Κάθε Παρασκευή, το Δελτίον Κρίσης του protagon.gr παρουσιάζει ένα απάνθισμα νέων και σχολίων από το παγκόσμιο μέτωπο της Κρίσης. Προφανώς δεν καταφέρνει να καλύπτει όλα τα γεγονότα και όλες τις απόψεις. Αυτό που υπόσχεται είναι μια σύνοψη όσων διάβασα, είδα ή άκουσα την εβδομάδα που πέρασε και τα οποία ίσως έχουν ενδιαφέρον για όσους παρακολουθούν την εξελισσόμενη Κρίση – ιδίως την Ευρωπαϊκή και διεθνή της διάσταση.
Το Δελτίον Κρίσης ξεκινά με ένα Θέμα της Εβδομάδας και κατόπιν ακολουθεί η επισκόπηση της εβδομάδας που πέρασε.
Πριν από αυτά τα θέματα, ας δούμε το Θέμα της Εβδομάδας:
ΠΟΙΑ ΧΩΡΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ;
Από το πρώτο άρθρο που έγραψα εδώ στο protagon (30 Μαρτίου 2010) επιμένω ότι όσο αποτελεί πρόβλημα η Ελλάδα για την Ευρώπη τόσο (ίσως και μεγαλύτερο) πρόβλημα αποτελεί (για την ευρωζώνη) και η Γερμανία. Ελλάδα και Γερμανία είναι, υπό αυτήν την έννοια, οι δύο όψεις ενός άκρως προβληματικού νομίσματος. Ακούγεται τραβηγμένο αλλά δεν παύει να είναι απόλυτα αληθινό. Πριν μερικές μέρες, την ίδια άποψη κατέθεσε σε άρθρο της η Βρετανική συντηρητική εφημερίδα Daily Telegraph. Αξίζει να το διαβάσετε όχι μόνο επειδή τυχαίνει να υποδαυλίζει τις δικές μου 'προκαταλήψεις' αλλά επειδή σηματοδοτεί κάτι σημαντικό: Μια στροφή που εκφράζεται ακόμα και στην Γερμανία, π.χ. από το πρόσφατο εξώφυλλο του Der Spiegel. Πρόκειται για μια νέα, πολλά υποσχόμενη, συνειδητοποίηση ότι το δομικό πρόβλημα του ευρώ δεν οριοθετείται στην Ελλάδα (και στην περιφέρεια) αλλά εστιάζεται στο γερμανικό μοντέλο ανάπτυξης μέσω επιθετικών πλεονασμάτων.
Θεματολογία της εβδομάδας που πέρασε:
- Την περασμένη εβδομάδα, όπως θα θυμάστε, υπό τον 'κίνδυνο' να μην μπορέσει η κυβέρνηση να περάσει το Μεσοπρόθεσμο από την Βουλή, ΕΕ και ΔΝΤ άρχισαν να καθησυχάζουν τις 'αγορές' (δηλ. τους τραπεζίτες) ότι η περίφημη 5η δόση θα δοθεί έτσι κι αλλιώς. Όταν κάποια στιγμή όμως φάνηκε πως η ελληνική κυβέρνηση, μετά τον ανασχηματισμό, θα πέρναγε το Μεσοπρόθεσμο, το ΔΝΤ και η ΕΕ ξαναέθεσαν την ψήφισή του ως … όρο για την καταβολή της 5ης δόσης. Το θέατρο λοιπόν καλά κρατεί. Εδώ εξηγώ γιατί παίζεται και εις βάρος ποίου. (Εν συντομία, παίζεται εις βάρος των ευρωπαϊκών κοινοβουλίων. Ιδίως των κοινοβουλίων χωρών όπως η Γερμανία και η Ολλανδία.)
