Η κα Μέρκελ έχει δίκιο σε μια σειρά από ζητήματα για τα οποία τις τελευταίες μέρες, μετά την αποτυχημένη Σύνοδο της περασμένης εβδομάδας, έχει δεχθεί πολλά πυρά από ολόκληρη την Ευρωπαϊκή ήπειρο (συμπεριλαμβανομένης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Βρυξελλών). Αν δεν της αποδοθεί αυτό το δίκιο, η παράλυση της ΕΕ θα χειροτερέψει και η κρίση της ευρωζώνης θα ενταθεί. Το ζητούμενο λοιπόν είναι διττό: Να της αναγνωρίσουμε το δίκιο της στα πολλά ζητήματα στα οποία το έχει και, κατόπιν, να την βοηθήσουμε να προχωρήσει η ίδια ως την λογική κατάληξη των δικών της επιχειρημάτων.
1. Έχει δίκιο ότι η ευρωζώνη χρειάζεται κοινή οικονομική διακυβέρνηση
2. Έχει δίκιο ότι η κοινή οικονομική διακυβέρνηση, για να είναι βιώσιμη, απαιτεί θεσμικά κατοχυρωμένους μηχανισμούς που θα συγκρατούν τα ελλείμματα των κρατών-μελών
3. Έχει δίκιο ότι το μέλλον της Ευρώπης δεν θα εξασφαλιστεί με συνεχή, στο διηνεκές, δανεισμό κρατών τα οποία χρησιμοποιούν τα δάνεια για να κλείνουν τρύπες και όχι για να επενδύουν παραγωγικά. Το μέλλον, όπως σωστά λέει η κα Μέρκελ, θα εξαρτηθεί από το κατά πόσον ολόκληρη η Ευρώπη θα παράγει ανταγωνιστικά αγαθά
4. Έχει δίκιο ότι ο Γερμανός φορολογούμενος (όπως και ο Αυστριακός, ο Φιλανδός, ο Ολλανδός) δεν δύναται να αυξάνει επ' άπειρο τις εγγυήσεις που δίνει στο EFSF (Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας) ώστε εκείνο να δανείζεται και, κατόπιν, να δανείζει τα υπερχρεωμένα κράτη και τις τράπεζες ζόμπι (όπως πολλοί προτείνουν ότι πρέπει να αρχίσει να κάνει)
5. Έχει δίκιο ότι η ενίσχυση του EFSF (ώστε αυτό να προβαίνει σε επαναγορά χρέους κρατών όπως η Ελλάδα και η Ιρλανδία) έχει την ίδια λογική με το χορηγούνται πανάκριβα φάρμακα, αγορασμένα με δανεικά, σε ασθενή που έχει ήδη αποβιώσει
6. Έχει δίκιο ότι η αλληλεγγύη μεταξύ των λαών της Ευρώπης υπονομεύεται όταν ένας σκληρά εργαζόμενος Γερμανός βιομηχανικός εργάτης συνταξιοδοτείται στα 67, όταν ένας Γάλλος χαρτογιακάς βγαίνει στην σύνταξη στα 62, και ένας έλληνας στρατιωτικός στα 43
7. Έχει δίκιο ότι στην ευρωζώνη είτε όλοι οι μισθοί πρέπει να αυξάνονται αυτόματα ανάλογα με τον πληθωρισμό είτε κανένας. Ότι, π.χ., είναι απαράδεκτο λίγο δυτικά των Βελγο-γερμανικών συνόρων οι μισθοί να προσαρμόζονται αυτόματα στον πληθωρισμό αλλά στο διπλανό χωριό, εντός Γερμανικού εδάφους να μην προσαρμόζονται
8. Έχει δίκιο ότι ο αγώνας-προς-τον-πάτο όσον αφορά την φορολόγηση των επιχειρήσεων πρέπει να σταματήσει. Ότι το να προσπαθεί η μία χώρα της ευρωζώνης να 'κλέψει' επενδύσεις από την άλλη χώρα ρίχνοντας τον φόρο επιχειρήσεων στο 12% (όπως κάνει η Ιρλανδία) τελικά και δεν αυξάνει, συνολικά, τις επενδύσεις στην ευρωζώνη και οδηγεί τα φορολογικά έσοδα όλων στον πάτο και μεταβιβάζει εισόδημα από την εργασία στο κεφάλαιο.
Με άλλα λόγια, η Κα Μέρκελ έχει δίκιο σε όλα αυτά τα ζητήματα. Ξεκινώ, λίγο αναλυτικότερα, με τα σημεία 6,7 και 8. Το τελευταίο δεν θέλει επεξήγηση. Αν θέλουμε, ως ευρωζώνη, να βοηθήσουμε μια συγκεκριμένη περιοχή, μπορούμε να την χρήσουμε Ειδική Οικονομική Ζώνη, με χαμηλή φορολογία και άλλου είδους βοήθειας. Τέτοιες μπορεί να υπάρχουν στην Ελλάδα, στην Ιρλανδία αλλά και στην ίδια την Γερμανία, π.χ. στην Ανατολική. Όμως δεν είναι θεμιτό μια ολόκληρη χώρα (π.χ. η Ιρλανδία) να αυτο-ανακηρύσσεται Ειδική Οικονομική Ζώνη μειώνοντας δραστικά τον φόρο επιχειρήσεων ώστε να υποκλέψει επενδύσεις από αδελφές χώρες της ευρωζώνης.
