Φαντάζομαι ότι και σε εσάς θα έχει τύχει να πάτε σε ένα θέαμα το οποίο θεωρείτε ανούσιο και να μην τολμάτε να το πείτε επειδή φοβάστε ότι θα σας παρεξηγήσουν ως τον γκρινιάρη της υπόθεσης. Εάν πάλι πρόκειται για κάτι τύπου performance και μοντέρνα τέχνη, ο κίνδυνος είναι μεγάλος: θα σας απαξιώσουν ως άσχετους και ανίκανους να συλλάβετε το μεγαλείο του καλλιτέχνη. Στην ακόμη χειρότερη περίπτωση που ο καλλιτέχνης φέρει το όνομα «Γιόκο Ονο» και τον μύθο που αυτό κουβαλά, σίγουρα προτιμάτε να το βουλώσετε προκειμένου να μη χαρακτηριστείτε μίζερος, εσωστρεφής και χωριάτης.
Μας αρέσει δεν μας αρέσει, πάντως, η Γιόκο Ονο είναι ένα μεγάλο όνομα, τι να λέμε τώρα; Κι εφόσον καταδέχεται να στείλει στη Θεσσαλονίκη το απαύγασμα των έργων της (και μάλιστα χωρίς αμοιβή και χωρίς να ζητήσει δικαιώματα, όπως μας έχουν διαβεβαιώσει οι αρμόδιοι), δεν θα έπρεπε αυτό το πράγμα να το διαφημίσουμε; Να το προωθήσουμε στον έξω κόσμο; Να φωνάξουμε στην Αθήνα, στη Σόφια, στο Βελιγράδι, στο Μιλάνο, στην Κωνσταντινούπολη, στο Ροστόφ, στο Νοβοσιμπίρσκ, στη Λάρνακα, όπου τέλος πάντων υπάρχουν απευθείας πτήσεις και συνδέσεις με την πόλη μας, «ελάτε κόσμε, η Θεσσαλονίκη φιλοξενεί τη Γιόκο Ονο»; Να έχουμε βάλει στο αεροδρόμιο πανό «Thessaloniki Welcomes Yoko Ono», «Yoko is here», «Imagine meeting Thessaloniki’s Yoko Ono», «Yoko’s calling for Peace from Thessaloniki»;
Τίποτε από τα παραπάνω δεν συνέβη. Στο site του Μουσείου όπου φιλοξενείται το γεγονός δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά, ενώ και η ίδια η Γιόκο Ονο το αποσιώπησε: μέχρι το απόγευμα της Κυριακής, που γράφονται αυτές οι γραμμές, απουσίαζε και από την ιστοσελίδα της, και από το facebook και από το twitter της. Λες και πρέπει να κρατηθεί μυστικό, να μην ξεφύγει από το μικρόκοσμο της Θεσσαλονίκης.
Κάπως έτσι, λοιπόν, βρεθήκαμε εμείς κι εμείς οι Θεσσαλονικείς μεταξύ μας στα εγκαίνια της έκθεσης Ex-It της Γιόκο Ονο στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, για το οποίο η πόλη είναι υπερήφανη.
Στον εξωτερικό του χώρο, το Μουσείο φιλοξενεί τα υπέροχα γλυπτά του Ζογγολόπουλου, του Λυκόπουλου, του Κουλεντιανού, του Αληθεινού, του Φιλόλαου. Μέσα, έως τις 23 Οκτωβρίου, φιλοξενεί στιγμές από τη Γιόκο Ονο: δύο βίντεο από την παλιά της performance «Cut piece» όπου οι ηθοποιοί κόβουν ο ένας τα ρούχα του άλλου κι αυτό θα γίνει και στη Θεσσαλονίκη κάποια στιγμή, σκάλες στις οποίες η Γιόκο προτείνει να περιμένεις να ανέβεις όταν ένα σύννεφο έρθει επάνω από το κεφάλι σου ή όταν πέσει χιόνι (χλωμό το βλέπω αυτό, σε κλειστό χώρο) ή όταν πέσει μια καρέκλα, αλλά άμα ανέβεις δεν έχεις τίποτα να κάνεις παρά να κατέβεις.
Στον επάνω όροφο του Μουσείου έχουν στηθεί 100 φέρετρα που κατασκεύασε ως χορηγία ο Φάνης Μπαμπούλας, ιδιοκτήτης του ομώνυμου γραφείου τελετών της Θεσσαλονίκης και μέσα σε κάθε φέρετρο έχει μια ελιά που βγαίνει από μια τρύπα στο καπάκι. Ευτυχώς οι ελιές θα ποτίζονται, όπως μας διαβεβαίωσε το προσωπικό του Μουσείου, αλλά με την έλλειψη φωτός δεν ξέρω πώς θα τα πάνε τόσες μέρες.
