Μια ιστορία με πολλά διδάγματα είναι αυτή των κοντέινερ, των κιβωτίων που κλείνουν μέσα τους ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου εμπορίου.
Ηταν μια λύση ανάγκης απέναντι στα προβλήματα των οδικών μεταφορών, η οποία διαδόθηκε μαζικά μόνο όταν οι ανταγωνιστές συμφώνησαν σε κοινά πρότυπα. Το μεταλλικό κιβώτιο, ακριβώς επειδή έγινε το ίδιο παντού στον κόσμο, έγινε «όχημα» για φτηνές μεταφορές από τη θάλασσα, γράφει στους Times ο ιστορικός Μαρκ Λέβινσον.
Η ιστορία του εμπορευματοκιβωτίου -ή μάλλον της μαζικής υιοθέτησής τους- αρχίζει κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Υφεσης τη δεκαετία του ’30 στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο Μάλκολμ ΜακΛιν, ξεκινώντας από ένα φορτηγό, έφτιαξε μία εταιρεία που σύντομα εξελίχθηκε σε μία από τις μεγαλύτερες στον τομέα των οδικών μεταφορών διακινώντας καπνά και υφάσματα στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ. Μετά τον πόλεμο είχε, ωστόσο, να αντιμετωπίσει την κυκλοφοριακή συμφόρηση στους δρόμους της εποχής, η οποία καθυστερούσε τους οδηγούς και άρα τις παραδόσεις.
Ο ΜακΛίν σκέφτηκε να μεταφέρει τα φορτηγά με πλοίο κατά μήκος της Ακτής, σύντομα όμως συνειδητοποίησε ότι ήταν πιο χρήσιμο να μεταφέρει απλώς τις καρότσες πάνω σε πλοίο. Οι κανονισμοί της εποχής απαγόρευαν σε μία εταιρεία οδικών μεταφορών να κατέχει εταιρεία θαλάσσιων μεταφορών, οπότε ο ΜακΛίν πούλησε την εταιρεία του και αγόρασε μία ναυτιλιακή, στοιχηματίζοντας την περιουσία του σε μία παράτολμη ιδέα.
Αν και ο ίδιος δεν ήταν εφευρέτης του κοντέινερ, ως κιβωτίου για την μεταφορά αγαθών, ο ΜακΛίν ήταν ο πρώτος που το τοποθέτησε στην καρδιά της επιχείρησής του. Με τη βοήθεια ενός μηχανικού που προσελήφθη με συνοπτικές διαδικασίες, η εταιρεία του σχεδίασε όχι μόνο το κιβώτια, αλλά και πώς τοποθετούνται με ασφάλεια πάνω στο πλοίο, πώς ασφαλίζονται και πώς τοποθετούνται εκ νέου σε φορτηγά ή τρένα.
Η εταιρεία του μπορεί να επιβίωσε, σύντομα όμως προκλήθηκε χάος γιατί τα κιβώτια της μιας εταιρείας δεν χωρούσαν στα πλοία της άλλης, ούτε ήταν εύκολο να φορτωθούν σε τρένα λόγω των διαφορετικών κάθε φορά διαστάσεων.
Με την προτροπή και του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ μηχανικοί από εταιρείες για θαλάσσιες μεταφορές και κατασκευαστές κοντέινερ έθεσαν στα τέλη της δεκαετίας του ‘50 κοινά πρότυπα, τα οποία αργότερα έγιναν και παγκόσμια. Με τον τρόπο αυτό, όπου κι αν βρίσκονταν οι πελάτες θα ήταν σίγουροι ότι το κοντέινερ θα έχει παντού το ίδιο μέγεθος και πάντα θα υπάρχει κάποιος γερανός που θα μπορεί να το σηκώνει και να τοποθετεί μέσα στο πλοίο.
Η τυποποίηση σύντομα έφερε την εκρηκτική ανάπτυξη του κλάδου, καθώς άρχισαν να κατασκευάζονται πλοία που μπορούσαν να μεταφέρουν μόνο κοντέινερ, οπότε δεν χρειάζονταν δαπανηρές μετασκευές, αν στο παρελθόν ήταν άλλων τύπων.
Τα τακτικά δρομολόγια μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης άρχισαν το 1966. Ενα χρόνο αργότερα η εταιρεία του ΜακΛίν απέσπασε συμβόλαιο για τη μεταφορά πολεμικών και άλλων εφοδίων στο Βιετνάμ, στο οποίο ήδη μαινόταν ο πόλεμος.
Μόλις δύο δεκαετίες αργότερα το διεθνές εμπόριο έδειχνε μία ριζικά διαφορετική εικόνα. Οι μεγάλες εταιρείες άρχισαν να εκμεταλλεύονται το ότι το κόστος κατασκευής των αγαθών που εμπορεύονταν ήταν πολύ μικρότερο σε αναπτυσσόμενες χώρες, οπότε μετέφεραν εκεί ή έχτιζαν εκ νέου εργοστάσια και βιοτεχνίες. Παράλληλα, έπεφτε δραματικά το κόστος μεταφοράς από τη θάλασσα, αν και οι εργαζόμενοι στις αναπτυσσόμενες χώρες είχαν ελάχιστα -αν όχι καθόλου- κέρδη από αυτή τη δραστηριότητα.
Τα πλοία και αυτά με τη σειρά τους γίνονταν όλο και μεγαλύτερα, ενώ μεγάλωναν και οι λιμενικές εγκαταστάσεις που απαιτούνταν για τη διαχείριση όλο αυτού του τεράστιου όγκου εμπορευμάτων. Το «Ever Given», που έκλεισε τη Διώρυγα του Σουέζ, μεταφέρει χιλιάδες κοντέινερ. Ο κλάδος λοιπόν και μαζί του η παγκόσμια οικονομία διαπιστώνει ότι ένα φαινομενικά αθώο αλλά απρόβλεπτο ατύχημα μπορεί να φέρει ασφυξία διαρκείας.