- Η Süddeutsche Zeitung αφηγείται την κωμικοτραγική σκηνή όταν ο John Lipsky (ο οποίος αντικαθιστά τον Strauss-Kahn ως εκπρόσωπος του ΔΝΤ) παρενέβη στην συνάντηση υπουργών οικονομικών της ευρωζώνης σταματώντας την ανόητη συζήτηση των υπουργών μας ως προς την "συμμετοχή των ιδιωτών", ουσιαστικά λέγοντάς τους να σταματήσουν να μιλάνε για εκτός θέματος θέματα. Από την στιγμή που αυτή η συμμετοχή θα είναι εθελοντική, είναι σαν υπουργοί δικαιοσύνης να μιλάνε για κάποιο νέο σχέδιο απονομής της που θα παρακαλεί τους εγκληματίες να πηγαίνουν μόνοι τους στην φυλακή.
- Σαν να ήθελαν να το επιβεβαιώσουν, Γερμανοί τραπεζίτες ανακοίνωσαν (σύμφωνα με την Financial Times Deutschland) ότι θα συμμετάσχουν στην 'διάσωση' της Ελλάδας μόνο αν η ΕΕ τους εγγυηθεί τα νέα αυτά ελληνικά ομόλογα που θα αγοράσουν. Με άλλα λόγια αν το ρίσκο το αναλάβει ο φορολογούμενος! (Να τι εννοούν με την 'συμμετοχή των ιδιωτών').
- Η El Pais μας λέει ότι οι υπουργοί οικονομικών πιέζουν τις τράπεζες να συμμετάσχουν στο νέο δανεισμό της Ελλάδας αλλά οι τραπεζίτες, γνωρίζοντας ότι δεν μπορεί κανείς να τους πιέσει, κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν. Μάλιστα, οι διοικητές των δύο μεγαλύτερων ισπανικών τραπεζών αρνήθηκαν να συναντήσουν την ισπανίδα Υπ. Οικ. προτιμώντας να πάνε ταξίδι στην Λ. Αμερική.
- Ο Quentin Peel βλέπει πως, παρά τις ισχυρές αντιδράσεις εναντίον της αλλαγής στάσης της Γερμανίας στο θέμα της 'συμμετοχής των ιδιωτών', η κα Merkel θα περάσει τα νέα δάνεια προς την Ελλάδα από τη Ομοσπονδιακή Βουλή, αν και με δυσκολία.
- Από την άλλη, πενήντα διοικητές των μεγαλύτερων γαλλογερμανικών βιομηχανιών, πανικοβλημένοι από το θέαμα μιας ευρωζώνης σε διαδικασία αποσάθρωσης (που, μην ξεχνάμε, χτίστηκε με στόχο τα οφέλη της γαλλογερμανικής βιομηχανίας), εξέδωσαν σήμα κινδύνου λέγοντας σε Merkel και Sarkozy: Μην παίζετε με το ευρώ. Βοηθείστε την Ελλάδα, αν αυτό θα το σώσει. Στην Γαλλία το κείμενό τους δημοσιεύτηκε στην Le Monde ως άρθρο της καλής εφημερίδας ενώ στην Γερμανία δημοσιεύτηκε ως εξωτερική καταχώρηση από τις εταιρείες αυτές. Την ίδια όμως στιγμή, η Frankfurter Allgemeine Zeitung δημοσιεύει έναν αντίλογο: Μικρότερες γερμανικές επιχειρήσεις (προφανώς με λιγότερο νου και συνείδηση της πραγματικότητας) ζητούν να μην δοθούν άλλα χρήματα στην Ελλάδα. Στο μεταξύ το Der Spiegel φωνάζει: Σώστε το ευρώ!
