποτε δεν ήταν αρνητής, ποτέ δεν αρνήθηκε την επιστήμη και το Νοσοκομείο», έλεγε ο ιερέας και εφημέριος του ιερού ναού του Αγίου Δημητρίου, πάτερ Κωνσταντίνος Καντάνης. Δικαιολογούσε μάλιστα ακόμη και την επίμονη άρνηση του μητροπολίτη να νοσηλευτεί (όταν πια νοσούσε με Covid-19) με το επιχείρημα ότι το έκανε επειδή διακονούσε χρόνια μόνος του την τυφλή και κατάκοιτη αδερφή του (σ.σ. η οποία επίσης νόσησε με κορονοϊό και στις 13 Δεκεμβρίου κατέληξε στο νοσοκομείο Αγρινίου).
Μετά τα «πύρινα» κηρύγματά τους το περασμένο Πάσχα, ωστόσο, τόσο ο μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας Κοσμάς, όσο και ο Κυθήρων Σεραφείμ είχαν κληθεί από τη Διαρκή Ιερά Σύνοδο να παράσχουν προφορικές εξηγήσεις, «λαμβάνουσα υπ’ όψιν την εισήγηση της Συνοδικής Επιτροπής επί των Δογματικών και Νομοκανονικών Ζητημάτων σχετικώς προς τις επιστολές και λοιπές ενέργειες των εν λόγω Αρχιερέων, με τις οποίες εξεδήλωσαν απειθαρχία και έλλειψη σεβασμού προς την ομόφωνη απόφαση του συλλογικού οργάνου διοικήσεως της Εκκλησίας της Ελλάδος, ως προς την έκτακτη διαδικασία τελέσεως των Ιερών Ακολουθιών εξαιτίας των υγειονομικών περιορισμών», όπως ανέφερε η σχετική ανακοίνωση.
Η απόφαση της ΔΙΣ ήρθε σε συνέχεια της γνωμάτευσης της Συνοδικής Επιτροπής επί των Δογματικών και Νομοκανονικών ζητημάτων, η οποία διαπιστώνε απειθαρχία προς τις αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου των δύο μητροπολιτών, ιδιαίτερα αναφορικά με τα υγειονομικά μέτρα που είχαν αποφασιστεί κατά την περίοδο του Πάσχα για αναχαίτιση της πανδημίας.
Η Επιτροπή, μάλιστα, προχώρησε στον σχηματισμό φακέλων κατά των δύο αρχιερέων, εισηγούμενη μεταξύ άλλων, την παραπομπή τους για:
Καταφρόνηση της προϊσταμένης εκκλησιαστικής Αρχής
Απειθαρχία
Θεολογική πλάνη
Ηθική αυτουργία για απειθαρχία των πιστών σε σχέση προς τις υποδείξεις της Πολιτείας και της Εκκλησίας σε θέματα υγείας.
«Δεν αφήνει ο Θεός, άνθρωπέ μου, μέσα στον Ναό να μολυνθείς. Δεν μολύνει ο Θεός! Ας το καταλάβουμε…», αναφωνούσε ο μητροπολίτης Κοσμάς, προτρέποντας το ποίμνιό του να μη φορά μάσκα εντός του ναού και να φιλά τις εικόνες και βάλλοντας κατά των μέτρων προστασίας για τον κορονοϊό, πίσω από τα οποία διέκρινε πολέμιους της Ορθοδοξίας.
«Οταν στις τράπεζες και τα σούπερ μάρκετ υπάρχουν “ουρές” συνανθρώπων μας, εκεί δεν ανησυχούν οι φωνασκούντες; Μας φοβίζει η διακριτική και κατά πάντα σώφρονα διακονία των κληρικών, οι οποίοι πονάνε για τη σωτηρία των πιστών; Ας σοβαρευθούμε! Η αιτία όλων αυτών είναι η ανειλικρινής πολεμική κατά του Χριστού μας, των Αγίων, των χαριτοβρύτων Μυστηρίων και της ορθοδόξου Εκκλησίας γενικότερα», υποστήριζε, εκφράζοντας παράλληλα τη στήριξή του σε άλλους ιεράρχες που αγνοούσαν επιδεικτικά τα μέτρα, όπως ο μητροπολίτης Κερκύρας και Παξών Νεκτάριος, ή «εφευρετικούς» ιερείς, όπως ο πάτερ Γεώργιος, που δεχόταν και κοινωνούσε πιστούς στην πίσω πόρτα του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου στο Κουκάκι.
«Η χώρα μας σήμερα δυστυχώς υποδουλώνεται, υποτιμάται. Πραγματικά εξευτελίζεται, γιατί κάποιοι νόες σκοτισμένοι –συγχωρέστε με– βρώμικοι, έχοντας εξουσία, δεν κατάλαβαν ότι είναι άνθρωποι», έλεγε τότε για τους «πολέμιους της Ορθοδοξίας» που επέβαλλαν τα μέτρα στις εκκλησίες.
