Ο Μανώλης Γλέζος δεν είναι πια μαζί μας. Εφυγε από τη ζωή, εν μέσω πανδημίας του κορονοϊού, σε ηλικία 97 ετών, καθώς εδώ και καιρό αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας. Ο θάνατός του καταγράφηκε στη 1.15 μ.μ. της 30ης Μαρτίου 2020, από καρδιακή ανεπάρκεια. Νοσηλευόταν στο «Ερρίκος Ντυνάν» από τις 18 Μαρτίου.
Ο Γλέζος δεν χρειάζεται συστάσεις. Υπήρξε δημοσιογράφος, συγγραφέας, διανοούμενος, πολιτικός, αγωνιστής, αλλά κυρίως ήταν για πάντα ένας ακάματος μαχητής, ακόμα και όταν ο αντίπαλος έμοιαζε –και ήταν– ανίκητος.
Στα 19 του ήταν αυτός που μαζί με τον Λάκη Σάντα και ενώ η ναζιστική πλημμυρίδα έπνιγε ολόκληρη την Ευρώπη, έκαναν την πρώτη συμβολική πράξη αντίστασης στον κατακτητή. Ηταν 30 Μαΐου 1941, η σημαία της χιτλερικής Γερμανίας κυμάτιζε ήδη έναν μήνα στην Ακρόπολη και ο Γλέζος με τον Σάντα, ακούγοντας στο ραδιόφωνο ότι και η Κρήτη είχε πέσει, αποφάσισαν να δράσουν: ανέβηκαν το βράδυ στον Ιερό Βράχο και κατέβασαν το βέβηλο σύμβολο των Γερμανών, δείχνοντας ότι όλα είναι δυνατά. Η πράξη τους ενέπνευσε τους Ελληνες και καθιέρωσε και τους δύο ως σύμβολα αντίστασης κατά της χιτλερικής κατοχής. Ο στρατηγός Ντε Γκωλ χαρακτήρισε τον Γλέζο ως «πρώτο παρτιζάνο της Ευρώπης». Μοιάζει να ήταν και ο τελευταίος…
Η ζωή του υπήρξε όντως επική.
Εμβληματική μορφή της Αριστεράς αλλά και της αντίστασης κατά των ναζί κατακτητών στη διάρκεια της κατοχής, ο Μανώλης Γλέζος γεννήθηκε στην Απείρανθο, το ορεινό χωριό της Νάξου, στις 9 Σεπτεμβρίου 1922, το οποίο και «προίκισε» με μια μοναδική συλλογή πετρωμάτων από όλον τον κόσμο (ήταν απαράμιλλη η αγάπη του για τη γεωλογία). Ένιωθε, από την άλλη, μισός Ναξιώτης και μισός Παριανός, με ιδιαίτερη αγάπη για την Πάρο, αφού από εκεί καταγόταν η μητέρα του, Ανδρομάχη Ναυπλιώτου. Στην Πάρο, άλλωστε, συνήθιζε να περνά τα καλοκαίρια του τα τελευταία χρόνια. Ο πατέρας του, Νικόλαος Γλέζος ήταν δημόσιος υπάλληλος και δημοσιογράφος.
Τα παιδικά του χρόνια ο Μ. Γλέζος τα έζησε στο χωριό του, όπου τελείωσε το δημοτικό σχολείο. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 η οικογένειά του μεταναστεύει στην Αθήνα και το 1940 ο εκλιπών περνά στην ΑΣΟΕΕ. Ως μαθητής ακόμη πρωτοστάτησε στη δημιουργία αντιφασιστικής ομάδας για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου από τους Ιταλούς αλλά κατά της δικτατορίας του Μεταξά. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής δίνει το «παρών» στην αντίσταση του λαού μας μέσα από τις τάξεις της ΟΚΝΕ, του ΕΑΜ Νέων και της ΕΠΟΝ, με αποτέλεσμα να υποστεί φυλακίσεις, βασανιστήρια και διώξεις.
Όμως, η πλέον τολμηρή ενέργεια ήταν εκείνη της νύχτας της 30ής προς την 31η Μαΐου 1941, όταν μαζί με τον Απόστολο Σάντα, σκαρφάλωσαν στα βράχια της Ακρόπολης, κατέβασαν από εκεί το μισητό σύμβολο του κατακτητή, τη σβάστικα, με μοναδικά τους «όπλα», ένα φαναράκι και ένα σουγιά. Και οι δύο έφηβοι έχουν περιγράψει σε κατοπινές συνεντεύξεις τους πώς ανέβηκαν, πού κρύφτηκαν αμέσως μετά (στις σπηλιές του Βράχου που είναι ταυτισμένος με το ιδανικό της Δημοκρατίας), πώς έκρυψαν στον κόρφο τους ένα κομμάτι από τη σημαία… Η θέα της σημαίας που λείπει από τον ιστό, προκαλεί την επομένη εκνευρισμό στον κατακτητή, δίνει κουράγιο στον κατακτημένο αλλά αδούλωτο λαό της Αθήνας και όλης της Ελλάδας. Η ποινή, ερήμην σε θάνατο.
