Ο Εντμουντ Κίλι, φιλέλληνας ποιητής, μυθιστοριογράφος, μεταφραστής του Καβάφη και φίλος του Σεφέρη, πέθανε την Τετάρτη, σε ηλικία 94 ετών.
Γιος διπλωμάτη, γεννημένος από αμερικανούς γονείς στη Δαμασκό το 1928, έζησε στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου για λίγα χρόνια, στη δεκαετία του ’30, όταν ο πατέρας του ήταν πρόξενος των ΗΠΑ στην πόλη.
Ο αδελφός του, Ρόμπερτ Κίλι, έγινε αργότερα πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα, την περίοδο 1985 – 1989, ενώ υπηρέτησε στην ελληνική πρωτεύουσα την περίοδο 1966-1969, στο πολιτικό τμήμα της πρεσβείας.
Γοητευμένος από την Ελλάδα και την ελληνική γλώσσα, ο Εντμουντ Κίλι έκανε το διδακτορικό του πάνω στον Καβάφη και στον Σεφέρη, μετέφρασε το έργο του αλεξανδρινού ποιητή και έγινε φίλος και μεταφραστής του έλληνα νομπελίστα. Μετέφρασε επίσης Ρίτσο, Ελύτη και Σικελιανό. Παντρεύτηκε Ελληνίδα και έκανε την Ελλάδα δεύτερη πατρίδα του.
Εγραψε επτά μυθιστορήματα και πολυάριθμα δοκίμια. Απόφοιτος των σπουδαίων πανεπιστημίων του Πρίνστον και της Οξφόρδης, δίδαξε επί 40 χρόνια αγγλικά, δημιουργική γραφή και νεοελληνική λογοτεχνία στο Πρίνστον, όπου δημιούργησε και διηύθυνε επί δεκαετίες το τμήμα Ελληνικής Λογοτεχνίας. Υπήρξε διευθυντής στο πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής και στο πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών του πανεπιστημίου, όπως και ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, ενώ εξελέγη αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Τιμήθηκε πολλάκις με σημαντικά βραβεία για το συγγραφικό και μεταφραστικό έργο του. Το 1992 εξελέγη εταίρος της αμερικανικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Επιστημών.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τέσσερα μυθιστορήματά του, μεταξύ αυτών το «Αναπλάθοντας τον Παράδεισο», μια σύνθεση προσωπικών αναμνήσεων, λογοτεχνικής κριτικής και ερμηνευτικής αφήγησης για τη θρυλική γενιά του ’30.
Η Μάρω Βασιλειάδου, στην «Καθημερινή», παραθέτει ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το έργο του:
«Ολοι αυτοί οι Αμερικανοί και Βρετανοί συγγραφείς που ήρθαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του πολέμου ή αμέσως μετά ήταν κάτι παραπάνω από επισκέπτες – είτε έμειναν πολύ είτε λίγο. Παντρεύτηκαν τη χώρα για τις καλές και τις κακές στιγμές της, έζησαν μαζί της σε καιρούς ειδυλλιακούς, αλλά και σε εποχές απομυθοποίησης ή αναζωογόνησης, και παρέμειναν πιστοί στην πεποίθησή τους ότι η Ελλάδα είχε να προσφέρει δώρα ζωτικής σημασίας ως την τελευταία δεκαετία αυτού του αιώνα. Η ιστορία τους είναι μια άλλη ιστορία, εν μέρει και δική μου», έγραφε ο Εντμουντ Κίλι στο βιβλίο του «Αναπλάθοντας τον Παράδεισο: Το Eλληνικό Tαξίδι 1937-1947».
(Επειδή ο Εντμουντ Κίλι είχε γεννηθεί στη Δαμασκό, ο Σεφέρης, με τον οποίο είχε γίνει καλός φίλος, τον αποκαλούσε, αστειευόμενος, «Μιχαλάκη Δαμασκηνό». Το όνομα τού έμεινε και οι φίλοι του τον αποκαλούσαν, Μάικ. Ακόμα και η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα, όταν αποφάσισε να τον τιμήσει με μία δεξίωση, τύπωσε προσκλήσεις που ανέγραφαν «Μάικ» Κίλι αντί για Εντμουντ. Οταν τις είδε ο ίδιος, αναρωτιόταν ποιος ήταν αυτός ο Μάικ Κίλι…)
Συλλυπητήρια Μενδώνη
Στο συλλυπητήριο μήνυμά της, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε ότι «τον αποχαιρετούμε ως Έλληνα, με τον απεριόριστο σεβασμό που οφείλουμε στο σημαντικό του έργο και στη σπουδαία του συμβολή στη μετάδοση της ελληνικής κουλτούρας».
Αναλυτικά, η δήλωση της υπουργού:
«Το πολύπλευρο, πολυδιάστατο έργο του Εντμουντ Κίλι, ως μεταφραστή, ποιητή, μυθιστοριογράφου, δασκάλου, συνδέθηκε με βαθείς δεσμούς με την Ελλάδα, με μια σχέση λατρείας για τον τόπο, τη γλώσσα, τους στίχους των Ελλήνων ποιητών. Γνώρισε στο αγγλόφωνο κοινό την ποίηση του Σεφέρη, του Καβάφη, του Ρίτσου και του Σικελιανού, μεταφέροντας, πέρα από τις λέξεις, το πνεύμα, την αίσθηση της ελληνικής ποίησης, μέσα από τις προσωπικές σχέσεις που ανέπτυξε, με ξεχωριστή τη μακρά φιλία του με τον Γιώργο Σεφέρη. Για τον Κίλι, η Ελλάδα δεν ήταν απλώς μια χώρα που γνώρισε και έζησε. Ήταν η δεύτερη πατρίδα του. Τον αποχαιρετούμε ως Έλληνα, με τον απεριόριστο σεβασμό που οφείλουμε στο σημαντικό του έργο και στη σπουδαία του συμβολή στη μετάδοση της ελληνικής κουλτούρας. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στους οικείους του και στους πολλούς φίλους του».