Αντίστοιχες δηλώσεις είχε κάνει ο Κυθήρων, ο οποίος από την έναρξη της επιχείρησης «Ελευθερία» τον Δεκέμβριο του 2020, είχε αποφανθεί για τα εμβόλια κατά της Covid-19: «Τα νέα εμβόλια […] αυτά γίνονται και παρασκευάζονται με το προϊόν των εκτρώσεων. Είναι πολύ φοβερό αυτό αδελφοί μου […] Εμείς οι ορθόδοξοι δεν μπορούμε να δεχθούμε κάτι τέτοιο».
Στο κήρυγμά του μετά την ακολουθία του Όρθρου και την πανηγυρική θεία Λειτουργία κατά τον εορτασμό της Ιεράς Μονής Παναγίας Κατερινούς Μακρυνείας, ο μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας έλεγε μεταξύ άλλων:
«Είναι καιρός να μη χάσουμε την πίστη μας ως Χριστιανοί Ορθόδοξοι, σήμερα, που βλέπουμε τόσο πολλά να γίνονται γύρω μας. Σήμερα που μας λένε να μπαίνουμε στους Ναούς και να φοράμε μάσκες για να μην μολυνθούμε. Σε ποιόν πηγαίνουμε όταν μπαίνουμε μέσα στο Ναό; Σε έναν άνθρωπο αδύναμο; Κοντά στον Παντοδύναμο Θεό πηγαίνουμε. Μέσα στους Ναούς οι πρόγονοί μας γονάτισαν, προσευχήθηκαν θερμά, απομάκρυναν και λοιμώδεις νόσους και κινδύνους και επαναστάσεις και πολέμους και εχθρούς και τα πάντα. Εκεί στους Ιερούς Ναούς πήγαιναν, κι εμείς φοβούμαστε σήμερα να πάμε στους Ναού μας γιατί, λένε, “κινδυνεύουμε“!
»Δεν αφήνει ο Θεός, άνθρωπέ μου, μέσα στο Ναό να μολυνθείς. Δεν μολύνει ο Θεός! Ας το καταλάβουμε… Είναι χώρος άγιος, ”είναι ουρανός ο Ναός” λέει ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Είναι του Θεού το θυσιαστήριο.
»Τι θα έκανε η Παναγία μας; Θα φοβόταν; Μα πρεσβεύει για μας η Παναγία μέσα στον Ναό, κι εμείς δεν θα πάμε να ασπασθούμε την εικόνα; Μας λένε “μην ασπάζεστε τις εικόνες”. Μα η Παναγία δίνει τη χάρη της. Χάρη Θεού δίνει η Παναγία, και Ευλογία. Ασθένεια θα δώσει η Παναγία μας; Τόσα θαύματα είδαμε μπροστά στην εικόνα της Παναγίας! Κι εμείς φοβόμαστε να πάμε να προσκυνήσουμε την Προυσιώτισσα ή την Κατερινιώτισσα εδώ, για να μην μεταδοθούν ασθένειες;
»Πού είναι η Πίστις; Μας προσέβαλε η ολιγοπιστία και η αχαριστία, κι εμείς τα δεχόμαστε δυστυχώς και κινδυνεύουμε να χάσουμε την πίστη μας. Αμέτρητοι οι εχθροί οι οποίοι επαναστατούν κατά του Χριστού σήμερα. Και φωνάζουν και σκορπίζουν τόσα δηλητήρια, γιατί δεν θέλουν τη Χάρη του Θεού».
Ομοίως για τον επικείμενο, τότε, αγιασμό στα σχολεία της χώρας, έλεγε:
«Θα τελεσθούν, μεθαύριο, Αγιασμοί για τα σχολεία, αγαπητοί. Μόνο μια αντιπροσωπεία μαθητών θα είναι κοντά στον Αγιασμό, είπαν, και τα παιδιά θα είναι μέσα στην αίθουσα. Ο Αγιασμός που κάνει θαύματα, δεν θα δοθεί στα παιδιά για να προφυλάξουν, τάχα, την υγεία. Όχι, άνθρωπέ μου, όποιος κι αν είσαι… Τα παιδιά θέλουν Χάρη Θεού!
»Αγαπητοί, χάνουμε τα παιδιά μας, χάνουμε την πίστη μας, χάνουμε το Θεό μας! Πρέπει οι γονείς να φωνάξουν κάποτε, κι εμείς, όλοι μας. Αρκετά πλέον. Δεν μπορεί μια επιδημία να διώχνει το Θεό απ’ την καρδιά μας και να διώξει την Εκκλησία από πάνω μας.
»Η Εκκλησία δεν έχει αρρώστια. Αν εκείνοι, όποιοι είναι, θέλουν να ζήσουν αλλιώς και δεν ξέρουν από Χάρη Θεού, ας πάνε να βρουν εκείνα που αγαπούν. Εμείς ανήκουμε στο Χριστό και πιστεύουμε στο Χριστό. Ας ενδυναμώσουμε την πίστη μας και να μην είμαστε αχάριστοι απέναντι στο Θεό. Ας μιμηθούμε την πίστη και την υπακοή που είχε η Παναγία μας. Να ακούμε το Ευαγγέλιο, το λόγο του Θεού μας, να έρθουμε στην Εκκλησία μας, να αγαπούμε τα Μυστήρια και να τρέχουμε σ’ αυτά για να αγιαζόμαστε.
