Την περασμένη Κυριακή, στη Βουδαπέστη, λίγες εκατοντάδες άτομα έδωσαν το παρών στην επέτειο της εκτέλεσης του Ιμρε Νάγκι, του ήρωα της Ουγγρικής Επανάστασης του 1956 κατά του φιλοσοβιετικού καθεστώτος.
Την ίδια ημέρα, το 1989, είχαν συγκεντρωθεί 100.000 άνθρωποι στην Πλατεία Ηρώων για την επαναταφή του ούγγρου πολιτικού, που συνελήφθη από το καθεστώς και κρεμάστηκε τον Ιούνιο του 1958.
Η επανάσταση είχε αντέξει μόλις 18 ημέρες, πριν οι Σοβιετικοί στείλουν 200.000 στρατό και 2.000 τανκς για να την συντρίψουν. Ο Νάγκι, πρωθυπουργός της επαναστατικής κυβέρνησης, κατέφυγε στην πρεσβεία της Γιουγκοσλαβίας, όπου και συνελήφθη.
Η επαναταφή του, το 1989, θεωρείται κομβικό γεγονός για το τέλος του κομμουνισμού στην Ουγγαρία. Ηταν η ημέρα που εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο σημερινός πρωθυπουργός, Βίκτορ Ορμπαν, τότε ένας νεαρός φιλελεύθερος πολιτικός, που έδωσε μία παθιασμένη ομιλία στην πλατεία μπροστά σε 100.000 κόσμου, ζητώντας την αποχώρηση του σοβιετικού στρατού από την Ουγγαρία.
«Ηταν μία μεγάλη ημέρα στην ιστορία της Ουγγαρίας και ολόκληρης της Ευρώπης, μία μεγάλη ημέρα για τους υποστηρικτές της ελευθερίας», λέει στην Guardian ο Ανταμ Μίτσνικ, πολωνός δημοσιογράφος, που βρισκόταν τότε στην πλατεία.
«Ο Ιμρε Νάγκι ήταν σύμβολο για εμάς, σύμβολο για τους Ούγγρους που διψούσαν για ελευθερία. Εκεί στην πλατεία, έβλεπα τη δικτατορία να καταρρέει μπροστά στα μάτια μου».
Οσοι έχουν ακούσει το όνομα του Βίκτορ Ορμπαν, μόνο τα τελευταία χρόνια, δύσκολα μπορούν να τον φανταστούν να βγάζει εκείνο τον πύρινο λόγο στην πλατεία Ηρώων το 1989. Από τότε, ο Ορμπαν βρίσκεται αδιάκοπα στο προσκήνιο της πολιτικής σκηνής, τα 13 χρόνια μάλιστα, ως πρωθυπουργός. Η κυβέρνησή του είναι από τις πιο φανατικά ακροδεξιές της Ευρώπης, αλλά και τις πιο δημοφιλείς ενώ μάλιστα, ο ίδιος δεν κρύβει τον θαυμασμό τον Βλαντίμιρ Πούτιν.
«Τότε, ο Ορμπαν ήταν υπερασπιστής της ελευθερίας. Σήμερα, βλέπουμε έναν πολιτικό που είναι φίλος με τον Πούτιν και εξαφανίζει όλα όσα είναι ανεξάρτητα και ελεύθερα σε αυτή τη χώρα», προσθέτει ο Μίτσνικ.
Εκτός των άλλων, ο Ορμπαν θέλει να απαγορεύσει την ανεξάρτητη ιστορική έρευνα και προσπαθεί να ξαναγράψει την ουγγρική ιστορία για να δώσει άφεση αμαρτιών στην δεξιά κυβέρνηση που στον πόλεμο συνεργάστηκε με τους Ναζί.
Οσο για τον Ιμρε Νάγκι, του προκαλεί μάλλον αμηχανία. Ναι μεν ήταν ήρωας μεταρρυθμιστής, αλλά δεν παύει να ήταν κομμουνιστής. Την περασμένη Κυριακή, ο Ορμπαν δεν παρέστη στην τελετή μνήμης, όμως επισκέφθηκε αργότερα τον τάφο του μαζί με τη σύζυγό του και άφησε λουλούδια.
Πριν μερικούς μήνες, το άγαλμα του Νάγκι απομακρύνθηκε από την πλατεία έξω από το κοινοβούλιο, όπου στεκόταν από το 1996 και μεταφέρθηκε 500 μέτρα μακρύτερα. Ο λόγος είναι η επαναφορά της πλατείας στη μορφή που είχε στην προκομμουνιστική εποχή, τη δεκαετία του ΄30.
Η επέτειος της επαναταφής του Νάγκι συνέπεσε με μία κίνηση της κυβέρνησης Ορμπαν, ενδεικτική των λαϊκιστικών της προθέσεων. Εδωσε διαταγή να κλείσει το Ινστιτούτο 1956, ένα επιστημονικό ίδρυμα που μελετά την ιστορία της κομμουνιστικής περιόδου της Ουγγαρίας και οι επιστήμονες που εργάζονται εκεί να μεταφερθούν στο κρατικό ινστιτούτο Veritas.
«Το Veritas ιδρύθηκε πριν πέντε χρόνια από την κυβέρνηση Ορμπαν, με αποστολή να δημιουργήσει και να κάνει λαοφιλή μία λαϊκιστική εθνικιστική εκδοχή της σύγχρονης ιστορίας», εξηγεί ο Γιάνος Ράινερ, βιογράφος του Νάγκι και ιδρυτικό μέλος του Ινστιτούτου 1956.
Οι 10 υπάλληλοι του ινστιτούτου έμαθαν σοκαρισμένοι τα νέα για την τύχη τους μέσω των εφημερίδων. Οι μισοί παραιτήθηκαν.
Είναι ενδεικτικό του πώς λειτουργεί ο Ορμπαν και πώς επιχειρεί να καταπνίξει κάθε διαφορετική άποψη.
Η Ακαδημία των Επιστημών επίσης τέθηκε υπό κρατικό έλεγχο, και οι επικεφαλής της ενημερώθηκαν μόλις 54 λεπτά πριν την αλλαγή.
«Η ακαδημαϊκή ελευθερία κινδυνεύει τώρα στην Ουγγαρία, το ίδιο και όλες οι ανεξάρτητες και ελεύθερες κοινότητες κάθε είδους», λέει ο Ράινερ, ο οποίος ελπίζει πως η ερευνητική κοινότητα θα συνεχίσει να εργάζεται για την ανεξάρτητη καταγραφή της ιστορίας της χώρας.