Τα 6&7 αφορούν πράγματι την αλληλεγγύη μεταξύ των λαών της ευρωζώνης. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι η εξίσωση πρέπει να επιτευχθεί προς τα κάτω. Π.χ γιατί να μην κατέβει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης της Γερμανίας από τα 67 στα 65 και να ανέβει στην Γαλλία από τα 62 στα 65; Το ίδιο και για την φορολόγηση επιχειρήσεων: κι εκεί μπορούμε να συμφωνήσουμε ένα κοινό συντελεστή σε όλη την ευρωζώνη. Αν είναι σε κάτι καλοί οι ευρωυπάλληλοι μας στις Βρυξέλλες είναι στο να διαμορφώνουν τέτοιες συμφωνίες. Ας τους κλειδώσουμε σε ένα γραφείο στις Βρυξέλλες μερικές μέρες μέχρι να τα βρουν και να μας προτείνουν κοινά όρια και συντελεστές. Βέβαια, θα χρειαστεί και πολιτική βούληση για να προκύψει μια πραγματική αρμονία μεταξύ συστημάτων. Π.χ. πρέπει να ορίσουμε την έννοια της σύνταξης καλύτερα. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, σε περιοχές με μεγάλη ανεργία, το κράτος προτιμά να χρήσει έναν άνεργο 55άρη συνταξιούχο παρά να τον τρέχει στον ΟΑΕΔ από πρόγραμμα κατάρτισης σε πρόγραμμα κατάρτισης (για δουλειές που δεν υπάρχουν). Ο αντίστοιχος εργαζόμενος σε μια από τις ανατολικές πολιτείες της Γερμανίας απλά επιδοτείται ως μακροχρόνια άνεργος – κάτι που εδώ δεν μπορεί να γίνει χωρίς να ζει πολύ κάτω από το όριο της φτώχειας. Αν είναι λοιπόν να εναρμονιστεί το συνταξιοδοτικό, παράλληλα με το γενικότερο δίχτυ κοινωνικής πρόνοιας, βεβαίως να συμφωνήσουμε.
Πάμε τώρα στα σημεία 4 και 5. Εδώ στην Ελλάδα προσβλέπουμε στην βοήθεια του κακομοίρικου του EFSF όπως πριν το 1821 προσβλέπαμε στην βοήθεια του ξανθού ορθόδοξου καβαλάρη (του Ρώσου βασιλιά βέβαια) που θα μας λευτέρωνε από τον Οθωμανικό ζυγό. Έχω ήδη γράψει χιλιάδες λέξεις εξηγώντας ότι το EFSF είναι ένας οργανισμός για του οποίου την σχεδίαση ο υπεύθυνος πρέπει να κερδίσει το Όσκαρ ανοησίας. Το EFSF δεν είναι τίποτα άλλο από ένα τεράστιο δομημένο ομόλογο, το οποίο όσο περισσότερο διογκώνεται και κυκλοφορεί στην πιάτσα τόσο μεγαλύτερα προβλήματα δημιουργεί (σε σχέση με εκείνα που λύνει). Η κα Μέρκελ έχει δίκιο να το θεωρεί προβληματικό και να μην θέλει επ' ουδενί να το ενισχύσει. Κι όταν μάλιστα ακούει, ακόμα και δικούς της, να λένε ότι βρήκαμε την λύση για το ελληνικό χρέος (την κωμικοτραγική επαναγορά του με δανεικά από το EFSF), η γυναίκα τους καρφώνει με βλέμμα που ένα μόνο μήνυμα μεταφέρει: "Δεν σφάξανε!" Γνωρίζει βέβαια ότι, έτσι όπως είναι δομημένο, το EFSF και να του τριπλασιάσεις την δανειοδοτική ικανότητα, με τεράστιο κόστος για την Γερμανία, το αποτέλεσμα θα είναι αμφίβολης χρησιμότητας.
Καταλήγω στα τρία πρώτα σημεία (1,2, και 3) στα οποία είπα ότι η κα Μέρκελ έχει δίκιο. Αρχίζω από το 3: Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εδώ κρύβεται το κλειδί της μακροπρόθεσμης επιβίωσης της ευρωζώνης, ακόμα κι αν η σημερινή κρίση περάσει. Με τις νομισματικές μας ισοτιμίες μονίμως κλειδωμένες, ελέω ευρώ, και την παραγωγικότητα σε κάθε χώρα να αυξάνεται ή και να μειώνεται με διαφορετικούς ρυθμούς σε κάθε χώρα, η οικονομία της ευρωζώνης δοκιμάζεται. Είναι σαν να έχουμε χτίσει τα σπίτια μας σε περιοχή όπου, υπογείως, οι τεκτονικές πλάκες συνεχώς μετακινούνται. Κάποια στιγμή ο σεισμός θα γίνει, τα εδάφη θα υποχωρήσουν και τα σπίτια μας θα αρχίσουν να αποδομούνται. Δεν είναι ένα πρόβλημα το οποίο λύνεται με δανεισμό. Ο δανεισμός είναι κάτι σαν το σοβάτισμα των ρωγμών που προκαλούν οι τεκτονικές πλάκες με την μετακίνησή τους. Να λοιπόν γιατί και τα πρώτα δύο σημεία της κας Μέρκελ είναι σωστά: Από την στιγμή που ο δανεισμός δεν αποτελεί μακροπρόθεσμη λύση, απαιτείται κοινή, ευρωπαϊκή, οικονομική διακυβέρνηση με γνώμονα την ισόρροπη ανάπτυξη.