Ακολουθεί η Απελευθέρωση και η δραστηριοποίηση του Μανώλη Γλέζου, διαδοχικά μέσα από τις τάξεις του ΚΚΕ και της ΕΔΑ, αλλά και η ενασχόλησή του με το δημοσιογραφικό επάγγελμα, σε διευθυντικές θέσεις πρώτα στο «Ριζοσπάστη» αμέσως μετά την απελευθέρωση, και μια δεκαετία αργότερα, στην «Αυγή». Συνολικά παραπέμφθηκε σε 28 δίκες για αδικήματα Τύπου, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του ’40 καταδικάσθηκε δις εις θάνατον, καταδίκες που δεν εκτελέστηκαν μετά από ελληνική και διεθνή καμπάνια. Το 1950 οι θανατικές ποινές μετατράπηκαν σε ισόβια και τελικά αποφυλακίστηκε στις 16 Ιουλίου 1954.
Στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951, παρότι φυλακισμένος, εκλέχθηκε βουλευτής Αθηνών με την ΕΔΑ. Ξεκινά απεργία πείνας, με αίτημα την αποφυλάκιση των δέκα εξόριστων εκλεγμένων βουλευτών της ΕΔΑ. Σταμάτησε την απεργία πείνας τη 12η ημέρα, με την απελευθέρωση κάποιων από αυτούς. Ακολουθεί η δίκη για «εσχάτη προδοσία» το 1958, ενώ στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961 εξελέγη και πάλι βουλευτής Αθηνών με την ΕΔΑ, παρά το γεγονός ότι βρισκόταν στη φυλακή.
Με την εκδήλωση του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, ο Γλέζος συλλαμβάνεται μαζί με άλλους πολιτικούς ηγέτες και ακολουθούν φυλακίσεις σε Γουδή, Πικέρμι, Γενική Ασφάλεια, Γυάρο, Παρθένι Λέρου, Ωρωπό, από όπου αποφυλακίζεται το 1971. Συνολικώς, 16 χρόνια της ζωής του τα πέρασε σε εξορίες και φυλακές.
Μεταπολιτευτικά δραστηριοποιείται πολιτικά μέσα από τις τάξεις της ΕΔΑ και του ΠΑΣΟΚ -στα ψηφοδέλτια του οποίου εξελέγη, ως συνεργαζόμενος, βουλευτής και ευρωβουλευτής τη δεκαετία του ’80.
Oμως, ο Γλέζος ποτέ δεν τα είχε καλά με θητείες και μονιμότητες, και στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές του 1986 επιστρέφει στην αγαπημένη του Απείρανθο, όπου οι συγχωριανοί του τον εκλέγουν κοινοτάρχη και εκείνος, από τη δική του πλευρά, εισάγει το θεσμό της Aμεσης Δημοκρατίας.
Στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2002 κατέρχεται επικεφαλής του συνδυασμού «Ενεργοί Πολίτες» για τη διευρυμένη Νομαρχία Αθηνών-Πειραιώς, που υποστηρίχθηκε από το Συνασπισμό και εκλέγεται νομαρχιακός σύμβουλος.
Επανέρχεται στην κεντρική πολιτική σκηνή το 2012, όταν στις διπλές εκλογές της 6ης Μαΐου και της 17ης Ιουνίου εκλέγεται βουλευτής Επικρατείας με το ΣΥΡΙΖΑ. Με το ίδιο κόμμα εξελέγη ευρωβουλευτής στις ευρωεκλογές της 25ης Μαΐου 2014, κάνοντας ως κεντρικό θέμα της θητείας του τις γερμανικές οφειλές προς την Ελλάδα. Έγραψε, άλλωστε, και βιβλίο για το θέμα, υπό τον τίτλο, «Και ένα μάρκο να ήταν…» (Εκδόσεις Λιβάνη). Χαρακτηριστική, ωστόσο, της προσωπικότητάς του, η κίνησή του το καλοκαίρι του 2017 να δώσει εκείνος το στεφάνι στο γερμανό πρεσβευτή Γενς Πλέτνερ, στο μνημείο εκτελεσθέντων κατοίκων του Διστόμου. Τελευταία εμπλοκή του με την ενεργό πολιτική, στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας της Λαϊκής Ενότητας, το Σεπτέμβριο του 2015.
Ο Μ. Γλέζος δεν ήθελε να τον αποκαλούν «ήρωα», για εκείνον ήρωας ήταν ο μικρότερος αδελφός του, Νίκος, που εκτελέσθηκε από τους Γερμανούς στην Καισαριανή το Μάιο του ’44, αφήνοντας πίσω του το εξής σημείωμα για τη μάνα τους: «Αγαπητή μητέρα σας φιλώ, χαιρετισμούς, σήμερα πάω για εκτέλεση. Πάω. Πέφτοντας για τον ελληνικό λαό». Ήταν ένας καημός μέσα του ο πρόωρος χαμός του αγαπημένου του Νίκου, ένας καημός για τον οποίον σπάνια τον άκουγες να μιλά.