- Ένα σημαντικό νέο της εβδομάδας. Ανταποκριτής του Reuters με πληροφόρησε πως οι υπουργοί οικονομικών του Eurogroup έλαβαν, χωρίς φανφάρες, μια σημαντική απόφαση για τον Μόνιμο Μηχανισμό, το ESM, το οποίο θα αντικαταστήσει το EFSF το 2013: Τα δάνεια που θα δίνει δεν θα έχουν προτεραιότητα αποπληρωμής σε σχέση με άλλα δάνεια. Φαίνεται κατάλαβαν ότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε πως κανείς δεν θα δάνειζε κράτος το οποίο έχει λάβει δάνεια από το ESM. (Από την άλλη βέβαια, το ESM βρίσκεται μετέωρο καθώς σχεδόν τίποτα σημαντικό δεν έχει αποφασιστεί ως προς την λειτουργία του).
- Η Ισπανία στα πρόθυρα του νευρικού κλονισμού. Η El Pais υπολογίζει ότι κάθε 1% αύξησης των επιτοκίων δανεισμού της χώρας προσθέτει €12.5 δισ επί πλέον το χρόνο, ένα ποσό που ξεπερνά τις δημόσιες δαπάνες για υποδομές (δρόμους, νοσοκομεία) ή τις περικοπές μισθών και συντάξεων που σκέφτεται να εφαρμόσει η κυβέρνηση. Τους τελευταίους μήνες, τα επιτόκια δανεισμού της Ισπανίας έχουν αυξηθεί κατά 2%!
- Στους Financial Times o Gideon Rachman επιχειρηματολογεί πως η Κρίση του Ευρώ είναι μη αναστρέψιμη και πως έχει ήδη διαρρήξει τις ευρωπαϊκές σχέσεις τόσο που οποιεσδήποτε σκέψεις για έξοδο από την Κρίση μέσα από 'περισσότερη Ευρώπη' (δηλαδή κινήσεις προς την πολιτική ένωση) είναι καταδικασμένες.
- Το Der Spiegel παρουσιάζει νέες σκέψεις του Schäuble για το πως μπορεί να λυθεί το πρόβλημα του ελληνικού χρέους. Η κεντρική ιδέα έχει ως εξής: Νέα δάνεια της τάξης των €90 δισ με €120 δισ, μέρος των οποίων υπό την μορφή (τοξικών) ομολόγων του EFSF. Κατόπιν, η ελληνική κυβέρνηση δίνει αυτά τα ομόλογα στις ελληνικές τράπεζες οι οποίες με την σειρά τους τις δίνουν στην ΕΚΤ ως εχέγγυο για να πάρουν (κι άλλο) ρευστό παραδάκι. Έτσι ο Γερμανός υπουργός οικονομικών σκέφτεται να προετοιμάσει το έδαφος για το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων, προστατεύοντας τις ελληνικές τράπεζες από κατάρρευση.
- Στην Financial Times, o Wolfgang Münchau προβλέπει ότι το ευρώ θα επιβιώσει. Η Ελλάδα, σύμφωνα με τον αρθογράφο, θα πτωχεύσει (ή θα της συγχωρεθούν τα παλαιά χρέη) αφού το μεγάλο κομμάτι του χρέους μας περάσει στα χέρια της ΕΕ (στο EFSF ή ESM) το οποίο είτε θα καλυφθεί από την ΕΚΤ, είτε θα πληρωθεί από τις πλεονασματικές χώρες είτε, τέλος, θα αποπληρωθεί μέσω έκδοσης ευρωομολόγων. Από αυτά τα τρία σενάρια, ο Münchau προκρίνει το ευρωομόλογο ως το πιο πιθανό μονοπάτι προς στο ευρωσύστημα του μέλλοντος.
- Σύμφωνα με την Süddeutsche Zeitung το Σύμφωνο του Ευρώ αποδεικνύεται προβληματικό για την κα Merkel, παρόλο που ήταν δική της ιδέα. Βασικός λόγος είναι ότι η Γερμανία κινδυνεύει να μπει στο στόχαστρο κριτικής για το φορολογικό της σύστημα (το οποίο κάποιοι ισχυρίζονται ότι έρχεται σε αντίθεση με το Σύμφωνο του Ευρώ).
