Την Τρίτη 1η Μαρτίου, ταυτόχρονα με την κλιμάκωση της ρωσικής επίθεσης, κυρίως στο Κίεβο, είδαν το φως της δημοσιότητας πληροφορίες που δείχνουν ότι τόσο οι Βρετανοί και οι Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί μιλούν ανοιχτά πλέον για τη λύση ενός πραξικοπήματος στη Μόσχα, το οποίο θα ανατρέψει από την εξουσία τον Βλαντίμιρ Πούτιν, που απειλεί με γενικό πυρηνικό όλεθρο.
Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του αμερικανού διεθνολόγου και άλλοτε στελέχους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Ρίτσαρντ Χάας, ο οποίος, μιλώντας στην ιταλική Corriere della Sera προσδιόρισε τις επόμενες κινήσεις των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων μέσα στην ομίχλη του αινίγματος Πούτιν, λέγοντας επί λέξει: «Δεν ξέρουμε αν μπλοφάρει…». Eνα δεύτερο δημοσίευμα, της Repubblica, ανέδειξε τις σκέψεις των Δυτικών όσον αφορά την αναγκαιότητα του πραξικοπήματος στο Κρεμλίνο.
Δύο… λύσεις
Την περίπτωση να ρίξουν τον Πούτιν από την εξουσία οι ίδιοι οι συνεργάτες του βλέπει σαν λύση του Ουκρανικού ο γνωστός διεθνολόγος και πρώην στέλεχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Ρίτσαρντ Χάας. Τις απόψεις του περί του «πολέμου επιλογής» που ξεκίνησαν οι Ρώσοι στο ουκρανικό έδαφος τις ανέπτυξε ως πολύπειρο στέλεχος του αμερικανικού κράτους. Δήλωσε ότι, αποκλειομένης της αποτροπής, άλλη λύση από την παρέμβαση των ίδιων των Ρώσων στο Κρεμλίνο δεν διαφαίνεται, ώστε να αποφευχθεί η αιματοχυσία: «Η μόνη εκτός της αποτροπής επιλογή που μπορώ να φανταστώ είναι οι άνθρωποι του κύκλου του Πούτιν να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι οι ενέργειές του αποτελούν απειλή για το μέλλον της Ρωσίας και για τον εαυτό τους, συνεπώς πρέπει να την αντιμετωπίσουν». Και πώς μπορεί να γίνει αυτό; «Με εσωτερική αμφισβήτηση της εξουσίας του».
Ωστόσο, ο Χάας δεν έκρυψε την απαισιοδοξία του για τη… δύναμη κρούσης του ρωσικού επιτελείου: «Δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχει κάποιος στη Ρωσία που μπορεί να τον σταματήσει. Ο Πούτιν αύξησε τόσο πολύ τη δύναμή του και συγχρόνως μείωσε όλων των άλλων, άρα, αν επέλεγε την κλιμάκωση, δεν θα συναντούσε και πολλά προβλήματα». Αυτή ήταν μια εξαιρετικά ανησυχητική δήλωση του Αμερικανού, κυρίως επειδή η κλιμάκωση στην οποία αναφέρθηκε δεν είναι άλλη από τη χρήση πυρηνικών.
Κατά τον αμερικανό διεθνολόγο, προς το παρόν ο ηγέτης του Κρεμλίνου δεν αντιλαμβάνεται ότι οι «πόλεμοι εξ επιλογής συνήθως τελειώνουν άσχημα: το κόστος αποδεικνύεται μεγαλύτερο από την επιτυχία». Είπε ότι η Σοβιετική Ενωση υπέστη αυτήν την εξέλιξη όταν εισέβαλε στο Αφγανιστάν, το 1979, όπου και ενεπλάκη σε αιματηρό πόλεμο επί δεκαετία. Για τον Χάας, ο Πούτιν είχε και άλλες επιλογές πέραν του πολέμου, αφού «δεν απειλήθηκαν τα ζωτικά του συμφέροντα». Αλλά διέπραξε την εισβολή και τώρα βλέπει ότι «η σύγκρουση δεν εξελίσσεται όπως την περίμενε». Απλά πράγματα: «Αποδεικνύεται πολύ πιο δύσκολη, αλλά και δαπανηρή».
«Τι θα κάνει τώρα;»
Οτι ο Πούτιν «επένδυσε πολλά» και «έχει παίξει και το κύρος του» στο Ουκρανικό είναι πυξίδα για τη σκέψη του Χάας: «Αναρωτιόμαστε τι θα κάνει τώρα». Παραδέχθηκε ότι οι επιλογές του δεν είναι και λίγες, αφού αφορούν κλιμάκωση της επίθεσης στην Ουκρανία, διεύρυνση του πολέμου διά κάποιου πλήγματος σε ΝΑΤΟϊκή χώρα ή μέσω κυβερνοεπιθέσεων σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Υπάρχουν και χειρότερα, βέβαια, όπως ήδη είπαμε: «Να χρησιμοποιήσει βιολογικά ή και πυρηνικά όπλα μαζικής καταστροφής». Η απάντηση της Δύσης μπορεί να είναι μόνο η αποτροπή: «Να συνεχίσουμε την ενίσχυση της Ουκρανίας, με το ΝΑΤΟ και με τις κυρώσεις, ώστε να μην επιτρέψουμε στον Πούτιν να κερδίσει». Κατόπιν, αν επιτευχθεί αυτός ο στόχος, υπάρχει «η διέξοδος των διαπραγματεύσεων απευθείας με την Ουκρανία και εμμέσως με τις ΗΠΑ και με την Ευρώπη».
