Κάποτε, η τουρκική οικονομία ήταν μία ιστορία οικονομικής επιτυχίας, σήμερα η χώρα διανύει βαθιά νομισματική κρίση, που χειροτερεύει μέρα με τη μέρα.
Για την ελεύθερη πτώση της τουρκικής λίρας, μόνο οι βρετανοί τουρίστες μπορούν να χαίρονται, καθώς οι διακοπές τους στη γειτονική χώρα έγιναν φθηνότερες κατά 40% – ποιοι τουρίστες, θα πείτε, αυτό είναι άλλο θέμα. Ομως, η κρίση θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στη χώρα, σύμφωνα με τους Times, που συνεχίζουν τα αρνητικά δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών κατά του τούρκου προέδρου.
Οι οικονομολόγοι κατηγορούν τον Ταγίπ Ερντογάν για την κρίση. Με την επανεκλογή του το 2018, προώθησε συνταγματικές αλλαγές, οι οποίες του έδωσαν τις περισσότερες εκτελεστικές εξουσίες. Διορίζοντας τον γαμπρό του, Μπεράτ Αλ Μπαϊράκ, υπουργό Οικονομικών, έδειξε ποιος θα κατευθύνει την οικονομική πολιτική της χώρας. Από τότε, έχει υποχρεώσει την κεντρική τράπεζα να διατηρεί χαμηλά τα επιτόκια, γράφουν οι Times, παρά τον καλπάζοντα πληθωρισμό και το υποτιμημένο νόμισμα.
Η πανδημία έφερε νέα μεγάλα προβλήματα στην τουρκική οικονομία, ειδικά στον τουρισμό, που αποτελεί το 10% του ΑΕΠ. Τα σχετικά κυβερνητικά μέτρα ανακούφισης των πληγέντων έχουν στόχο να κρατήσουν χαμηλά τα επιτόκια και να ενθαρρύνουν τον δανεισμό.
Στην προσπάθεια να τονώσει τη λίρα, η κεντρική τράπεζα ξόδεψε 65 εκατομμύρια δολάρια από τα αποθέματά της σε ξένο νόμισμα από την αρχή του έτους, σύμφωνα με υπολογισμούς της Goldman Sachs. Οταν βγήκαν στο φως εκθέσεις ότι τα αποθέματα έχουν σχεδόν τελειώσει, η λίρα βούτηξε στα βαθιά.
Τα σημάδια της ανάπτυξης της τελευταίας δεκαετίας, που βασίστηκε στον υπέρογκο δανεισμό καταναλωτών και επιχειρήσεων, είναι εμφανή στην Κωνσταντινούπολη, όπου βρίσκεται το ένα πέμπτο του πληθυσμού της χώρας: νέοι δρόμοι και σιδηροδρομικές σήραγγες κάτω από τα Στενά του Βοσπόρου, μία τρίτη γέφυρα από πάνω, νέοι δρόμοι στην πόλη, καινούργια νοσοκομεία, όλα με ιδιωτική χρηματοδότηση. Στις παραγκουπόλεις που βρίσκονταν για 20 χρόνια στα προάστια, έχουν χτισθεί οικοδομικά τετράγωνα με πολυκατοικίες διαμερισμάτων και ξενοδοχεία, πολλά από τα οποία είναι άδεια και πωλούνται.
«Ειδικά από τον Μάιο, ο δανεισμός κάθε είδους έχει αυξηθεί κατακόρυφα», είπε στους Times, εργαζόμενος σε τράπεζα της Κωνσταντινούπολης. «Πέρυσι, όλη τη χρονιά, δανείσαμε 60 εκατ. λίρες, φέτος, έχουμε ήδη δανείσει 75 εκατ.».
Το πρόβλημα όμως, για τις τράπεζες είναι ότι δανείζονται σε ευρώ και δολάρια από αμερικανικές και ευρωπαϊκές τράπεζες για να μπορούν να δανείζουν τους πελάτες τους σε λίρες. Τα χαμηλά επιτόκια μαζί με την υποτίμηση του νομίσματος σημαίνει ότι το χρέος τους στο εξωτερικό μεγαλώνει επικίνδυνα. Επίσης, πολλοί τούρκοι πολίτες δυσκολεύονται να ξεπληρώσουν τα δάνειά τους. Αν αυξηθούν τα επιτόκια για να συγκρατηθεί ο πληθωρισμός, θα πτωχεύσουν ακόμα περισσότεροι.
«Πέρυσι, περιμέναμε να καταγγελθεί το 3% των δανείων. Φέτος, περιμένουμε το 5% και αν έχουμε δεύτερο κύμα πανδημίας και νέο lockdown, δεν μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις».
Ολα αυτά αφήνουν λίγες επιλογές στην Τουρκία. Ο Ερντογάν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο να ζητήσει βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να μην αναγκαστεί να συμφωνήσει στους όρους του περί μεταρρυθμίσεων και διαφάνειας σε αντάλλαγμα για οικονομική ενίσχυση. Αν αυξήσει τα επιτόκια και μειώσει τον δανεισμό, η χώρα θα βυθιστεί σε μεγαλύτερη ύφεση, σπάζοντας τη φούσκα της ανάπτυξης. Ο ίδιος ξέρει καλά τους κινδύνους της νομισματικής κρίσης, καθώς ανήλθε στην εξουσία εκμεταλλευόμενος μία παρόμοια κρίση.
«Είναι το λεγόμενο σύνδρομο του γυμνού αυτοκράτορα. Οι οικονομολόγοι στο εσωτερικό και το εξωτερικό της χώρας γνώριζαν εδώ και καιρό ότι τελειώνουν τα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας», εξηγεί ο Ατίλα Γεσιλάντα, τούρκος ειδικός σε οικονομική δεξαμενή σκέψης. «Ολα αυτά τα δεδομένα μαζί προκάλεσαν την κατρακύλα της τουρκικής λίρας. Δεν έπαιρναν μέτρα για πολύ καιρό και μετά τα γεγονότα συμβαίνουν το ένα μετά το άλλο».
Είναι χαρακτηριστικό ότι τη Δευτέρα, το τουρκικό νόμισμα κατέγραψε νέο ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου, στα 7,3880, με τους επενδυτές να περιμένουν μέτρα σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής της χώρας, καθώς η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας θα ανακοινώσει την απόφασή της για τα επιτόκια του Αυγούστου την Πέμπτη. Ορισμένοι αναλυτές αναμένουν ότι θα ανακοινώσει αύξηση επιτοκίων, ενώ άλλοι περιμένουν πως θα συνεχίσει τη σύσφιγξη πολιτικής μέσω μέτρων για τη ρευστότητα.
Ο Ερντογάν, πάντως, δήλωσε την Παρασκευή ότι θα συγκαλέσει το οικονομικό του συμβούλιο για να συζητήσει τις εξελίξεις, λέγοντας ότι η Τουρκία έχει αντιμετωπίσει ξανά τέτοιου είδους επιθέσεις και ότι βρίσκεται σε «στέρεο έδαφος».