Την τελευταία μέρα της έκθεσης, η Γιόκο Ονο μας ζήτησε να σπάσουμε τα φέρετρα. Αυτή η εγκατάσταση συμβολίζει «το πνεύμα το νεκρού που ζει». Στα εγκαίνια έλαβε χώρα μια performance κατά τη διάρκεια της οποίας οι μουσικοί έπαιζαν μια σύνθεση της Γιόκο Όνο ενώ κάποιοι τους έδεναν με γάζες, μέχρι το σημείο που εκείνοι δεν μπορούσαν, πια, να παίξουν.
Στο Μουσείο έχει κι άλλα φυτά: μια μεγάλη μανόλια και ελιές μέσα σε γλάστρες, στα φύλλα των οποίων οι θεατές βάζουν ένα χαρτάκι με μια ευχή. «Αγάπη», «ειρήνη», «αλληλεγγύη» ζητούν οι περισσότεροι, με κάποιον να μοιράζεται κι αυτός την ευαισθησία μου «να μη ξεραθούν τα φυτά της έκθεσης», έναν άλλον να δηλώνει «θέλω να σεξ ημερώσω», πολλή «give peace a chance» κλπ. Μάλιστα, σε λίγες μέρες τα ευχόδεντρα θα βγουν στον έξω κόσμο, να τα δει κι αυτός.
Αυτά που σας περιγράφω δεν τα φαντάζομαι: τα γράφουν οι οδηγίες που έχει στείλει η Γιόκο Ονο και βρίσκονται αναρτημένες δίπλα σε κάθε εγκατάσταση ή τα λέει η ίδια σε ένα βίντεο το οποίο έφτιαξε κι έστειλε στη Θεσσαλονίκη. Ολα είναι εγκαταστάσεις της ή performances που έχουν τις ρίζες της στο παρελθόν της Γιόκο Oνο, έχουν παρουσιαστεί πολλές φορές κι είναι γνωστά. Αλλά καλλιτέχνης ή celebrity ο οποίος σέβεται τον εαυτό του και δεν ασχολείται με το προσφυγικό δεν υπάρχει, ως εκ τούτου η Γιόκο Oνο αφιέρωσε στους πρόσφυγες την εγκατάσταση «Add color painting». Eτσι, υπάρχει στον χώρο μια βάρκα με την οποία υποτίθεται ότι έχουν έρθει πρόσφυγες στην Ελλάδα και η Γιόκο Oνο ζητά από το κοινό να της προσθέσει μπλε χρώμα.
Αυτή είναι η «Ex-It»: love, peace, colors, imagine, blue sky και σύννεφα που δεν έρχονται. «We must imagine peace everyday and in our dreams», λέει η Γιόκο Ονο στο βίντεο. Ετσι απλά, ας φανταστούμε την ειρήνη, αγαπητοί, να βλέπουμε ειρήνη και στα όνειρά μας κι αυτή μπορεί και να έρθει. Τόσο ‘60’ς, τόσο απλά, τόσο αθώα, τόσο γλυκά!
Εάν αυτό το so 60’s «Give peace a chance» πουλάει στο 2016, πραγματικά αναρωτιέμαι γιατί η Θεσσαλονίκη το κράτησε για τον εαυτό της και δεν προσπάθησε να το κάνει γεγονός διεθνούς εμβέλειας. Πάντως, οι παρευρισκόμενοι στα εγκαίνια έδειχναν ότι τους άρεσε. Φυσικό είναι: οι διοργανωτές το πέρασαν στην πόλη ως χαϊλίκι και ποιος να τολμήσει να πάει κόντρα στο μαζικό χαϊλίκι και να περάσει ως περιθωριακός; Ασχέτως εάν, την επομένη, όλο και περισσότεροι μόλις ξεθάρρευαν λιγάκι ομολογούσαν συνωμοτικά «τι ήταν αυτό; Πολύς θόρυβος για το τίποτα»…
* Το «Εx-It» της Γιόκο Ονο παρουσιάζεται ως τις 23 Οκτωβρίου στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Πρόκειται για συνδιοργάνωση του Μουσείου με τα «51α Δημήτρια» του δήμου Θεσσαλονίκης.