Περιληπτικά, η κα Μέρκελ έχει δίκιο στα εξής:
Α. Η σημερινή λύση στο πρόβλημα τους χρέους δεν πρέπει να δοθεί μέσω δανείων από το προβληματικό EFSF. Για να την δώσει το EFSF, χώρες όπως η Γερμανία πρέπει να σηκώσουν ένα αβάστακτο βάρος, κάτι που θα δημιουργήσει πολιτικές ρωγμές εντός των χωρών αυτών με τελικό θύμα την Ευρωπαϊκή Ενότητα.
Β. Λύση σίγουρα δεν είναι να αναλάβει το προβληματικό EFSF να ξελασπώσει όχι μόνο τα υπερχρεωμένα κράτη αλλά και τις τράπεζες ζόμπι.
Γ. Μακροπρόθεσμα, το κοινό νόμισμα απαιτεί κοινή οικονομική πολιτική που να επιτρέπει στις ελλειμματικές χώρες να ανακτήσουν την χαμένη (σε σχέση με τις πλεονασματικές χώρες) ανταγωνιστικότητά τους
Νομίζω ότι αν παραδεχόμασταν τα παραπάνω, η κα Μέρκελ, και ο Γερμανικός λαός μαζί της, θα ένιωθε ότι υπάρχει περιθώριο συναίνεσης. Σε αυτό το σημείο, χωρίς καμία δόση πατερναλισμού, σωστό και πρέπον θα ήταν να βοηθήσουμε την συζήτηση εξηγώντας πως:
• Παρά τα παραπάνω δίκια της κας Μέρκελ, η διττή κρίση δημόσιου χρέους και τραπεζικού συστήματος πρέπει να αντιμετωπιστεί ώστε να μας δοθεί μια δεύτερη ευκαιρία επανα-σχεδιασμού της ευρωζώνης σύμφωνα με τα παραπάνω. Πως αν δεν την 'καταργήσουμε' εμείς θα μας καταργήσει εκείνη (με την ευρωζώνη να καταρρέει).
• Κι από την στιγμή που το EFSF δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση, πρέπει να βρεθεί άλλη. Κι όταν βρεθεί, μακροπρόθεσμα, για να επιτευχθεί η σύγκλιση παραγωγικότητας των χωρών της ευρωζώνης, απαιτείται ένας αποτελεσματικός Μηχανισμός Ανακύκλωσης των Πλεονασμάτων. (Κι ας ονομάζεται EFSF για να μην χρειάζεται να παραδεχθεί κανείς το σφάλμα του…)
Λογικό είναι, σε αυτό το σημείο, η κα Μέρκελ (αν καταφέρναμε ποτέ να έχουμε μια τέτοια συζήτηση μαζί της) να ρωτήσει: Τι θα βάζατε στην θέση του EFSF; Και τι είναι αυτός ο Μηχανισμός Ανακύκλωσης των Πλεονασμάτων στον οποίο αναφέρεστε; Όσοι από εσάς έχετε διαβάσει την πρόταση μας (από κοινού με τον Stuart Holland – βλ. εδώ για μια επικαιροποιημένη έκδοση), θα ξέρετε τι θα της απαντούσα: Αντί για το EFSF ένας συνδυασμός (α) υποχρεωτικού κουρέματος για τα ομόλογα που κρατούν οι εξαρτημένες από την ΕΚΤ τράπεζες και (β) ευρωομολόγων έκδοσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Και όσον αφορά την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωζώνης ολόκληρης, η επιστράτευση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων η οποία, δίνοντας την δυνατότητα στα κράτη-μέλη να χρηματοδοτούν επενδυτικά, κερδοφόρα προγράμματα μέσω των νέων ευρωομολόγων της ΕΚΤ, μετατρέπεται στον απαστράπτοντα Μηχανισμό Ανακύκλωσης των Ευρωπαϊκών Πλεονασμάτων που θα δώσει ώθηση στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης ανάλογη με εκείνη που έδωσε το Σχέδιο Μάρσαλ πριν εξήντα χρόνια.
Είδατε που η κα Μέρκελ ίσως να είναι ο καλύτερος σύμμαχος μιας 'αντισυμβατικής' λύσης;
ΥΓ. Τα επόμενα άρθρα θα σας τα στείλω από μακρυά. Κάποια από την Αυστραλία και άλλα από την Κορέα. Εις το επανιδείν.