Ο λαός πάντα κρίνει πιο εύστοχα απ’ ό,τι οι πολιτικοί, οι αναλυτές, οι μηντιακοί – όλο το συνάφι των «επωνύμων». Θα το έχετε ασφαλώς παρατηρήσει, όσο κι αν δεν το έχουν καταγράψει, αναλύσει, εξηγήσει κ.λπ.: Πουθενά στην Ελλάδα, ούτε σε καφενείο, ούτε σε μανάβικο ή μπακάλικο ή σε κάποιου συλλόγου γραφεία, δεν θα συναπαντήσει κανείς φωτογραφία του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ούτε του Ανδρέα Παπανδρέου, βέβαια. Ενώ παλιά – πριν από τη Μεταπολίτευση – θα μπορούσε να βρει κάποιος και του Καραμανλή και του Γεωργίου Παπανδρέου τις φιγούρες (και, μάλιστα, στα «αντίπαλα» καφενεία). Στη δε Τουρκία, ανεξαρτήτως της λαϊκής λατρείας του Κεμάλ, τώρα βρίσκει κανείς ακόμη-ακόμη, στο Καπαλί Τσαρσί της Πόλης, φωτογραφίες του Ερντογάν. Σ’ εμάς, ο κόσμος – ο «κυρίαρχος λαός» – έμαθε, πλέον, να προσπερνά: Πρόσωπα, φιγούρες, περιόδους. Και του Κωνσταντίνου Καραμανλή…
Γιατί το λέμε, γιατί το σημειώνουμε αυτό; Επειδή η εκδήλωση τιμής/προσκυνήματος/αναβάπτισης – ο καθείς το δικό του – στη φιγούρα του Κωνσταντίνου Καραμανλή στο Μέγαρο Μουσικής, αποτύπωσε την αντίθετη λογική: Εμμονική αναγωγή στις μείζονες φιγούρες νομιμοποίησης του παρελθόντος. Παραβρέθηκαν Αντ. Σαμαράς, Αλ. Τσίπρας, Β. Βενιζέλος και Φ. Κουβέλης ομιλητές-εισηγητές (με την αντίστροφη σειρά, από τη μικρότερη δύναμη, στη μεγαλύτερη), Παν. Πικραμμένος, Γ. Μαρίνος, Αντ. Μαρκυδημήτρης, Αγ. Δεληβοριάς, Λ. Τσούκαλης και Κ. Σβολόπουλος discussants, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αυτοπροσώπως κωμίζων την αιγίδα, Π. Μολυβιάτης και Αχ. Καραμανλής για το Ίδρυμα «Κωνσταντίνος Καραμανλής». Το πλήρες cursus honorum, επί σκηνής.
Θα προτιμήσουμε να πάμε την αναζήτηση πιο πολιτικά – πιο ουσιαστικά πολιτικά: Ένα σωστό, δυο λάθη – ένα καλό, δυο κακά – σ’ αυτήν τη διοργάνωση. Το «σωστό»: Ευρύνεται το πλαίσιο της συστημικότητας με την προσέλευση των κομμάτων. Αφορά αυτό, σαφώς, το «παρών» του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, αλλά συμμαζεύει και της ΔΗΜΑΡ τους προβληματισμούς, και του ΠΑΣΟΚ τους πειρασμούς, και της ίδιας της Ν.Δ. τις αμφιταλαντεύσεις. Επιχειρείται να κυριολεκτείται, εφεξής, η έννοια «πολιτικό σύστημα», αποθαρρύνεται η αντισυστημικότητα. (Το θεωρήσαμε αυτό σωστό. Είναι αναγκαστικά και «καλό»; Θα εξαρτηθεί από τη συνέχεια…).