- Ανακοινώθηκε χθες ότι τα νέα stress tests (τεστ αντοχής) των ευρωπαϊκών τραπεζών θα εμπεριέχουν το σενάριο μιας ελληνικής στάσης πληρωμών. Την ρεαλιστική τιμολόγηση των παλιόχαρτων και των νεκρών δανείων των τραπεζών θα την επιβάλουν; Αν το κάνουν, τα τεστ αντοχής θα αποδείξουν ότι οι τράπεζες της ευρωζώνης είναι στην ίδια κατάσταση με το ελληνικό δημόσιο. Πάτε στοίχημα ότι δεν θα το κάνουν; Ότι, άλλη μια φορά, τα τεστ αντοχής θα είναι για τα μάτια του κόσμου;
- Ο Jean Quatremer παραθέτει ένα χρονικό των παλινωδιών της κας Merkel τους τελευταίους 18 μήνες, αναφέροντας ότι αν η Σιδηρά Κυρία είχε απλώς δηλώσει τον Δεκέμβρη του 2009 ότι η Γερμανία θα σταθεί στο πλευρό της Ελλάδας, τα τεράστια δάνεια προς την Ελλάδα δεν θα χρειάζονταν. Ο αρθρογράφος καταλήγει: Εδώ που φτάσαμε είτε πάμε στην ομοσπονδοποίηση είτε στην κατάργηση του ευρώ. (Πολύ φοβάμαι ότι αν αυτό είναι το δίλημμα, το ευρώ δεν έχει μέλλον.)
- Η Les Echos δημοσιεύει συνέντευξη με τον Jacques Delpla ο οποίος λέει ότι η Γερμανία χρωστά στην Ελλάδα €575 δισ, σε σημερινές τιμές, από την περίοδο της Κατοχής. (Όταν τα έλεγε ο Μανώλης Γλέζος, κάποιοι χλεύαζαν. Ας χλευάσουν τώρα και τον Delpla.)
- Νάμαστε! Σε συζήτηση που είχα με εκπρόσωπο μεγάλης αγγλικής τράπεζας μου μεταφέρθηκε ότι ο μόνος τρόπος να μην αντιμετωπίσει εκρηκτικό πρόβλημα χρέους η Ιταλία (διατηρώντας το ποσοστό χρέους της στα 120%) είναι να διατηρήσει τα spreads της στο 1%. Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνεται από υπολογισμούς του FTAlphaville. Σήμερα τα spreads της Ιταλίας αγγίζουν το 1,8%…
- Στο μεταξύ, οι Ισπανικές τράπεζες βρίσκονται στα πρόθυρα νευρικού κλονισμού.
- Εξαιρετική τηλεοπτική συνέντευξη του φίλου μου Steve Keen στο Kaiser Report με θέμα (και) την Ελλάδα. Λέει, εν πολλοίς, ότι η Ελλάδα είναι ένα ακραίο παράδειγμα ενός προβλήματος το οποίο έχει φέρει ολόκληρο τον κόσμο στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης: Οι πολύ χαμηλοί μισθοί που εξωθούν για δεκαετίες τώρα τον κόσμο της εργασίας (αλλά και τα κράτη που ζουν από τους φόρους επί των μισθών) στον δανεισμό. Δείτε την εδώ.
- Η Guardian αναφέρεται στην Ελλάδα ως τον δουλοπάροικο της Ευρώπης – μια σχέση υποτέλειας που δημιουργεί το ασήκωτο χρέος καθιστώντας την χώρα θύμα συνεχών εκβιασμών εκείνων (ΔΝΤ και ΕΚΤ) που δεν έχουν ιδέα πως να αντιμετωπίσουν την Κρίση. Η Sydney Morning Herald επαυξάνει (λίγο πιο ευγενικά.)
- Φιλελληνικό άρθρο από την εφημερίδα Ελεύθερο Βέλγιο.
- Η Le Monde φιλοσοφεί λέγοντας ότι η επιλογή της Ηπείρου μας είναι μεταξύ ενότητας και ελευθερίας.