Η τελευταία, ίσως, δημόσια παρουσία-παρέμβαση του, ήταν στη δίκη της Χρυσής Αυγής, το 2018, όταν με τη συμπλήρωση πέντε χρόνων από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, ο Μανώλης Γλέζος πήγε και κάθισε στο πλευρό της μητέρας του, Μάγδας.
Οπως σημειώνει το ΑΠΕ-ΜΠΕ στη νεκρολογία του, από σήμερα, ο «Τελευταίος Παρτιζάνος» -όπως τιτλοφορείται το ντοκιμαντέρ του Ανδρέα Χατζηπατέρα για τον Μανώλη Γλέζο- δεν είναι πια ανάμεσά μας.
Η είδηση της αποδημίας του σκόρπισε θλίψη στον πολιτικό κόσμο.
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου χαρακτήρισε τον εκλιπόντα «αγνό πατριώτη με όλη τη σημασία της λέξης».
«Ενας γενναίος άνθρωπος, ένα σύμβολο της αντίστασης κατά του ναζισμού, ένας ασυμβίβαστος υπερασπιστής της κοινωνικής δικαιοσύνης, έφυγε σήμερα από κοντά μας. Ο Μανώλης Γλέζος, ο αγνός πατριώτης με όλη τη σημασία της λέξης, ο δυναμικός και ευαίσθητος πολίτης μέχρι το τέλος της πολυκύμαντης διαδρομής του, θα παραμείνει στη μνήμη μας ως μια εμβληματική μορφή της σύγχρονης ιστορίας μας.
Στην οικογένειά του και όσους συμπορεύτηκαν μαζί του εκφράζω τα πιο θερμά μου συλλυπητήρια», ανέφερε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
O Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, αναρτώντας μια φωτογραφία από την τελευταία συνάντησή του με τον Μανώλη Γλέζο, σημείωσε:
Ο Αλέξης Τσίπρας ανήρτησε μια από τις πιο γνωστές φωτογραφίες του Γλέζου στο Facebook, γράφοντας:
Από την πλευρά της η πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής, Φώφη Γεννηματά, σημείωσε σε ανάρτησή της στο Twitter:
Συλλυπητήρια εξέφρασε ο πρώην Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου για το θάνατο του Μανώλη Γλέζου. «Ο Μανώλης Γλέζος, θα μας θυμίζει πάντα τη σημασία των αγώνων για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια, τη σημασία της πάλης ενάντια στο φασισμό, όποια μορφή και αν έχει. Μανώλη, δεν θα ξεχάσουμε!», ανέφερε.
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας έγραψε στο Τwitter: «O Μανώλης Γλέζος, τον οποίο είχα την τύχη και την τιμή να γνωρίσω και να με δεχθεί στο σπίτι του, ήταν μια μεγάλη μορφή της Εθνικής Αντίστασης κατά της ναζιστικής κατοχής. Η στάση του ενέπνευσε όλους μας, πέρα από ιδεολογίες και κόμματα. Θερμά συλλυπητήρια στους οικείους του».
Η ανακοίνωση της οικογένειας
«Γνωρίζουμε ότι οι σκέψεις των ανθρώπων που τον γνώρισαν (…) τον συντροφεύουν», αναφέρει η ανακοίνωση της οικογένειάς του.
Αναλυτικά, «ο αγαπημένος μας σύζυγος, πατέρας και παππούς, o αγωνιστής Μανώλης Γλέζος έφυγε σήμερα Δευτέρα 30 Μάρτη από την ζωή. Η οικογένειά του ευχαριστεί θερμά τη Διοίκηση, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του Νοσοκομείου ΝΙΜΤΣ, στο οποίο είχε νοσηλευτεί πολλές φορές στο παρελθόν, καθώς και τη Διοίκηση, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του Νοσοκομείου ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ, για τις άοκνες προσπάθειές τους, τις τελευταίες μέρες της ζωής του.
Η κηδεία του Μανώλη Γλέζου, λόγω των περιορισμών που ισχύουν, θα γίνει σε στενό οικογενειακό κύκλο. Γνωρίζουμε ότι οι σκέψεις των ανθρώπων που τον γνώρισαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, των φίλων του, των συναγωνιστών του, των συγγενών του και των συγχωριανών του, τον συντροφεύουν», υπογραμμίζεται στην ανακοίνωση της οικογένειας του Μ. Γλέζου.
Τέλος, η οικογένεια παρακαλεί αντί στεφάνου να γίνει δωρεά στη Βιβλιοθήκη Νίκου Ν. Γλέζου στ’ Απεράθου (Τράπεζα Εurobank, Αρ. Λογαριασμού: 0026-0244-12-0201196948 IBAN GR6202602440000120201196948).