Και ο Χάας, ακολουθώντας την πεπατημένη πολλών διεθνολόγων τις τελευταίες ημέρες, υποστήριξε ότι ο Πούτιν δεν στέκει καλά στα μυαλά του, άρα δεν μπορούν οι Δυτικοί να εικάσουν ότι μπλοφάρει όταν απειλεί με πυρηνικά. Μάλλον κάτι του συμβαίνει πράγματι. «Πρέπει, λοιπόν, να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να μην μπλοφάρει».
Οι Ευρωπαίοι
Μία ενδιαφέρουσα αποκάλυψη έκαναν και στη Repubblica οι συντάκτες της Ενρίκο Φραντσεσκίνι και Πάολο Μαστρολίλι (από το Λονδίνο ο πρώτος και από τη Νέα Υόρκη ο δεύτερος) συνυπογράφοντας ανταπόκριση που απηχεί τις διαμορφούμενες στον αγγλοσαξονικό κόσμο απόψεις, όχι μόνο για το Ουκρανικό, αλλά και για το… Ρωσικό. Και τι εστί Ρωσικό; Η απάντηση που δίνει το κείμενο των δύο Ιταλών είναι η εξής πολύ «απλή»: σαν ρωσικό πρόβλημα η Βρετανία και η Ευρώπη εννοούν την παραμονή του Πούτιν στην εξουσία – χωρίς τον Πούτιν, λένε, θα επιστρέψει ο κόσμος στην ειρήνη.
«Η πτώση του Πούτιν συζητείται όλο και πιο ανοιχτά στο Λονδίνο, αλλά και γενικότερα στην Ευρώπη, ως η μοναδική λύση για την επίτευξη ειρήνης στην Ουκρανία και για την αποκατάσταση της σταθερότητας στη Ρωσία» έγραψε το ιταλικό δημοσιογραφικό δίδυμο. Και μας πληροφόρησε ότι υπάρχει ένας Τόρις που κάθεται σε υπουργική καρέκλα και εμμέσως πλην σαφώς καλεί τους «ρώσους στρατηγούς» να κάνουν πραξικόπημα.
Ανεξαρτήτως του ιστορικού δεδομένου ότι σπανίως ηγούνται των (επιτυχημένων) στρατιωτικών κινημάτων στρατηγοί, ο Τζέιμς Κλέβερλι, υφυπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, την πέταξε την ιδέα χωρίς κανένα διπλωματικό λούστρο: «Οι στρατιωτικοί επιτελείς του Πούτιν γνωρίζουν ότι αυτός είναι πια όλο και πιο απομονωμένος και παράλογος. Οι ρώσοι στρατηγοί έχουν τα μέσα να τον ρίξουν, και εμείς τους ζητάμε να δράσουν». Και ο σπουδαιότερος σχολιαστής των Financial Times, ο Γκίντεον Ράχμαν, από το δικό του πόστο έγραψε την εξής φράση σε ένα άρθρο του: «Είναι πιθανό ότι ο μόνος τρόπος για ειρήνη είναι κάποια παρέμβαση της ρωσικής ελίτ, ώστε να αναγκάσει τον Πούτιν να παραχωρήσει την εξουσία».
Εβαλε… βόμβα στο Κρεμλίνο
Οι ιταλοί συντάκτες συνέχισαν να δίνουν πληροφορίες σε αυτό το στυλ, έτσι έγραψαν ότι και η Εσθονή Κάντρι Λίικ, του think tank «European Council on Foreign Relations», το οποίο ασχολείται με την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και ασφάλεια, έγραψε τα εξής: «Η ρωσική κοινωνία είναι εξαντλημένη και θέλει αλλαγή στην κορυφή. Μπορεί να περάσει αρκετός καιρός μέχρις ότου “δουλέψουν” οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, όμως με την εισβολή ο Πούτιν τοποθέτησε μία βόμβα κάτω από το δικό του προσωπικό σύστημα εξουσίας».
Οι ίδιοι εκτιμούν, λέει το κείμενο της Repubblica, ότι οι υπαρκτές διαφωνίες στη ρωσική κοινωνία όσον αφορά τον πόλεμο ενδέχεται να επεκταθούν στον κύκλο των υπουργών, συμβούλων και επιχειρηματιών που συνδέονται με το Κρεμλίνο. Παραθέτουν, δε, την εκτίμηση της προαναφερθείσης Λίικ ότι «το θέαμα των μελών του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας, άτομα που αμφισβητήθηκαν από τον Πούτιν σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση, και προσπάθησαν αγωνιωδώς να ψελλίσουν κάτι για να τον ευχαριστήσουν, αποκαλύπτει την ανησυχία των στενότερων συνεργατών του».
Κατόπιν έγραψαν ότι στη Ρωσία υπάρχει έτοιμη η συνταγή της αντικατάστασης του επικεφαλής, θυμίζοντας πώς ο Μπρέζνιεφ απομάκρυνε από την ηγεσία της Σοβιετικής Ενωσης τον Χρουστσόφ και άλλα μέλη του Πολίτ Μπιρό με κατηγορία περί «σοβαρών πολιτικών λαθών». Ο Ράχμαν, των FT, έγραψε ότι ο Πούτιν «κυβερνά σαν προσοβιετικός τσάρος», όμως αργά ή γρήγορα η απομόνωσή του θα στραφεί εναντίον του, αφού θα μείνει χωρίς συμμάχους.