Είναι ένας πόλεμος τεράστιων συμφερόντων. Ευρωπαϊκή Ενωση εναντίον της μετά-Brexit Βρετανίας, Κομισιόν εναντίον ενός φαρμακευτικού κολοσσού. Με παράπλευρες απώλειες τους ευρωπαίους πολίτες που περιμένουν να εμβολιαστούν και νέο πεδίο μάχης ένα εργοστάσιο βιοτεχνολογίας στο Λάιντεν της Ολλανδίας.
Ασφαλώς αυτός ο πόλεμος δεν ξεκίνησε τώρα. Εδώ και καιρό οι Βρυξέλλες κατηγορούν τόσο την AstraZeneca ότι έχει αθετήσει συμφωνίες που υπογράφηκαν πέρυσι το καλοκαίρι για το εμβόλιο που ανέπτυξε με το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης κατά της Covid-19, όσο και τη Βρετανία ότι παρακρατά παρτίδες δόσεων που παράγονται στα βρετανικά εργοστάσια αλλά προορίζονταν και προορίζονται για τις χώρες της ΕΕ.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος Κομισιόν, είχε προειδοποιήσει επανειλημμένα την φαρμακευτική AstaZeneca ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση θα εμπόδιζε τις εξαγωγές του εμβολίου της εφόσον η εταιρεία αθέτησε τους όρους του συμβολαίου τους για παράδοση συγκεκριμένων δόσεων. Περιγράφοντας το πρόβλημα. η πρόεδρος της Επιτροπής είχε εκφράσει τη δυσαρέσκειά της σχετικά με τις παραδόσεις της AstraZeneca αναφέροντας ότι, «το πρώτο τρίμηνο θα παρέδιδε 90 εκατ. δόσεις, τις μείωσαν σε 40 εκατ. και τώρα η πρόβλεψή τους είναι για 30 εκατ. μέχρι το τέλος του πρώτου τριμήνου».
Από τη μία λοιπόν είναι η βρετανο-σουηδική φαρμακευτική η οποία κατά την ΕΕ αθέτησε τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει. Και από την άλλη η ΕΕ που προχώρησε σε ένα μέτρο χωρίς προηγούμενο: τα εμβόλια της AstraZeneca που παράγονται σε ευρωπαϊκά εργοστάσια δεν θα μπορούν να εξαχθούν σε τρίτες χώρες αν δεν έχει υπάρξει σχετική άδεια από τις Βρυξέλλες.
Στις 5 Μαρτίου, η ΕΕ είχε σταματήσει την εξαγωγή ενός φορτίου 250.000 δόσεων από την Ιταλία στην Αυστραλία. Την Κυριακή, αξιωματούχος της ΕΕ ανακοίνωσε ότι η ΕΕ έχει μπλοκάρει την αποστολή εμβολίων στην ίδια τη Βρετανία από το εργοστάσιο της εταιρείας Halix στη νότια Ολλανδία.
«Οι Βρετανοί επιμένουν ότι το εργοστάσιο της εταιρείας βιοτεχνολογίας Halix στην Ολλανδία, πρέπει να παραδώσει τα εμβόλια σε αυτούς, αλλά αυτό δεν πρόκειται να γίνει», ξεκαθάρισε ο αξιωματούχος στο Reuters.
Το εργοστάσιο, που βρίσκεται στο Λάιντεν, αναφέρεται στα συμβόλαια που έχει υπογράψει η AstraZeneca τόσο με τη Βρετανία όσο και με την ΕΕ.
«Ο,τι παράγεται από την Halix πρέπει να μείνει στην ΕΕ», πρόσθεσε ο αξιωματούχος. Ομως, οι Βρετανοί επιμένουν ότι οι όροι του συμβολαίου πρέπει να τηρηθούν και αντιδρούν έντονα.
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ξέρει ότι ο υπόλοιπος κόσμος έχει τα μάτια του πάνω της, πώς συμπεριφέρεται και αν σπάει τα συμβόλαια. Είναι κάτι πολύ επιζήμιο για έναν εμπορικό εταίρο που περηφανεύεται για το κράτος δικαίου», είπε χαρακτηριστικά ο υπουργός Αμυνας της Βρετανίας Μπεν Γουάλας, στο Sky News, απαντώντας σε ερώτηση για τις δηλώσεις της προέδρου της Κομισιόν.
