Οι φοροελαφρύνσεις και η αναδιάθρωση του χρέους των ιδιωτικών επιχειρήσεων ήταν τα δύο θέματα που απασχόλησαν αυτόν τον γύρο των συζητήσεων με τους δανειστές μας. Ο υπουργός ανάπτυξης, μάλιστα, Νίκος Δένδιας δεσμεύθηκε στην παρουσίαση ενός μηχανισμού αναδιάρθρωσης του ιδιωτικού χρέους, που φτάνει τα 40 δισ. ευρώ, έως τον Δεκαπενταύγουστο.
Θα πρέπει όμως οι πολιτικοί να είναι ειλικρινείς όταν μιλούν για το θέμα. Ένας τραπεζίτης, ο Α. Θωμόπουλος της Πειραιώς, είχε πει πριν από ένα δίμηνο σε μια ημερίδα ότι δεν αρέσει στους τραπεζίτες να αποφασίζουν «ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει». Όταν μετέφερα αυτή την τοποθέτηση σε έναν άλλο τραπεζίτη μου αντέτεινε «Μα αυτό ακριβώς πρέπει να κάνουμε τώρα»… Εκείνο που κρύβουν πολιτικοί -και ο Δένδιας είναι ένας από αυτούς που δεν μασάει τα λόγια του- αλλά και τραπεζίτες είναι ότι σε πρώτη φάση ακόμα και οι επιχειρήσεις που θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται -υπό νέα μετοχική σύνθεση αν δεν βάλουν οι παλιοί μέτοχοι χρήματα πάνω στο τραπεζι- θα χρειασθεί να συρρικνώσουν τη δραστηριότητά τους.
Αυτοί που θα ζήσουν θα γίνουν αρχικά μικρότεροι
Πάρτε τις ιχθυοκαλλιέργειες. Έχουν «κλουβιά», συχνά στις ίδιες περιοχές, απασχολώντας σήμερα, στον Αστακό π.χ., στον Μαλλιακό ή την Αργολίδα, δύο και τρεις φορές το προσωπικό που θα απασχολούσαν αν δεν είχαν τόση εύκολη πρόσβαση στον δανεισμό. Τα σχέδια αναδιάρθρωσης θα τους αναγκάσουν να συγχωνεύσουν και να περιορίσουν δραστηριότητες, δηλαδή να απολύσουν δυστυχώς σε πρώτη φάση κόσμο, έτσι ώστε το λειτουργικό αποτέλεσμα να μπορεί να «σηκώσει» τη νέα δανειακή επιβάρυνση. Αυτό αρχικά θα σημάνει λιγότερη και όχι περισσότερη απασχόληση. Το τι θα γίνει στη συνέχεια είναι κάτι διαφορετικό.
Και αυτού του είδους οι επιχειρήσεις, οι «ζωντανοί», θα χρειασθεί να υποστούν μια σειρά επώδυνων αλλαγών:
- Σε όσες οι μέτοχοι δεν βάλουν χρήματα θα πάψουν να ελέγχουν την επιχείρηση, καθώς τα περιουσιακά στοιχεία που ελέγχουν χωρίς equity αποτελούν για την ώρα μόνο βάρος στο κοινωνικό σύνολο. Κάποιοι μάλιστα ζητούν και μερικά εκατομμύρια για να φύγουν την ώρα π.χ. που «ληστεύουν» τις επιχειρήσεις τους μεταφέροντας περιουσιακά στοιχεία σε συγγενικές μονάδες ή έχοντας επί χρόνια δημιουργήσει παράλληλο δίκτυο πωλήσεων με εταιρείες, το αποτέλεσμα των οποίων αφορά αποκλειστικά τον προσωπικό τους λογαριασμό. Με αυτούς οι τράπεζες έχουν σχετικά εύκολο παιγχνίδι. Αν δεν πειθαρχήσουν υπάρχει και ο εισαγγελέας.
- Χρέη θα πρέπει να μετοχοποιηθούν ή να «κουρευτούν». Κάποιοι πιστεύουν ότι αυτό θα πρέπει να γίνει και με το λεγόμενο senior debt, τα χρέη στο δημόσιο, αλλά αυτό δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται, όχι μόνο στην Ελλάδα. Έτσι θα περισωθούν οι περισσότερες θέσεις εργασίας και με ένα καλό επιχειρηματικό σχέδιο η επιχείρηση θα είναι σε θέση να απογειωθεί σε λίγα χρόνια υπεραναπληρώνοντας τις θέσεις που θα περικόψει στην πρώτη φάση.
Και οι «νεκροί»
Υπάρχουν κλάδοι και επιχειρήσεις μέσα σε κλάδους που έχουν ελάχιστες πιθανότητες να αποπληρώσουν τα χρέη τους – και για να μην αρχίζω από τους άλλους εννοώ κατ' αρχήν τις εκδοτικές επιχειρήσεις αλλά και την πλειοψηφία των τηλεοπτικών σταθμών. Το σημερινό μοντέλο λειτουργίας αυτών των επιχειρήσεων, που είναι το ίδιο από το 1990, δεν εγγυάται τη δημοουργία εσόδων με τα οποία να είναι σε θέση να αναχρηματοδοτηθεί και ο νέος δανεισμός. Είναι πεταμένα λεφτά. Χρήματα των φορολογουμένων. Το ίδιο ισχύει και για τις περισσότερες αντιπροσωπείες αυτοκινήτων. Μία που πτώχευσε πρόσφατα είχε κάνει 35 ταξινομήσεις πέρσι με δανεισμό 220 εκατομμύρια. Ένας άλλος με χρέη που πλησιάζουν το δισεκατομμύριο περιφέρει ως εγγύηση για τον υπέρογκο δανεισμό του δικαστικές αποφάσεις. Οι τράπεζες, φυσικά, συνέχισαν να τον δανείζουν για να μην γράψουν την ζημιά στα βιβλία τους, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να σταματήσει αυτό. Και η στιγμή είναι τώρα. Γιατί η σημαντικότερη απόφαση σε μια αναπτυξιακή πολιτική δεν είναι το τι και το πώς θα κάνεις κάτι, αλλά το τι θα εγκαταλείψεις ώστε να συγκεντρώσεις τους (λιγοστούς) πόρους σου σε αυτό που σε κάνει πραγματικά ξεχωριστό.