»Επαναλαμβάνω: ας προσέξουμε πολύ τα παιδιά μας! Μην τα αφήνουμε χωρίς Χάρη Χριστού. Κάποτε ρωτούσαμε τα παιδιά τι είναι ο Αγιασμός, και ήξεραν να μας απαντήσουν. Τώρα δεν ξέρουν τι σημαίνει Χριστός. Γιατί, με όλα αυτά που γίνονται, τα απομακρύνουμε από το Χριστό και τη Χάρη του Θεού.
Ο εκλιπών μητροπολίτης είχε στρέψει τα βέλη και κατά επιστημόνων και καθηγητών:
«Δυστυχώς τα σύννεφα πάνω από την Εκκλησία δεν σταματούν να μαζεύονται. Ένας καθηγητής είπε προχθές ότι ο κορονοϊός μεταδίδεται με το σάλιο, με τη Θεία Κοινωνία. Ακόμα λέμε αυτά τα πράγματα; Δεν ντρεπόμαστε λίγο; Έλεος πιά! Δεν είναι χάπι ο Χριστός. Κανέναν ειδικό και μεγάλο δεν άκουσα να λέει με τη βοήθεια του Θεού θα το περάσουμε κι αυτό», είχε πει σε άλλο κηρυγμά του.
Κατά την απολογία τους ενώπιον της ΔΙΣ, στους μητροπολίτες Κυθήρων και Αιτωλίας και Ακαρνανίας είχε προταθεί να υπογράψουν δήλωση μεταμέλειας. Η χαρακτηρισθείσα ως «ήπια» δήλωση που τους προτάθηκε, διά του αρχιγραμματέως της Ιεράς Συνόδου, είχε ως εξής:
«Εχοντας πλήρη συνείδηση των αρχιερατικών μου υποχρεώσεων και προς άρσιν πάσης παρεξηγήσεως, κατόπιν των όσων διημείφθησαν ενώπιον της συνεδριαζούσης Διαρκούς Ιεράς Συνόδου, της Τετάρτης 25ης Αυγούστου 2021, δηλώ την πλήρη υπακοή, συμμόρφωση και εναρμόνιση της ελαχιστότητός μου προς τις εκάστοτε Συνοδικές αποφάσεις και την πρόθυμη συνεργασία μου μετά της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος χωρίς ουδεμία διαφοροποίηση».
Αμφότεροι, ωστόσο, αρνήθηκαν να την υπογράψουν! Και όχι μόνο αρνήθηκαν, αλλά ο Αιτωλίας Κοσμάς φέρεται να μίλησε κατά τρόπο ανοίκειο προς τους συνοδικούς ιεράρχες και τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο.
Λίγους μήνες μετά προσεβλήθη από τον κορονοϊό και καθώς η υγεία του παρουσίασε ραγδαία επιδείνωση, του συνέστησαν να πάει στο νοσοκομείο. Επί ημέρες το αρνείτο επίμονα (όταν το πλήρωμα του ασθενοφόρου του ΕΚΑΒ είχε φθάσει στο σπίτι του, εκείνος αρνήθηκε δις να τους ακολουθήσει). Την 1η Δεκεμβρίου εισήχθη τελικά στο νοσοκομείο του Αγρινίου και στις 2 Δεκεμβρίου διακομίστηκε στον «Ευαγγελισμό», όπου και διασωληνώθηκε. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του, στις 13 Δεκεμβρίου, απεβίωσε στο νοσοκομείο Αγρινίου η αδελφή του, η οποία επίσης είχε προσβληθεί από τον νέο κορονοϊό.
Ο κατά κόσμον Κωνσταντίνος Παπαχρήστος γεννήθηκε στη Σκουτεσιάδα Αγρινίου το 1945 και καταγόταν από φτωχή, ιερατική οικογένεια. Γιος παπά, μεγάλωσε ουσιαστικά μέσα στην εκκλησία και μετά το εξατάξιο Γυμνάσιο Αρρένων Αγρινίου στα Παπαστράτεια Εκπαιδευτήρια, επέλεξε να σπουδάσει πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Πτυχιούχος της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, χειροτονήθηκε διάκονος το 1974 και έλαβε το όνομα Κοσμάς, επηρεαζόμενος από τον Αγιο Κοσμά τον Αιτωλό.
Η ενθρόνισή του ως μητροπολίτη έγινε στις 6 Νοεμβρίου 2005 από τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο.
Η εξόδιος ακολουθία του μητροπολίτη Κοσμά θα ψαλεί την Τρίτη 4 Ιανουαρίου 2022 στις 15.00, στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Σπυρίδωνος Μεσολογγίου. Λόγω ακριβώς των μέτρων κατά του κορονοϊού, δεν θα επιτραπεί η προσκύνηση του σκηνώματος από τους πιστούς, διευκρινίζεται στη σχετικη ανακοίνωση της Μητρόπολης Αιτωλίας και Ακαρνανίας.