Απαντώντας, ο ευρωπαίος αξιωματούχος είπε στο Reuters ότι η ΕΕ δεν σπάει κανένα συμβόλαιο.
Η AstraZeneca δεν έχει ζητήσει ακόμα έγκριση από την ρυθμιστική αρχή της ΕΕ για την παραγωγή της Halix, σημείωσε το Reuters, γεγονός που σημαίνει ότι τα εμβόλια που παράγονται στο εν λόγω εργοστάσιο δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε δικά της κράτη-μέλη. Ομως, δύο πηγές από την ΕΕ, δήλωσαν ότι το αίτημα αυτό είναι «καθ’οδόν».
Σε εσωτερικό έγγραφο της AstraZeneca, που είδε το Reuters, αναφέρεται ότι η εταιρεία αναμένει έγκριση από την ΕΕ στις 25 Μαρτίου. Η εταιρεία αρνήθηκε να δηλώσει πόσες δόσεις βρίσκονται αποθηκευμένες αυτή τη στιγμή στο εργοστάσιο στο Λάιντεν.
Η μάχη των εργοστασίων
Αντίστοιχα, δύο εργοστάσια που παράγουν τα συγκεκριμένα εμβόλια και βρίσκονται στη Βρετανία, των Oxford Biomedica και Cobra Biologics, αναγράφονται στο συμβόλαιο της AstraZeneca με την ΕΕ ως προμηθευτές της. Ομως, ούτε αυτά έχουν παραδώσει εμβόλια στις Βρυξέλλες, παρά το σχετικό επείγον αίτημα της Κομισιόν.
Σύμφωνα με πηγές της ΕΕ, η AstraZeneca δήλωσε στην Κομισιόν ότι η Βρετανία κάνει χρήση ενός όρου στο δικό της συμβόλαιο με την εταιρεία, ο οποίος αναφέρει ότι μέχρι να εμβολιαστεί πλήρως ο βρετανικός πληθυσμός, απαγορεύονται οι εξαγωγές των εμβολίων.
Για να έχουμε μια τάξη μεγέθους του προβλήματος, στα τέλη της περασμένης εβδομάδας η Pfizer είχε προειδοποιήσει την ΕΕ κατά της παρεμπόδισης εμβολιαστικών εξαγωγών γενικά, επισημαίνοντας ότι απαραίτητα συστατικά του δικού της σκευάσματος, που παράγεται στο Βέλγιο, εισάγονται από τη Βρετανία!
Επαφές Τζόνσον με ευρωπαίους ηγέτες
Στο μεταξύ, μετά από όλες αυτές τις εξελίξεις, ο Μπόρις Τζόνσον αναμένεται να επικοινωνήσει τηλεφωνικώς με ηγέτες ευρωπαϊκών χωρών ώστε να τους καλέσει να αντιταχθούν στην όποια πρόταση περί απαγόρευσης εξαγωγών εμβολίων από την ΕΕ.
Ο βρετανός πρωθυπουργός είχε τις προηγούμενες ημέρες επικοινωνία με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τους ομολόγους του σε Ολλανδία και Βέλγιο.
Σύμφωνα με τους Financial Times, ο Τζόνσον πιθανώς θα μιλήσει μεταξύ άλλων με τον Εμανουέλ Μακρόν και την Ανγκελα Μέρκελ, ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Πέμπτης, κατά το οποίο θα συζητηθεί η πιθανή απαγόρευση εξαγωγών.
Κοινοτικός αξιωματούχος δήλωσε στην εφημερίδα ότι η ΕΕ είναι ενήμερη για την «ενεργή εκστρατεία» της Βρετανίας να πιέσει συγκεκριμένα κράτη-μέλη, αλλά τόνισε ότι «όπως και στο παρελθόν, η προσπάθεια διαίρεσης μεταξύ των κρατών-μελών δεν θα επιτύχει».