Το περίφημο μαγικό φίλτρο κατευνασμού των αγορών των γερμανών δρυϊδων αποδεικνύεται από τις πρώτες κιόλας ημέρες ένα αναποτελεσματικό ομοιοπαθητικό μαντζούνι. Δευτέρα κιόλας οι «αγορές» μας έδειξαν που μας γράφουν. Φοβερή η γερμανική συνταγή! «Αν θέλετε δανεισμό με χαμηλά επιτόκια, να γίνετε σαν και μας!». Αυτοί δηλαδή δεν έχουν πάρει χαμπάρι ότι, μετά τη Γαλλία, θα έρθει κι η σειρά τους;
Δυστυχώς, θέλοντας και μη, κάνουμε επί δύο χρόνια μεταπτυχιακό στο business school της κρίσης. Χάνουμε χρήματα, δουλειές, αξιοπρέπεια. Διαβάζουμε, συζητάμε, προσπαθούμε να καταλάβουμε. Η δημοσιονομική πειθαρχία με αυτόματες ποινές, σημαίνει ύφεση και ανεργία. Δεν είναι φάρμακο στη κρίση. Από μόνο του είναι ένα εξοντωτικό δηλητήριο για κοινωνίες και οικονομίες. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά δημοσιονομική ασυδοσία και σπατάλη. Αν θέλουμε ενιαίο νόμισμα, πολιτική, οικονομική και κοινωνική ένωση θα πρέπει να έχουμε κεντρική τράπεζα «τελικό δανειστή» και αποτελεσματικές πολιτικές πολύπλευρης σύγκλησης. Δεν είναι δικά μου αυτά. Τα διαβάζουμε κάθε τόσο σε άρθρα και παρεμβάσεις των Κρούγκμαν, Στίγκλιτζ ακόμα και του «αγορίτη» Σόρος.
Η Ελλάδα είναι σε διαφορετική περίπτωση. Ακόμη κι αν δεν υπήρχε η παγκόσμια κρίση έπρεπε να κάνει τεράστιες οικονομικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις, να τελειώνει με νοοτροπίες ασυδοσίας ,σπατάλης αναξιοκρατίας, γραφειοκρατίας. Αυτό όμως που συμβαίνει σήμερα, δεν έχει μεγάλη σχέση με αυτό που θα έπρεπε. Μας έχουν στον ορό και ψυχορραγούμε, ενώ μας απειλούν ότι, σε λίγες ημέρες, θα πρέπει να τρέξουμε τα 100 μέτρα σε 10’’.
Είναι όμως «ευρωπαϊκό» το πρόβλημα; Είναι εφικτή μια ευρωπαϊκή λύση;
Όσο το ψάχνει κανείς, τόσο γίνεται φανερή η παγκόσμια διάσταση του προβλήματος, άρα και της όποιας πιθανής λύσης του. Οι «αγορές» είναι μια γιγάντια σώρευση παγκόσμιου χρήματος στα χέρια λίγων διαχειριστών. Έχω ξαναγράψει γι αυτό. Σε πρώτη ανάγνωση οι απαιτήσεις τους φαίνονται λογικές. «Αποκτήστε νοικοκυρεμένα οικονομικά, ώστε να είναι ασφαλής η επιστροφή των χρημάτων που σας δανείζουμε. Διαφορετικά αντισταθμίζουμε τον κίνδυνο, με αύξηση επιτοκίων». Είναι όμως έτσι;
Γιατί τα κράτη πρέπει να πειθαρχούν και οι αγορές να απολαμβάνουν ελευθερία χαλαρών κανόνων «αυτορύθμισης»; Πως μπορούν να παραμένουν ασύδοτες, παρά τα μεγάλα οικονομικά εγκλήματα που διαπράττουν; Ας δούμε μερικά παραδείγματα:
-
Το 1997 η αναλογία χρεών-δανείων (μόχλευση) της εταιρείας αντιστάθμισης κινδύνου (στοιχηματισμός μεταβλητότητας σε χρηματιστηριακούς δείκτες) LTCM ήταν 31/1! Σαν να λέμε ότι η Ελλάδα έχει χρέος 6 τρισ. δολάρια. Η εταιρεία κατέρρευσε «διασωζόμενη» από τις ομοσπονδιακές αρχές. Μιλάμε για δεκάδες δισ. δολάρια. Σήμερα όχι μόνον εξακολουθούν να υπάρχουν εταιρείες αυτού του είδους αλλά, και οι συνέπειες κατάρρευσης τους θα είναι ανυπολόγιστα μεγαλύτερες.
-
Το σκάσιμο της φούσκας των «στεγαστικών δανείων χαμηλής εξασφάλισης» και η απατεωνίστικη τιτλοποίησή τους με βαθμολογία ΑΑΑ από την Moody’s οδήγησαν στην παγκόσμια κρίση του ’08 ,στη χρεοκοπία ή «διάσωση» δεκάδων τραπεζών μεταξύ των οποίων η Lehmann Brothers και Merrill Lynch και την οικονομική κατάρρευση ενός κράτους , της Ισλανδίας.