Το πρώτο «λάθος», είναι σημαντικό εκεί που βρισκόμαστε: Όλη αυτή η προσέλευση, όλη αυτή η αναγωγή, όλη αυτή η σεβαστική στάση, στρέφεται προς το παρελθόν. Σ’ ένα παρελθόν που μπορούσαμε, ακόμη και μετά την παράδοση της (οικονομικής), τουλάχιστον κυριαρχίας με την εισδοχή στην Ευρωζώνη, να το θεωρούμε άξιο συζήτησης/relevant, αλλά μέχρι… τώρα, που έπεσε το ταβάνι! Η σημερινή κατάσταση, αναγωγές έχει μόνο στην περίοδο 1945-53 ή, έστω, 1949-53. Γι' αυτήν την περίοδο, ο Καραμανλής – και της πρώτης και της δεύτερης 8ετίας και της διπλής προεδρίας – είναι πρόδηλα irrelevant.
Το δεύτερο «λάθος» είναι πιο τεχνικό, πλην αν ψάξει κανείς με μεγαλύτερη κριτική διάθεση: Για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή τα πάντα ήταν Κράτος, τα πάντα δια του Κράτους και με το Κράτος. Ε, οι Σαμαράς, Τσίπρας, Βενιζέλος, Κουβέλης – ο καθείς με τον τρόπο του και με τα χούγια του και με τις προσδοκίες του – σ’ αυτόν ακριβώς τον εναγκαλισμό με το Κράτος προσβλέπουν! Υπ’ αυτήν την έννοια, σωστή και ειλικρινής η προσέλευσή τους στο Μέγαρο. Όμως… πού αλήθεια μας οδηγεί αυτό; Υπό συνθήκες 2013, εννοείται;
Από εκεί και πέρα – τα του Καραμανλή «καλά» και «κακά» – είναι, εν τέλει, ζήτημα προσωπικής αξιολόγησης. Θεωρείται, π.χ., η αντιπαροχή, με βάση την οποία ανοικοδομήθηκε η Αθήνα και ύστερα όλη η Ελλάδα, περιβαλλοντικό και οικονομικό έγκλημα. Υπήρξε, όμως, ένα μοναδικά πετυχημένο πρότυπο εκχρηματισμου μιας γονατισμένης οικονομίας (και επίλυσης του στεγαστικού). Θεωρείται, αντίστοιχα, η διακυβέρνηση, δια της πυγμής, ένα υπόδειγμα διαχείρισης της ελληνικής χαλαρότητας. Θα διαφωνήσουμε, έντονα: Έχτισε σε μια κοινωνία, η οποία – ούτως ή άλλως – λατρεύει τον ισχυρό μια δικαίωση του αυταρχικού, του κατά Τσίπρα «πολιτικού τσαγανού»: Δυσάρεστο αυτό για την πρώτη 8ετία Καραμανλή, αμβλύνθηκε στη δεύτερη – τώρα, όμως, στα χέρια των επιγόνων, τραυματίζει! Και η Ευρώπη; Και η ευρωπαϊκή ένταξη; Ως αγκύρωση σε κάτι σταθερό, καλόν. Ως ευρωλαγνεία κάκιστο – ήδη επικίνδυνο! Και ούτω καθεξής.
Όμως, στα του Κωνσταντίνου Καραμανλή υπάρχει και ένα «μεγάλο». Διέθετε, σε όλη του τη διαδρομή, την αίσθηση προορισμού. Για τον εαυτό του, σίγουρα. Για τη χώρα, μάλλον – αν και αυτό ίσχυε περισσότερο για τη χώρα «του». Αυτήν την αίσθηση του προορισμού (με τη συνακόλουθη αντίληψη του χρέους), πόσοι στο Μέγαρο Μουσικής της 6ης Μαρτίου την αντιλαμβάνονταν; Έλεγε: «Είναι ωραία υπόθεσις η Ελλάς, δια να την υπηρετήσωμεν;» Ποιος τα καταλαβαίνει, σήμερα, αυτά;
Ή, μήπως, τελικά, τους έμεινε μόνον η προσκυνηματική λογική; Με ό,τι συμπαρεφέλκει ως υποταγή σε σχήματα, ως προσδοκία σε αθεμελίωτες ελπίδες («τότε που ζούσαμε»);