- Για του οπαδούς της άμεσης στάσης πληρωμών, ο Economist έχει καλά νέα: Τα πράγματα μόνο θα βελτιωθούν αφού γίνει. (Σε αυτό συνηγορεί και το διάγραμμα που προσφέρει ο Paul Krugman το οποίο δείχνει την ανάκαμψη της Αργεντινής.) Αυτό που όμως δεν λέει είναι κατά πόσον οι προηγούμενες εμπειρίες στάσης πληρωμών αφορούν μια χώρα εντός του ευρώ, σε περίοδο που το τελευταίο έτοιμο είναι να καταρρεύσει.
- Οι Financial Times αναφέρονται στη Πρότασή μας με τον Stuart Holland (του οποίου το όνομα δολοφονούν – δεν είναι περίεργο να γράφουν το δικό μου σωστά και του συμπατριώτη τους λάθος; Αγγλική υπερ-αυτοπεποίθηση;)
- Ο Paul Krugman για τον Keynes και τους σημερινούς οικονομολόγους. σήμερα. Πολύ ακαδημαϊκό (άρα και βαρετό) για τους περισσότερους αλλά ενδιαφέρον για όποιον έχει το μεράκι και το χρόνο να το διαβάσει.
- Και πάλι ο Krugman με μια σημαντική σκέψη για του λόγου μας: Πως τα πακέτα διάσωσης, η λιτότητα, τα Μεσοπρόθεσμα κλπ επιφέρουν μόνιμη ζημιά (permanent damage) στην ελληνική οικονομία.
- Ο Mario Monti κρίνει πως το πρόβλημα της Ευρώπης είναι η υπερβολική ευγένεια που συνοδεύεται με υπερβολική έφεση στο να αφήνουμε τους 'άλλους' να βρίσκουν την λύση.
- Ποιος είπε ότι το ΔΝΤ έχει μόνο επικριτές. Εδώ θα βρείτε ένα ενδιαφέρον επιχείρημα ότι αν το ΔΝΤ δεν υπήρχε θα έπρεπε να εφευρεθεί (αν και όχι ακριβώς υπό την σημερινή του μορφή).
- Η Guardian για την Πλατεία Συντάγματος και την σημασία της. Μια λίγο διαφορετική οπτική προσφέρει η Sydney Morning Herald.
- Το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα μπροστά στο φάσμα της λιτότητας μέσα από την οπτική των Irish Times.
- Ο Robert Peston (ο οικονομικός αναλυτής του BBC) λέει ότι η Ελλάδα δεν θα είναι μια νέα Lehman. Μπορεί να είναι χειρότερη!!! Λίγο αργότερα ο ανταποκριτής του BBC Paul Mason δημοσιεύει πολύ καλό κείμενο με τίτλο-ερώτημα: "Πως σώζει κανείς μια οικονομία από την πτώχευση;"
- Ο Δήμαρχος του Λονδίνου επιβεβαιώνει ότι κι αυτή η θέση πολλή του είναι.
- Η Ευρώπη σε μόνιμη άρνηση της πραγματικότητας που ακολουθεί σχεδόν αμέσως. Από τον David Lizoain (ο οποίος μας μεταφέρει και μια φωνή από το 1997 που έλεγε ότι το εγχείρημα του ευρώ είναι ίσως ένα καλό αντίδοτο σε κρίσεις τύπου Αργεντινής. Που να ήξερε!!!)
- Μερικοί 'μύθοι' για την Ελλάδα και την Κρίση μας. (Μακάρι να συμφωνούσα ότι πρόκειται περί μύθων…)
Κλείνοντας για σήμερα, θέλετε να δείτε τι έχει να προτείνει ένας trader σε όποιον (Α) πιστεύει ότι η κατάρρευση του ευρώ θα επέλθει, και (β) θέλει να πλουτίσει από αυτήν; Τότε διαβάστε αυτό.