-
Όσο κι αν ντρεπόμαστε για τα παραποιημένα στατιστικά στοιχεία της χώρας μας, τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με την απάτη της ENRON. Επί έξη συνεχή χρόνια το Fortune την παίνευε σαν την «πιο καινοτόμο εταιρεία της Αμερικής». Στην απάτη όπως αποδείχτηκε. Πολλά στην εταιρεία αυτή θύμιζαν την Χολιγουντιανή περιπέτεια «Το κεντρί» , σημειώνει ο Neill Fergusson.Μια καλοστημένη απάτη με τη συμμετοχή πολλών στελεχών της αφρόκρεμας των αγορών.
Η παρούσα κρίση κρατικού χρέους ήρθε σαν συνέχεια μιας κρίσης μαζικής εξαπάτησης εκ μέρους των αγορών. Την κρίση των στεγαστικών στην Αμερική. Αντί λοιπόν να αναζητηθεί σ ‘ αυτές ο ένοχος και να επιβληθούν αυστηροί κανόνες, το πρόβλημα μετατέθηκε στα κράτη με απαίτηση κανόνων συλλογικής τιμωρίας των πολιτών. Έτσι οι αγορές θα αισθανθούν ασφαλείς και θα δανείζουν με λογικά επιτόκια. Οι εταιρείες καιροσκοπισμού και στοιχημάτων δηλαδή μπορούν να μοχλεύουν επί 40 και τα κράτη επί 0,6. Από τη μια έχουμε μια γιγαντιαία συσσώρευση χρήματος που επενδύεται σε παγκόσμιο επίπεδο με βάση τα συμφέροντα, τους φόβους, τα ανακλαστικά, την απληστία δισεκατομμυριούχων διαχειριστών και την «ηλεκτρονική αγέλη» τους και από την άλλη την πραγματική οικονομία, κράτη,πολίτες. Εγώ πιστεύω ότι η δύναμη βρίσκεται στους δεύτερους. Η Ευρώπη, από μόνη της, μοιάζει μικρή για να την αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μια παγκόσμια κρίση τέτοιου μεγέθους. Απλά επιλέχτηκε επειδή οσμίστηκαν την δομική αδυναμία του ευρώ.
Η Αμερική ή η Κίνα, το ίδιο. Αν καταρρεύσουν κάποια ευρωπαϊκά κράτη, κανείς δεν θα μείνει αλώβητος. Η κατάρρευση της Ευρωζώνης θα έχει σοβαρές συνέπειες για την Κίνα, που ήδη βλέπει τους ρυθμούς της σε κόπωση. Το ίδιο ισχύει για την Αμερική , για τους υπόλοιπους BRICS, για όλη την υφήλιο. Ας πάμε και πιο πέρα. Οι καταρρεύσεις δεν έχουν μόνο οικονομικό αντίκτυπο αλλά και κοινωνικοπολιτικό. Μπορεί κάποιος να φανταστεί μια κοινωνική έκρηξη στην Κίνα, μετά από μια οικονομική κατάρρευση και την πιθανή εξωτερίκευσή της; Απίθανο; Τα ίδια έλεγαν οι Αμερικάνοι αναλυτές για τον Μουμπάρακ πριν δύο χρόνια και πολλοί σοφοί το 1910, για το απίθανο ενός γενικευμένου πολέμου στην Ευρώπη.
Η κρίση κραυγάζει ότι τα κράτη και οι ηγέτες τους πρέπει να πάρουν το πάνω χέρι. Να επικρατήσει το ένστικτο της παγκόσμιας αυτοσυντήρησης και ευημερίας έναντι του ενστίκτου των αγορών που ισούται με καταστροφική απληστία της αγέλης. Η καταστροφή βέβαια αφορά και τια αγορές, απλώς είναι στη φύση τους να το αγνοούν.
Οι αγορές όπως λειτουργούν σήμερα απειλούν την παγκόσμια επιβίωση. Είναι εχθροί και όχι μοχλοί προόδου. Πρέπει σύντομα να λυθεί το «ποιός-ποιόν». Μπορεί να επιβληθεί ένα παγκόσμιο σύστημα κανόνων, απαγορεύσεων, φορολογίας, ορίων δανεισμού, όγκου επενδύσεων που να αποκλείει ή να κάνει ασύμφορη την παρασιτική, στοιχηματική λειτουργία; Αυτό μόνο θα μπορούσε να ομαλοποιήσει το παγκόσμιο σύστημα παροχής πιστώσεων, να ανασχέσει την ύφεση και να δώσει ώθηση στην παγκόσμια ανάκαμψη.